Nederlandsch Museum. Derde Reeks. Jaargang 3

[p. 92]

Zonderlinge regens.

Ten allen tijde hebben zonderlinge verschijnselen het bijgeloof voedsel aangeboden. Wanneer deze nu bepaald door hunnen aard bij een wetenschappelijk feit kunnen aangesloten worden, is het noodzakelijk onze kennis te gebruiken om ze uit te leggen en aldus het vooroordeel uit te roeien.

Wij willen dit heden beproeven voor al de praatjes, welke rondloopen omtrent regens van zonderlingen aard waarbij het bloed of steenen of andere dergelijke stoffen zou geregend hebben.

Nemen wij vooreerst de oudste al dezer gebeurtenissen, de bloedregens. In de oude kronijken is er dikwijls spraak van zulke ‘bloedige voorvallen’, die dan ook overal als een bang voorteeken werden aanzien en daarom onze bijgeloovige voorouders schrik en ontsteltenis aanjoegen.

Gregorius van Tours verhaalt dat, er onder de regeering van Childebert eene groote ontroering bij de Franken heerschte, veroorzaakt door het vallen van breede bloeddroppels.

In den zomer van 1608 werden de stad Aix en al de omliggende gewesten door de hevigste ontsteltenis bevangen omdat overal, tot op de muren van kerk en kerkhof, groote breede bloedvlekken te bespeuren waren. Eenige verstandige burgers, waaronder de natuurkenner de Peirese, waren overtuigd dat de beruchte regen een natuurverschijnsel was, dat

[p. 93]

men zonder moeite zou uitgelegd hebben. Nochtans kon hij er niet ingelukken dadelijk de gewenschte verklaring te vinden.

Te dien tijde vertoonden zich, in groote menigte, zekere vlinders in en rond de stad. De Peirese nam eenige dezer insecten en sloot ze in doosjes op; weldra bespeurde hij op den bodem van verscheidene dezer bloedvlekken, volkomen gelijk aan die welke men op al de muren der stad kon aanschouwen.

Nu was de verklaring gevonden: de Vanessa atalanta, gewoonlijk ‘admiraal’ genoemd, werpt op het oogenblik dat zij als vlinder uit de pop te voorschijn komt, een dik en roodgekleurd vocht af, dat bij haar in den darm gedurende hare opsluiting werd verzameld. Dit vocht is rood bij alle dagvlinders.

Dit werd nu ten volle bewezen door de volgende waarneming: slechts het ondergedeelte der huizen, nooit het dak waren bevlekt en toen men de poppen opzocht, kon men deze slechts op de laagstgelegen muren aantreffen.

Laten wij niet al te ras beweren dat z.g. de natuurkenners der oudheid de feiten, welke zich voordeden, aan een onvolledig onderzoek hadden onderworpen; zulks is onwaar. Zij aanzagen de bloedregens als een bewijs der goddelijke gramschap en dachten de oorzaak niet te mogen opsporen. Zelfs nu, kondigt men nog van tijd tot tijd zulk een phenomeen aan. Verleden jaar werd uit Cochinchina een omstandig verhaal naar Frankrijk gezonden, waarin gemeld werd dat op 13^den December laatstleden een heer terugkeerde naar Tay-Ninh, begeleid door vier reizigers en twee kinderen, allen op de postkoets gezeten. Omtrent 4 ure 's namiddags en op 8 kil. van Tay-Ninh, vroeg de anamitische koetsier aan den reiziger waarom hij zijne kleederen bevlekt had met het

[p. 94]

bloed, dat aan zijne vingeren kleefde. Boos gemaakt door dit onverdiend verwijt, bekeek de reiziger zich zelf en bemerkte, tot zijne groote verwondering, dat zijne vingeren gansch bebloed waren. Op dit gezicht, dacht hij dat zij eenig letsel hadden bekomen, doch zonder dat hij het had kunnen bemerken; maar toen hij ze met zijnen zakdoek afwischte, zag hij dat zulks het geval niet was.

Toen vroeg hij aan de overige reizigers of zij hem nopens den oorsprong van dit bloed niet konden inlichten, doch niemand kon eenig antwoord geven.

Door verder rond te kijken, vond hij tot zijne verwondering een aantal kleine druppeltjes, die op zijn zwart kleed insgelijks zwart schenen, maar bij de minste aanraking bleken gestold bloed te zijn. Weinige minuten later bevond eene vrouw, de genaamde Pham-Ti-Lé, dat het gezichten het wit kleed van haar jongentje gansch met bloedvlekjes bedekt waren; hetzelfde geschiedde met het regenscherm van eenen reiziger, die achter den koetsier zat. Eindelijk ontwaardde deze laatste insgelijks bloed op zijn wit kleed.

Toen men er 's anderendags op dacht om de kleederen naar de scheikundigen der hoofdplaats te zenden, waren deze reeds gewasschen. Zonderling is daarenboven nog de opmerking dat, gedurende dezen regen, geene wolken aan den hemeltrans te bespeuren waren; nochtans was de grond vochtig. Een ander schrijven van een aanzienlijk burger uit Annam meldt het vallen van bloeddroppels te Hiep-Ninh.

De Fransche geleerde Delaunay bracht naar Europa den regenscherm van Tay-Ninh, opdat men de natuur der vlekken zou kunnen bepalen. Hij meldde insgelijks dat niemand, in het land, zich iets dergelijks herinnerde. Het akademielid Blanchard deed, nopens deze gebeurtenis, de volgende mededeeling: Voór eene halve eeuw heeft de roode kleur, die het

[p. 95]

regenwater soms aanneemt, vele opzoekingen verwekt. Op de kusten der Middellandsche zee, onder anderen, vond men roode zoutmeren, wier kleur Payen in 1836 toeschreef aan een klein schaaldier, namelijk de Artemia Salina. Dunal, een hoogleeraar van Montpellier, bewees dat de echte oorzaak een Protococcus was. In 1840 eindelijk werd de zaak volledig opgelost door N. Joly, hoogleeraar te Toulouse, die in een schrift over de Artemia de uitkomsten van Dunal staafde en bewees dat de Artemia rood is omdat zij zich met den Protococcus voedt.

Nu begrijpt men zonder moeite dat, bij hevige stormwinden, zulke roodgeverwde waters de voorbijgangers komen besproeien.

Sneeuw is slechts eene verandering van water; welnu er is insgelijks roode sneeuw. (Nog eene versleten dichterfiguur die instort; o die wetenschap!) Plinius verklaart dat de sneeuw rood wordt wanneer zij veroudert. Reeds eene eeuw geleden stelde Saussure de aanwezigheid vast van gekleurd stof in deze sneeuw. De Protococcus nivalis, eene microscopische wierplant, verft de sneeuw der Alpen en Pyrenëen, alsook die der Poolstreken rood. De kleur der sneeuw, die men soms op drijvende ijsblokken heeft gevonden, schijnt nochtans dezelfde oorzaak niet te hebben. Kapitein Sevresby, aan wien wij de microscopische onderzoeking daarvan te danken hebben, heeft in het kleurende beginsel de aanwezigheid van levende organismen vastgesteld.

De wetenschappelijke tijdschriften gewagen insgelijks van zwarte sneeuw. De heer Pezous, priester te Saint-Baudile (Tarn), in Frankrijk, schrijft aan den Cosmos dat hij op eenen achtermiddag, dank zij eenen ijskouden westerwind, sneeuwvlokjes zag vallen, waarvan de dikste kleiner waren dan een anijszaadje; zij vormden eene dunne laag en gaven aan den

[p. 96]

grond eene grauwkleurige tint welke door de dorpslieden bij. een mengsel van rogge en tarwe werd vergeleken. Aan de takken der boomen hingen insgelijks zwarte ijskegels. Het feit werd waargenomen op eene uitgestrektheid van ruim vijf kilometers.

Uit het departement Isère schreef men op 10^den Maart, dat sedert verscheidene dagen de grond besneeuwd lag, toen op een morgen eene dikke bovenlaag zwarte sneeuw iedereen zonderling deed opkijken. De zon smolt die bovenlaag en de sneeuw bleef grijs, hier en daar donkerder gekleurd, juist als marmer. Op de boomen vond men een stof van dezelfde kleur, dat diep in de schors was gedrongen. Het dorp Saint-Allin-de-Vaulserre is nochtans van alle groote gemeenten of stoomfabrieken verwijderd; het is dus niet aan grijm, die uit de schoorsteenpijpen had kunnen opvliegen, dat men dit kan toeschrijven. Niemand dacht er aan eene voldoende hoeveelheid van deze sneeuw op te vangen met het doel eene scheikundige opsporing der samenstellende lichamen te doen.

Ter verklaring van zwart gekleurde regens kunnen wij het daarzijn van meteorisch ijzer in de wolken of de vermenging van regen en stofbuien inroepen.

Op 14 Augustus laatstleden is in de Kaap de Goede Hoop een inktregen gevallen. Een omtrent den middag opgekomen onweer, hetwelk tot 's anderdaags morgends zeer laat duurde, werd door hevige stortregens begeleid. Groote vlakten waren weldra met water, dat door zijn zwarte kleur volkomen op inkt geleek, overstroomd. De geleerden trachtten dit uit te leggen door de menging van het water met opgevlogen asch van vuurbergen of wel door het mengsel van waterdamp met eene dikke laag meteorisch stof, hetwelk als alle ijzerstof zich in water oplost.

[p. 97]

Men kan ook veronderstellen dat de zwarte tint slechts uit een mengsel van water en stof voortkwam, maar het is meer waarschijnlijk dat de gedeeltelijke of geheele oplossing van het cosmisch stof de zwarte kleur aan de regendroppels heeft geschonken.

Van denzelfden aard zijn de aschregens, wier oorsprong in de tegenwoordigheid der vuurbergen ligt. In 1873 greep de laatste uitbarsting van den Vesuvius plaats en tot ver boven Napels, eene stad die nochtans op acht kilometers afstand van den vulkaan ligt, was de gansche bodem bedekt met eene laag asch van veertig centimeters hoogte. De uit den krater opgeworpen asch wordt door den wind opgetild en kan aldus tot 50 en 80 kilometers ver worden verspreid.

Gele regens worden gewoonlijk sulferregens genoemd, alhoewel niet het minste gedeelte hunner samenstelling sulfer is. De kleur is hier te wijten aan het pollen van zekere bloemen, als dennenbloemen, beukenbloemen, hondsklauw enz. Wanneer de wind hevig is, wordt dit stuifmeel met de regendroppels vermengd. De kleur komt dan eerst dadelijk te voorschijn, wanneer de druppel den grond heeft bereikt.

Ziedaar alles wat kan gezegd worden over gekleurde regens.

Zeggen wij thans nog eenige woorden over het uit de lucht vallen van kalvers, slangen, visschen, kruipdieren, steenen, enz.

Wat den kalver-regen aangaat, moet ik bekennen dat het feit, in verscheidene boeken bevestigd, thans nog niet uitgelegd is en het waarschijnlijk nooit zijn zal.

In onze gewesten vormen zich in de lucht weinig draaikolken; dit is het geval niet onder de keerkringen, waar, dank zij een wind van den Indischen Oceaan, de typhon, dit verschijnsel dikwijls plaats grijpt en groote schade verricht.

[p. 98]

Onder den draaikolk ontstaat een luchtledigheid en al hetgeen aan den voet daarvan ligt wordt opgeslorpt; water en visch, sprinkhanen en kikvorschen worden als opgepompt, door den storm medegevoerd en op eenen grooten afstand verder op den grond rondgezaaid.

Eindigen wij thans met een woord over de luchtsteenen. Tot voór vijftig jaren had men geene voldoende uitleggingen van dit verschijnsel. De Fransche geleerde Biot stelde in de gemeente Laigle een zorgvuldig onderzoek in en de cosmische afkomst der steenregens werd sindsdien algemeen aangenomen.

Wij hoeven dus geen enkel dezer verschijnsels te duchten, allen zijn uiterst eenvoudig. Mocht een mijner lezers ooit iets dergelijks ontmoeten, dan zou hij best nota houden van het gebeurde, om aldus mede te werken tot nadere studie van het verschijnsel.

Brussel 1 juni 1889.

Huibert Langerock.