Naamkunde. Jaargang 20

[p. 158]

De familienaam Loage

Het is zeker niet gemakkelijk om een afdoende verklaring te vinden voor de Westvlaamse familienaam Loage, zoals die in zijn eenvoudigste vorm gespeld kan worden. Wel meen ik te mogen vertrekken van het axioma dat de naam in Franstalig gebied ontstaan is.

Een mogelijkheid waarmee men terdege rekening dient te houden is dat de naam in verband kan staan met het Franse woord louage dat ‘huur, verhuring’ betekent, zoals o.m. in cheval de louage: ‘huurpaard’ of carrosse de louage: ‘huurkoets’⁽¹⁾. Men hoeft daarom nog niet per se aan dit abstractum te denken - abstracta worden immers slechts zelden familienamen - want ook het nu verouderde concretum louag(i)er ‘huurder’⁽²⁾ kan in aanmerking komen, zulks na wegvallen van de -r zoals in Cuvelie uit Cuvelier. En wie weet of louag(i)er nooit synoniem geweest is van louageur: ‘verhuurder van paarden en rijtuigen’⁽³⁾? Wel zou het dan wenselijk zijn dat er bij de familienaam ook varianten met -r aangetroffen worden, al dan niet voorafgegaan door het Franse lidwoord Le, hetgeen bij mijn weten nog niet het geval is.

Ook is het verre van denkbeeldig dat de familienaam Loage uit een plaatsnaam ontstaan zou zijn. Lowaige is namelijk de Franse vorm van de Limburgse gemeentenaam Lauw (nu bij Tongeren gevoegd), een plaatsnaam die terecht verklaard werd uit Germaans *hlaiwiþja: ‘grafveld’⁽⁴⁾. De Westvlaamse familienaam hoeft daarom nog niet noodzakelijk op die verre Limburgse plaatsnaam terug te gaan. In het nabije Rijselse zou er b.v. ook een gelijkluidende plaatsnaam bestaan kunnen hebben. Dit laatste blijft echter louter hypothetisch, zeker zolang er ook voor de familienaam geen varianten met het Franse voorzetsel De geattesteerd zijn.

(1) J. Kramers, Nouveau Dictionnaire français-neérlandais, Gouda 1881, p. 1147.

(2) F. Godefroy, Dictionnaire de l'ancienne langue française, Paris 1880-1902, deel V 8.

(3) J. Kramers, o.c.

(4) M. Gysseling, Toponymisch woordenboek van België, Nederland, Luxemburg, Noord-Frankrijk en West-Duitsland (vóór 1226), Tongeren 1960, p. 598; J. Vannérus, Le nom de Lowaige, H.K.C.T.D. XV (1941), p. 135-204; A. De Loë, La ‘tombe de Herstappe’ à Lowaige, Ann. Soc. Arch. Bruxelles, XVII (1903), p. 124-127.

[p. 159]

Ten slotte is er ook nog een derde mogelijkheid, die op het eerste gezicht misschien minder kans maakt, maar die uiteindelijk veel plausibeler blijkt te zijn dan de twee vorige, omwille van een paar merkwaardige attestaties uit de oudste Rijselse Poorterboeken⁽⁵⁾. Het betreft enerzijds Jacques Louaige, ‘filz Willamme’, geboortig van Linselles, die in 1542⁽⁶⁾ poorter werd en anderzijds Pierechon Le Waige en Pollet Le Waige, ook ‘filz Willamme’ en geboortig van Linselles, die dat resp. in 1475 en 1509 ook al werden⁽⁷⁾. M.a.w. aan de identiteit Louaige = Le Waige hoeft m.i. niet meer getwijfeld te worden. En als we dan in diezelfde Poorterboeken in 1350 de toenaam Li Waiges⁽⁸⁾ vinden en in 1342 Li Waghes⁽⁹⁾, dan kunnen we alleen maar concluderen dat we hier te doen hebben met het echte prototype van onze Westvlaamse familienaam. In het Ieperse werd die naam, in 1555 al, toevallig ook Louaige gespeld⁽¹⁰⁾. Dat het lidwoord Li, na zijn verdoffing tot Le uiteindelijk Lou- geworden is, kan m.i. gemakkelijk verklaard worden door een voor de hand liggende reïnterpretatie van de naam als louag(i)er.

Blijft dan nog de verklaring van de oude naamsvorm Li Waghes, hetgeen geen onoverkomelijk probleem is. In dezelfde bron⁽¹¹⁾ staan namelijk ook nog de toenamen Li Alardz, Li Estievenars, Li Estievenons, Li Grars, Li Huons, Li Leurens, Li Mikieus, Li Oliviers, Li Rogiers, Li Watiers, Li Waukiers en Li Willames, stuk voor stuk toenamen die uit een voornaam ontstaan zijn. Dat zou inderdaad ook voor Li Waghes het geval kunnen zijn. Ca. 1300 vinden we immers ook de voornaam Wagues en de toenaam Wages (zonder Li dus) in het wat meer zuidelijke Artesië⁽¹²⁾. Het betreft uiteraard de eenstammige

(5) Deze Poorterboeken berusten in het Rijselse Stadsarchief.

(6) Boek III p. 107r^o.

(7) Boek II p. 134r^o en 140v^o.

(8) Boek I p. 79r^o.

(9) Boek I p. 51v^o.

(10) J. Vanderhaeghe, Doothalmen Kasselrij Ieper (1524-1606), Handzame 1975, nr. 390.

(11) Uitsluitend Boek I.

(12) P. Bougard-M. Gysseling, L'impôt royal en Artois (1295-1302), Leuven-Brussel, 1970. Het betreft resp. Adans Wages uit Busnes (nr. 1157) en Wagues du Wés uit Riencourt (nr. 3316 en 3421).

[p. 160]

Germaanse vorm Wago, in dezelfde streek ook al in de 11de eeuw vermeld⁽¹³⁾. En zo is de kring helemaal rond⁽¹⁴⁾.

Ieper.

Wilfried Beele

(13) M. Gysseling-A.C.F. Koch, Diplomata belgica ante annum millesimum centesimum scripta, Brussel 1950, p. 202 en 213-214. Het betreft telkens oorkonden i.v.m. de abdij van Harnes, resp. in 1047 en 1070.

(14) Bij het ter perse gaan van deze tekst verscheen er in Vlaamse Stam XXIV (1988) nr. 5, p. 270-272, een bijdrage van F. Debrabandere onder de titel: De familienamen Lawais(s)e en Lagais(s)e. Daarin verwerpt hij zijn vroegere mening als zou Lawaisse uit Lagaisse ontstaan zijn, ten voordele van een genealogisch gestaafde en ook klankwettig verdedigbare evolutie van Lawaisse uit Louage. De meest plausibele verklaring voor Louage lijkt hem voorlopig die uit Middelfrans louage: ‘gehuurd huis, gehuurde woning’, ofschoon hij er hoe langer hoe meer van overtuigd raakt dat Lou(w)age niets anders kan zijn dan een agglutinering van Le Wage. Over bewijzen daarvoor beschikt hij echter niet. Volgens hem is Le Wage echter een variant van de Franse familienaam Laga(i)ge uit ofra. gage uit germ. waddi: ‘(onder)pand’. De al eerder door Gysseling gegeven verklaring van de Artesische toenaam Wages uit de Germaanse voornaam Wago vermeldt hij alleen in voetnoot, zonder commentaar.