Madoc. Jaargang 1989

[p. 15]

Thea Summerfield
Esther Feer
Interview met Jill Mann

Op 19 en 20 januari j.l. werd in het Academiegebouw voor het tiende achtereenvolgende jaar het English Medievalists' Research Symposium gehouden. Behalve sprekers uit Nederland en België waren er in dit jubileumjaar drie gastsprekers uit Engeland uitgenodigd. Een van hen was prof. dr. Jill Mann van Girton College, Cambridge. Zij is vooral bekend door haar werk over Chaucer. Thea Summerfield en Esther Feer hadden een gesprek met haar.

Wat is de aanleiding geweest voor uw interesse in de literatuur van de middeleeuwen?

Ik denk dat het boek The Allegory of Love van C.S. Lewis grote invloed heeft gehad. Ik kwam het eigenlijk per ongeluk tegen in een boekwinkel waar je zo'n boek helemaal niet zou verwachten. Alles wat er in behandeld werd was volkomen nieuw voor me, maar ik vond het het prachtigste boek dat ik ooit gelezen had.
Overigens lag tijdens mijn opleiding in Oxford het accent niet op de middeleeuwen. Ik had de zogenaamde modern course gekozen in plaats van wat men noemt course 2 waarin veel meer aan middeleeuwse literatuur wordt gedaan, en waarin je ook Oudfrans leert. Maar een meisje dat ik vroeg hoe die

[p. 16]

cursus was zei zeer beslist dat die cursus very boring was, dus dat heb ik toen maar niet gedaan. Wat me erg veel plezier doet is dat ik nu de C.S. Lewis chair bezet. Ik heb hem zelf nooit ontmoet, maar ik vind het prettig om te denken dat ik in zekere zin zijn werk voortzet.

Uw artikelen en boeken zijn niet alleen wetenschappelijk zeer gedegen: ze zijn ook uiterst leesbaar. Doet u bewust uw best om die leesbaarheid te bereiken?

Ja, in zoverre als ik me ervan bewust ben is het wel mijn opzet om zo leesbaar mogelijk te schrijven. Dat is voor een deel ook weer de invloed van C.S. Lewis. Als student probeerde ik altijd met dezelfde helderheid als hij te schrijven. Trouwens, ik ben ook niet opgegroeid in een milieu waar men lange zinnen en moeilijke woorden bezigde. Ik doe altijd net of ik tegen mezelf als achttienjarige student zit te praten als ik schrijf, en antwoord moet geven op vragen als: waar draait het nu precies om, wat is het meest interessant aan een bepaalde tekst? Ik vind trouwens dat als mensen iets weten, ze dat ook helder en duidelijk moeten kunnen uitleggen. Ik kan ook helemaal geen onduidelijke taal gebruiken. Wat dat betreft ben ik net Catherine Morland in Northanger Abbey van Jane Austen die zegt ‘Me, I cannot speak well enough to be unintelligible’ (Ik kan niet zo goed spreken dat ik niet te begrijpen ben).

Hier in Utrecht wordt de studie van de middeleeuwen multidisciplinair aangepakt. Gebeurt dat in Cambridge ook?

Nee, er is wel veel vrijheid, maar misschien juist daarom is het er nooit van gekomen om een cursus Middeleeuwenstudies op te zetten. Je kunt wel, als je Engels studeert, een cursus Oudfranse letterkunde volgen of een over Dante, maar niet over een geschiedkundig of filosofisch onderwerp bijvoorbeeld. Dat kan alleen als je geschiedenis of filosofie studeert, en dan kun je weer geen letterkundige onderwerpen kiezen. Ik zou graag een cursus als

[p. 17]

hier opzetten, maar dit zijn slechte tijden om iets nieuws te beginnen.

Ontkomen prestigieuze universiteiten als Oxford en Cambridge dan niet enigszins aan de bezuinigingswoede?

Helaas niet, al moet ik zeggen dat wij in Cambridge minder te lijden hebben gehad dan onze collega's in Oxford. Daar is een van de tien plaatsen wegbezuinigd. Dat komt voornamelijk doordat wij betere financiële adviseurs hebben. Wel is onze afdeling Scandinavische talen verdwenen. Daarvoor moet je nu naar Londen. Dat is erg jammer, omdat de faciliteiten niet alleen voor de studenten erg belangrijk zijn, maar ook voor de staf. Ik heb ooit voor mijn werk Nederlands moeten leren. Misschien heb ik in de toekomst wel Noors nodig; dat kan ik dan niet meer in Cambridge doen zoals toen ik Nederlands leerde. Trouwens, op de talen wordt over de gehele linie zo verschrikkelijk bezuinigd in Engeland dat het niet lang meer zal duren of mensen die op de universiteit een taal willen studeren zullen moeten beginnen met een intensieve cursus in die taal, zoals nu het geval is bij Grieks en Oosterse talen. Voor Latijn is het al bijna zover.

U heeft kortgeleden een editie en vertaling verzorgd van de Yzengrimus. Heeft u ook klassieke talen gestudeerd?

Nee hoor, ik heb alleen maar een A-level in Latijn, verder heb ik het mezelf geleerd. Ik heb me in het verleden eens beziggehouden met dierenverhalen, en daarvoor moest ik de Yzengrimus lezen. Maar omdat het zo'n lange ingewikkelde tekst was leek het me beter om de vertaling op te schrijven, omdat ik anders het volgende jaar, als ik er weer een paar weken aan kon besteden, opnieuw zou moeten beginnen. Toen leek het me ook wel een interessante tekst voor andere mensen, en uiteindelijk ben ik er zo'n vijftien jaar mee bezig geweest. Het is een prachtig verhaal.

Er bestaat tegenwoordig nogal een scheiding der geesten onder let-

[p. 18]

terkunde-specialisten. Sommigen houden zich uitsluitend bezig met de taal, anderen uitsluitend met de literatuur. Niet iedereen is daar even gelukkig mee.

Ik vind dat literatuurstudenten meer zouden moeten leren van de taal dan nu het geval is, maar dan wel in een latere fase van hun studie (at the graduate level), als ze echt goed gemotiveerd zijn. Als je dit soort kennis niet hebt ben je namelijk de gevangene van de kennis van anderen. Dan moet je maar geloven wat de filologen je vertellen, en kun je het niet zelf uitzoeken. Ik wil het altijd allemaal zelf doen; ik geloof andere mensen niet.

Wat is denkt u het belangrijkste om voor op je hoede te zijn als je je gaat bezighouden met de middeleeuwen?

Oh dear! Het belangrijkste is dat je niet te veel moet moraliseren. Ik bedoel, omdat deze literatuur is geschreven in een tijd dat het christelijke geloof alles domineerde hoef je nog niet overal een moralistische boodschap in te zien. Juist als je in een maatschappij leeft die doordrenkt is van een bepaalde godsdienst kun je er heel vrij mee omgaan. Dan hoef je er niet zwaarwichtig over te doen. Dat is iets van deze tijd: als je 's zondags naar de kerk gaat is dat een plechtige gebeurtenis, maar als de kerk onderdeel uitmaakt van het alledaagse leven kun je er ook heel gemakkelijk grappen over maken en er de draak mee steken. Vooral Amerikaanse critici hebben die neiging tot moraliseren, bijvoorbeeld als ze het hebben over Chaucer's Troilus and Criseyde. Ze bekijken het verhaal vanuit een religieuze hoek die vooral bepaald is door moderne Amerikaanse vormen van (evangelische) religie, waarin sex zondig en fout is. Als gevolg daarvan komen ze op een volkomen verkeerde interpretatie van het verhaal uit. Dus ik vertel mijn studenten vooral niet te veel te moraliseren. Als je hun essays leest zou je soms denken dat ze zelf nooit iets fout doen en zich altijd bewust zijn van de morele implicaties van hun daden. Als ze over Middelengelse letterkunde gaan schrijven, worden het ineens zeer strenge lieden. Maar het doet hun essays geen goed.

[p. 19]

Na deze wijze woorden bedankten wij Jill Mann voor haar welwillendheid.

Een ieder die geïnteresseerd is in Middelengelse letterkunde kan in de letterenbibliotheek werk van haar vinden. Een klein, verre van volledig overzicht:

-	Chaucer and Medieval Estates Satire: The literature of social classes and the general prologue to the Canterbury Tales. Cambridge, 1973. Een bewerking van haar proefschrift.
-	Izengrimus. Leiden, 1987.

Verder artikelen in de volgende bundels:

-	The Cambridge Chaucer Companion. Ed. P. Boitani en Jill Mann. Cambridge, 1986.
-	Literature in Fourteenth Century England: The J.A.W. Bennett Memorial Lectures. Ed. P. Boitani en Anna Torti. Tübingen, 1982.
-	The new Pelican Guide to English Literature, Vol. I. Ed. Boris Ford. Harmondsworth, 1982.