Merlyn. Jaargang 4

[p. 218]

II / Monoloog in het Vinsonmassief
[H.C. ten Berge]

een kommentaar

[p. 219]

1.

Zo vriezen wij in, dode rijkdom op vierduizend meter
met fossiel wildbraad en skeletten
en zand, ertsen, grafiet; we zijn een witgevroren drol
in de kalken woestijn van de kap

zei
petrus toen:
1480

cvr homo mortalis caPvt ExTRViS aT mOrieris EN vertex talis
sit modo calvvs eris
waarom sterveling laat je je kop uitbeelden, want zie, je zult hein
nog een hand moeten geven en kaal zijn als deze schedel

polen verplaatsen zich
stemmen omzwermen de skua
de zeldzame mens heeft een ei uitgebroed
hier in de nesten, daar in het laagland van peppels en petrochemie

De kap scheurt, tonnen graniet uit de bergen verpulveren onder de verplaatsingen. Kettingreakties van schokken, de andes verzakt en langzaam rijst het kontinent in zijn gruwelijke bevrijding omhoog. Honderd, tweehonderd meter - en nog niet voorbij - zeeën raken in beweging, het water stijgt, landen gaan onder, een werelddeel bestaat niet meer, weggevaagd, verzakt in de massaas die over dijken en kusten aanrollen. Volken verzuipen hangend aan dakgoten, boomtakken; de president vertrekt met onbekende bestemming en komt nooit aan. Eskimoos grinniken in hun paradijs waar wilde plantengroei omhoogschiet als in woestijnen na de regen. Pestbacillen ontwaken na honderden jaren van slaap. Rode dood. Aan de ekwator wordt het koud. Vrouwen, kinderen rillen in hun vel en hullen zich in boomschors, in angst. Ze sterven met wijdopen ogen. Mannen trekken in legers over de grenzen, vechtend in naburige rijken om elke meter grond, vaste grond die korrelt in hun stervende greep. Wallstreet stort in, met fladderende

[p. 220]

jasjes stromen de gezworenen naar buiten, handenwringend naar de mammon die tuimelt in dow jones. Elk kompas draait dol, schepen vergaan in de binnenlanden van brazilië, van kongo. In keulen loopt een kruiser in het web van spitse torens. Ceylon schakelt over van koffie op uien. Aan de zuidpool opent de tijdig ontsnapte, de haasvlugge hilton het eerste hotel, 88.3 below zero, waar hijgend nog de begum in haar haastig geregen korset een suite op het zuiden huurt. Voor een goudstuk, een razende rat in haar gordel, waar een vijg van begeerte geworgd werd.

haha de hiltons ook hier, kijk eens aan
h.h. die zijn ei pelt en een oude spijker
op de kop tikt
rechts: de trotse bezitter naast zijn geelgeverfde veteraan
by gans peerdt, een aardige prent

[p. 221]

2.

Mijn grootvader las marx langs de spoorlijn
van akkrum naar ijlst
en ik, tegen de kromgetrokken bielsen
van zijn pilobroek gelegen,
kauwde gras en dacht aan kleine bever,
piste voor de staking nog onhandig in zijn pet

een diepgelovig indiaan, hij riep
voordat hij at sanctus drincatibus aan
en bad zich daarna zonder omhaal en met overgave zat
zijn snor rook naar tabak en treinen

hij maakte grapjes
en ging dood

[p. 222]

 

Wie liet bloedroest na in de sneeuw?

 

het lijk van de nog warme franc-tireur

 

dampt onder zijn hand

 

het laat hem koud dat bij sedan

 

een boer zijn grootvader schoffelt

 

:brecht heeft sukses en glanzende auto-

 

mobielen staan voor de schouwburg te wachten.

 

goudomrande petten roken piraatjes

 

achter het stuur maar blijven de krijtstreep

 

beminnen. doodgevoed, doorregen runderen, vaag dromend

 

van krachtige taal, een nacht vol van roestige messen

[p. 223]

Licht van hoeveel zonnen;
en gedrochtelijke wind waait over witgeblakerde vlakte
beendermeel en vrouwehaar
de eendere vleesklomp, gespikkeld
in kwetsbare kelders
boeren tasten tussen wit gewas naar een oogbol

oorlog wurgt tenochca
in het jachtveld van verleden

- toen niemand mij zag; ik in schaduw
van helse machines die vliegreis begon naar de zon,
verkropt nog in halfslaap, buik vol van welkom en groeten
op folders van zomerse steden, zandsteenruïnes en beelden,
en bidonvilles als een roestig ravijn -

waar men sterft aan de volleerde prostitutie

van kinderen en oude kraaien,

brasilia koffie en thee en geteisem

dat de wateren kleurt, roestbruin

het water van bombay tot bogotá

we hadden geen macanas meer
het regende de hele nacht
we hebben ratten en wormen gegeten
en roken het kruit
dat de schilden verkoolde

‘na de slag werden velen zeer velen gedoopt

en onderwees men de wet christi’

bij het peperduur museum noordelijk van napels

jawel daar heb je 't al, tranen bevriezen

zwart zijn die vlinders van glas

[p. 224]

 

nog wurgt de oorlog tenochca

 

op het vlies van de vulkaan

 

 

 

waar penderecki zijn ijzeren strijkers in klankblok

 

en klaagzangen slaat

 

 

 

boeren tasten tussen wit gewas naar een oogbol

 

in kwetsbare kelders

 

de eendere vleesklomp gespikkeld,

 

beendermeel en vrouwehaar

 

en gedrochtelijke wind waait over witgeblakerde vlakte.

 

licht van hoeveel zonnen

[p. 225]

3.

Keer terug na de moord op mercedes, zijn lievelingsmos:

haar halfopen mond, hoe het gras er nog nat is van regen

haar vochtige matbruine hand die de vliertak omklemt

zijn vis, zijn dodeman die binnendringt; en

mijn geboorte nadert als een springvloed

...keer terug naar de basis

en sta in de hal, snel wakkert
groei van dit ijsgezwel aan

dan wind, blauw marmer de sneeuwbrug in zuiderlicht
en ik: komachi nu zijn we alleen

zij zit roerloos tussen kisten
het huis in zijn voegen gedicht,
knoppen handgrepen
knappen als messen. adem op adem:
een hymne van krimpende vriezen in glas

,het blad

aarzelt rijp op het blad
niets beweegt

de koude verspreidt zich geluidloos
beiden gemaskerd gekleed voor een eeuwige winter
het vruchtbeginsel geblindeerd, het gesloten massief
de lege zaadbeker, het bevroren gebaar

De buitenkant van het lichaam. Waar begint haar gezicht, waar eindigt mijn hand? De binnenkant van het lichaam. Velden van wit. Drijvende witte ijsvelden, maar geen ontmoeting omdat tijd daartussen drijft en mensen, roerloos zittend, met steeds hogere snelheid verwijdert.
Daar is zij nu, op het tapijt gepolijst geblanket, terwijl de tijd met haar wegsluipt en de ruimte opbolt als een borst.
Verwittigt zij mij? zij kan niet. Verwittig ik haar? haar ogen

[p. 226]

niet meer zichtbaar alsof de nauwe spleten met mos zijn dichtgegroeid om de iris het oogvlies de pupil te beschermen voor de reis achterwaarts.
Zij is verder nu.
En ook ik achterwaarts reis. De ruimte tussen de velden verbreedt zich. Langzaam wordt zij uitgerekt op haar tapijt, schuin achterover liggend, als een kleine vlek voortrazend, onbeweeglijk in haar huid. En ook ik ruggelings tuimel maar hang roerloos met mijn handen. Met de snelheid van het licht kromt zich de ruimte, op haar hoge rug gezeten wordt het lichaam als een nevel uitgerekt en krult het bij de randen naar beneden. Ik lig in gordels van afwezigheid en verwacht mij te ontmoeten. Ja zeg ik, ja verwacht mij; en zij, achter vlerken van melkwegen, rijst in ruggelingse aanval en

in herfst smaakt de saké het best
uit de kruik van shojo, uit de bron
stroomt saké

beiden in butsu
een bloem, Aoi!
als een bloem
beiden, komachi en shosho

betreffende kronieken enz. wordt o.a. verwezen naar

- ‘The broken Spears’, the aztec account of the conquest of Mexico, ed. with an introduction by Miguel León-Portilla. London, 1962.

- Schultze Jena, L., Alt-aztekische Gesänge, uitgegeven door Gerdt Kutscher in: Quellenwerke zur alten Geschichte Amerikas, deel VI, Stuttgart, 1957.

- Garibay, K., Angel Ma., Veinte Himnos Sacros de los Nahuas, Fuentes indigenas de la cultura nahuatl, informantes de sahagún, 2. Mexico, 1958.

- Garibay, K., Angel Ma. Historia de la Literatura Náhuatl, 2 delen, Mexico, 1953-1954.

- Séjourné, Laurette, Burning Water, thought and religion in ancient Mexico, New York, 1960.

- Robertson, Donald, Pre-Columbian Architecture, London-New York, 1963.