Maatstaf. Jaargang 41

[p. 88]

Kristien Hemmerechts © Bert Nienhuis

[p. 89]

Kristien Hemmerechts
Scherven

Gedurende de drie lange minuten dat de aarde die middag beefde lag Annette vastgebonden en geblinddoekt op het bed van haar minnaar. Het huis steunde en kreunde, maar Annette lag uitgestrekt en vastgepind als een exotische vlinder die per vergissing op Karels bed was neergestreken. Ze werd ruw door elkaar geschud, maar het nylon zeiltouw waarmee haar enkels en polsen aan de koperen bedstijlen waren vastgemaakt, zat zo strak dat ze niet van het bed afrolde. Pijnlijk scherp stond haar witte weke naakte buik haar voor ogen. Karel, brulde ze, maar door het oorverdovende kabaal van de krakende gebinten hoorde ze haar eigen stem niet. Ze rukte aan haar boeien, sloeg haar hoofd van links naar rechts, hief haar heupen zo hoog als ze kon, maar bleef weerloos liggen als een zeeschildpad die door wrede kinderen op zijn rug was gerold. Het huis stampte en daverde als een schip in noodweer. Karel, gilde ze in doodsangst. Met op elkaar geklemde kaken zette ze zich schrap voor het stucwerk dat haar nu elk moment kon bedelven. Karel, snikte ze en kromp in elkaar.

Plotseling was het stil. Zo stil dat ze dacht dat ze haar gehoor was verloren. Toen kwamen de geluiden terug: het zachte zoemen van de geluidsinstallatie die was blijven aanstaan nadat de cd was afgespeeld, het gestage getik van de metronoom op de piano, en haar eigen pathetische gesnuf. Ze veegde haar neus in het hoofdkussen schoon, ademde snel in en uit, en lachte om haar dwaze angst. Ze dacht aan het gezicht dat haar redders zouden hebben gezet indien ze haar vastgeklonken aan Karels koperen bed van onder het puin hadden gehaald, en moest nog harder lachen.

Karel! riep ze en vervloekte zijn manie om altijd nadat hij haar secuur had vastgebonden eerst even naar het toilet te gaan. Zou hem iets zijn overkomen? Misschien was de kruik die ze voor zijn verjaardag had gekocht van de vensterbank gedanst en op zijn hoofd aan scherven gevallen, en lag hij nu bewusteloos aan de voet van de wc-pot. Hoelang zouden ze allebei blijven liggen? Als hij dood was, kon het dagen duren eer iemand hem zou missen, en haar zou niemand hier zoeken. Ze zou moeten roepen en brullen tot de onderbuurman verstoord de trap op zou komen. Ja, ja, zou ze met haar laatste krachten gillen, beukt u de deur maar in! Ofwel zou ze moeten wachten tot de stank van Karels ontbindende lijk de kamers beneden verpestte en de bewoners de deur van Karels flat zouden intrappen. ‘Ik wil niet dood!’ schreeuwde ze.

Op dat moment werd ze met bed en al opgetild en ruw weer neergezet. Het oude huis kreunde alsof het met een bijl in tweeën werd gespleten. Annettes mond sloeg met een klap dicht. Ze beet op haar tong als op een biefstuk. Opnieuw was de stilte oorverdovend. Klappertandend lag ze op Karels bed en snokte futloos aan haar boeien. Verdomme Karel! Wie laat er nu iemand zo achter! Tranen welden uit haar ogen, maar tot haar afgrijzen voelde ze dat niet alleen haar gezicht maar ook haar dijen nat waren. Ze had van schrik geplast! Hoeveel? Hoe vies? Nu huilde ze bittere tranen van frustratie omdat ze als een

[p. 90]

blinde aangespoelde walvis in haar eigen urine moest liggen wachten op een verlosser die mischien nooit zou komen.

Het water op haar dijen koelde af en ze rilde niet langer van de schok maar van de kou. Wanneer kwam er een einde aan de vernedering?

Karel spreidde een grote witte zakdoek op de beige tegels van de wc-vloer open, krabde met de nagel van zijn duim opgedroogd snot weg, en legde er zorgvuldig één voor één de scherven in van het terracotta kruikje dat tegen de wc-bril uit elkaar was gespat. Het handvat van het kruikje, dat zoals gebruikelijk bij Mixteken-aardewerk in de vorm van een aapje was uitgewerkt, was integraal in de wc-pot terechtgekomen. Zonder een seconde te aarzelen, viste hij het eruit en hield het onder de kraan. De leidingen waren dus niet gesprongen. Het was ook maar een aardbevinkje geweest dat in Mexico misschien zelfs niet de voorpagina zou halen. Daar had hij tweemaal meegemaakt dat de opgraving weer helemaal in de grond was opgenomen, alsof - zo beweerden bijgelovige zielen - de goden zelf de aarde aan het trillen hadden gemaakt om de blanke indringers te verdrijven.

Op handen en voeten tastte hij de vloer af om zeker geen enkele scherf te hebben gemist. Toen knoopte hij de zakdoek bij zijn vier punten dicht en deed wat hij door het schokken en beven van de aarde niet eerder had kunnen doen: hij knoopte zijn broek los, ging op de pot zitten en ontlastte zich met een diepe zucht. Tussen zijn voeten lag het bundeltje met scherven. Toen het kruikje intact was, had hij het naar de wc verbannen omdat het een waardeloze kopie was, maar door aan scherven te vallen had het zijn aandacht gewekt: het werd iets om rustig in elkaar te puzzelen en te lijmen. Zodra Annette de deur uit was, zou hij er werk van maken.

Van wie had hij het kruikje gekregen? Van zijn zus toen ze naar Equador op reis was geweest? Of van de schoonmaakster? Of van Annette? In elk geval van iemand die hij te goed kende om het gewoon te laten verdwijnen. Hij zou zo graag gewone geschenken krijgen zoals after-shave of een boek of een plantje of bloemen, maar nee, iedereen dacht hem plezier te doen met imitatie aardewerk waarvan een authentiek exemplaar misschien liefdevol door hem in elkaar was gezet, of wie weet bij hem in de kamer stond.

O nee! dacht hij plotseling. Wat zou er allemaal niet gebroken zijn? Annette zou niets hebben gezien en zelfs indien ze zich op de een of andere manier van haar blinddoek had bevrijd, zou ze machteloos hebben moeten toezien hoe vaasjes en beeldjes naar de uiterste rand van tafels en kasten dansten, en seconden bleven balanceren vooraleer te pletter te storten.

Het trillen was begonnen zodra hij het toilet was binnengekomen. Zijn oog was meteen op het kruikje gevallen dat als in een Disney-film tot leven was gekomen en zich in zijn armen leek te willen storten. Hij had het opgevangen en toen hij dacht dat de schokken voorbij waren, had hij het teruggezet. Hij had zich omgedraaid en gebukt om zijn veters dicht te knopen, die Annette plagend had losgemaakt. Terwijl hij met de tweede veter bezig was, had hij een knal gehoord als van een luide donderslag. Tegelijk had hij iets tegen zijn rug gevoeld: het kruikje was toch nog naar hem toe gesprongen want de aardewerken scherven lagen over de wc-vloer verspreid.

Hij wilde zo gauw mogelijk naar zijn kamer, maar zijn darmen speelden hem weer parten en hij zat zoals zo dikwijls aan de wc geklonken. Waarom had hij zich niet gespecialiseerd in de archeologie van een streek met schonere eet- en kookgewoonten?

Hij spitste zijn oren. Annette riep hem! Een pijnsteek schoot door zijn buik maar toch begon hij zachtjes te schudden van het lachen. Hij sloeg zijn handen voor zijn gezicht en lachte luider tot hij zat te bulderen. Wat een stel! De ene lag aan een koperen bed geketend, de andere zat op een porseleinen pot geklonken! En hij schaamde zich omdat hij eerst aan zijn vaasjes en beeldjes had gedacht,

[p. 91]

en toen pas aan die lieve Annette, die allicht nooit eerder een aardbeving had meegemaakt en van benauwdheid wie weet welke doodsangsten had doorstaan.

In de kamer met het kunstig geboetseerde terracotta beeldje van een zittende vrouw, de tweekleurige kelk, de stenen vijzel in de vorm van een hoofd, het kleine wandtapijtje van katoen en veren, en de vele kostbare schalen en vazen, begon Annette als een paard dat in de zomer door vliegen wordt geplaagd haar hoofd heen en weer te schuren over het kussen in de hoop de zwarte halsdoek waarmee Karel haar had geblinddoekt over haar hoofd te schuiven. Hoelang lag ze hier? De aarde was door elkaar geschud, de stad was rondom haar ingestort, ze had haar keel schor geschreeuwd, maar haar toestand was onveranderd en de metronoom tikte voort. Het kon niet anders of er was Karel iets overkomen. Had hij een hartaanval gekregen? Een hersenbloeding? Of lag hij te hyperventileren?

De blinddoek moets iets naar boven zijn geschoven want als ze naar beneden keek zag ze een smalle reep licht. Waarom bond Karel haar altijd zo strak vast alsof het allemaal echt was? Haar enkels en polsen zouden intussen wel blauw zien, toch rukte ze opnieuw aan haar boeien. Verdomme, Karel!

‘Annette!’

Eindelijk! Elke andere man zou de touwen gejaagd met een schaar of een mes hebben doorgesneden maar Karel begon de knopen met zijn vingers los te prutsen terwijl hij haar lieve sussende woordjes toefluisterde.

‘De blinddoek,’ onderbrak ze hem.

‘Natuurlijk,’ zei hij.

‘Mijn god,’ zei ze en probeerde zich op te richten om haar dijen te inspecteren. ‘Waar bleef je? Ik heb van de schrik geplast. Op jouw bed.’

‘Je had me moeten roepen. Je had... Nee, ik had moeten beseffen...’

Haar ene pols was vrij, maar ze kon haar arm niet bewegen.

‘Kan je mijn arm naast me leggen?’

Met langzame, voorzichtige bewegingen bevrijdde Karel haar. Hij wikkelde haar in een donsdeken en masseerde haar armen en benen, enkels en polsen. Haar vingers en tenen begonnen te tintelen, het bloed keerde terug. Een snerpende politiesirene kwam dichterbij en stierf weg, maar meteen daarna loeide een andere door de straat.

‘Wat is er gebeurd? Ik dacht dat het huis instortte.’

‘Een aardbeving.’

‘In België? Maken aardbevingen altijd zoveel lawaai?’

Hij knikte. ‘Dit was echt maar een kleintje. Een baby-aardbeving. Als je gezien had wat er gebeurde, was je niet zo bang geweest.’

Ze zag dat hij de kamer rondkeek en volgde zijn blik. De tweekleurige kelk, die hij samen met een lading waardeloze souvenirs uit Argentinië naar huis had gesmokkeld, lag gebroken onder het tafeltje waaraan ze soms na het vrijen schaakspeelden. Het terracotta beeldje van de zittende vrouw was van de ene kant van de schouw naar de andere verhuisd, en de metronoom, die de hele tijd was blijven tikken, lag aan de voet van de piano. Verdere schade was er niet. Karel bleef Annettes armen en benen masseren, maar ze voelde zijn aandacht wegebben.

‘Ga maar kijken,’ zei ze, ‘het gaat weer’. en terwijl hij bij de gebroken kelk neerknielde, keek zij gauw hoe vies ze het laken had gemaakt. Dat viel niet mee. Ze stond op, haalde het laken en de beschermende hoes van de matras, draaide ze in een bol en liep ermee naar de badkamer. De tandpasta was in de wastafel gegleden en een handdoek lag op de grond onder het rek, maar niets was gebroken. Ze streek met haar hand over de binnenkant van haar dijen die nu droog waren, maar ging toch even onder de douche. De kleine ruimte benauwde haar en ze was de hele tijd angstig dat zonder enige aanleiding alle glazen en spiegels uit elkaar zouden spatten. Ze droogde zich gauw af, trok Karels badjas aan en haastte zich de badkamer uit.

‘Waar liggen jouw lakens?’

[p. 92]

Hij antwoordde niet. Hij had de scherven op de tafel gelegd en was ze aan het nummeren alsof het een archeologische vondst betrof. Ze wilde niets doms zeggen. Ze wilde niet zeggen: het valt wel mee. Of: je kan ze toch lijmen. Of: je hebt toch niets voor de kelk betaald. Ze wilde alleen weten waar de lakens waren.

‘In de kleerkast?’ vroeg ze.

‘In de keuken. Bij de theedoeken.’

‘Natuurlijk.’

Tegen de tijd dat ze het bed had opgemaakt, had hij een schets gemaakt van alle genummerde scherven en de manier waarop ze straks weer aan elkaar moesten worden gelijmd.

‘Zet eens de radio of de televisie aan. Ik wil weten wat er is gebeurd.’

‘Dat Weet je toch.’

‘Ik wil weten of er huizen zijn ingestort. Misschien liggen mensen onder het puin begraven.’

‘Annette,’ zei hij, ‘het waren heus lichte schokken. Dit huis daverde omdat het zo oud is. En dit is de zolderverdieping.’ Hij tikte tegen de gebinten. ‘Wat heb je met mijn bed aangericht?’

‘Niets wat jij ooit zal zien.’

‘Ik zie alles,’ zei hij en knoopte tot haar absolute verbazing opnieuw de blinddoek voor haar ogen.

‘Ga je niet eerst de kelk lijmen?’

‘Nee,’ zei hij. ‘Eerst ben jij aan de beurt.’

Zoals altijd wanneer ze op zijn koperen bed lag, dacht ze dat zij net even gebroken en verbrijzeld was als de vaasjes en beeldjes die hij uit de grond haalde en met een monnikengeduld weer in elkaar puzzelde. Ook haar maakte hij heel, maar ze viel altijd opnieuw uit elkaar. Er bestond geen lijm voor haar. Ze glimlachte bij die gedachte, maar Karel gaf haar een flinke mep op haar billen. Ze durfde zelfs geen excuses te mompelen. Er werd nooit een woord gewisseld. Concentratie, daar kwam het op aan. De metronoom tikte, verder was het stil. Hooguit kermde ze soms zachtjes om aan te geven dat ze de pijn niet langer kon verdragen. Hij hield er altijd rekening mee. En daarom was het toch niet echt, dacht ze.

‘Ik zal deze ruimte missen,’ zei ze toen ze achteraf aan weerskanten van het schaaktafeltje zaten. ‘Heb je in je nieuwe flat een aparte slaapkamer?’

Hij knikte. ‘Het zal wel even duren voor je het ziet. Ik verhuis en vertrek meteen naar Mexico.’

‘Voor lang?’

‘Een maand. Of langer.’

Ze nam de toren van het bord en bestudeerde de kantelen.

‘Heb jij mijn moeder ooit ontmoet?’ vroeg ze.

‘Even, denk ik. Op dat ene feestje waar we ooit samen naar toe zijn geweest.’

‘Was mijn moeder daar toen ook?’

‘Ik denk het wel. Ja, ik ben er vrij zeker van. Een grote vrouw. Knap voor haar leeftijd.’

‘Vond je?’

‘Ja.’

‘Ik wist nooit of ik haar mooi of lelijk vond. Iedereen zei altijd dat ze mooi was, dus vond ik haar ook mooi maar soms vond ik haar niet mooi.’

‘Niemand ziet er altijd even goed uit. Zelfs wij niet.’

Ze lachte. Toen ze daarnet voor de tweede keer geblinddoekt op zijn bed lag, waren beelden teruggekomen van haar moeder met haar tas onder haar arm geklemd. Ze was altijd bang dat dieven haar tas zouden afrukken. Kon lange lijsten opsommen van vrouwen van wie de tas was gestolen. Ooit was Annette in de tram gestapt en had tot haar verbazing haar moeder in hetzelfde rijtuig zien zitten. Ze had niet meteen dag gezegd maar was haar blijven bekijken. Zelfs terwijl ze zat hield ze haar tas onder haar arm geklemd. Annette had zich proberen voor te stellen hoe andere mensen haar zouden zien, maar toen had ze bedacht dat andere mensen haar allicht helemaal niet zouden zien. Hooguit zouden ze haar tas zien en zin krijgen om hem af te rukken. Mooie vrouw, mooie vrouw, dat was

[p. 93]

toen al lang voorbij. Zelfs haar zagen ze toen nog nauwelijks staan. Ten slotte was haar moeder uitgestapt zonder dat ze haar dochter had gezien en zonder dat zij haar had dag gezegd. Annette sloot haar ogen en dacht aan de vreugde die ze zou voelen als ze nu op een dag in de tram zou stappen en haar moeder met haar tas op een bank zou zien zitten. Haar moeder was nog geen vol jaar dood en toch leek haar leven tot een ver verleden te behoren. Het was of ze steeds dieper de zee in zwom en Annette achterliet op het strand. Ik wil degene zijn die beweegt, die zwemt, achterlaat! dacht ze. Maar haar moeder nam niet alleen zichzelf maar ook de beelden die zij, haar dochter van haar had, met zich mee. Alleen dat ene lamentabele gesprek op het einde herinnerde ze zich woordelijk: wat haar zoon had gevraagd, en wat zij had geantwoord, en hoe haar moeder gekwetst had gereageerd, maar haar moeder had het zich anders herinnerd, en Annette had de energie niet gehad om haar tegen te spreken, waardoor het was geweest of ze haar moeder gelijk gaf en zij inderdaad een harteloze dochter was die haar moeder een fossiel noemde. - Wat is een fossiel, mama? had haar zoon gevraagd. Vraag dat aan oma, zij heeft er een. Maar haar moeder beweerde dat ze had gezegd: vraag dat aan oma, zij is er een. Had ze misschien toch ‘is’ gezegd? En was haar moeder met die herinnering van haar weggezwommen?

‘Het is zes uur,’ zei Karel. ‘Als je het nieuws wil horen...’

‘Is het zo laat?’ zei ze en sprong op.

‘Gaan je man en kinderen nu van honger omkomen?’

‘Zonder twijfel,’ zei ze, al wist ze dat het eten klaar zou staan op tafel wanneer ze thuiskwam. Het amuseerde haar dat voor het eerst een zweem van jaloezie uit zijn woorden had geklonken, maar omdat het hun gewoonte niet was om hun relatie te bespreken, maakte ze er geen opmerking over. Een van de weinige dingen die ze er ooit over had gezegd, was met een gebaar naar de blinddoek en de touwen: ‘Hoe wist jij dat ik dit zou willen? Ik wist zelf niet dat ik het zou willen.’

Hij had haar handen in zijn handen genomen en de vingertoppen gekust. ‘Ik ben een archeoloog. Geef mij een scherf en ik vertel je alles over de pot.’

Haar fiets was omgevallen. De spiegel die ze er vorige week pas op had laten monteren, was gebarsten. Toen ze de fiets rechtopzette, viel het glas eruit. Het stuur stond scheef.

Ik heb daarnet toch al mijn straf gehad, pruilde ze tegen een god in wie ze niet geloofde, terwijl ze het voorwiel tussen haar benen klemde om het stuur recht te wrikken. Karel heeft mij gestraft, al mijn zonden zijn uitgeboet!

Ze prutste de laatste scherven uit haar fietsspiegel en legde ze op de vensterbank van Karels onderbuurman. Karel mocht beweren wat hij wilde maar wat ze op straat zag waren niet de sporen van een mini-aardbeving. Bloembakken waren van de vensterbanken gevallen, fietsen lagen op de stoep, vuilnisbakken waren in de goot gerold. Het was of iemand de aarde had opgetild, even had scheef gehouden en weer neergezet. Toch maakte ze zich geen zorgen over hoe ze haar huis zou aantreffen. Als ze bij Karel naar buiten stapte, maakte ze zich over niets zorgen. Zie, ik maak alles nieuw, was een zinnetje van vroeger in de kerk, maar voor haar was het een zinnetje van Karel. In uiterste concentratie raakte hij haar aan en maakte haar nieuw. Door haar te straffen bevrijdde hij haar van haar zonden. Bestond er grotere liefde dan die van hem die bereid was om zonden van een ander op zich te nemen?

Zie het Lam Gods dat wegneemt de zonden der wereld, ontferm u over ons.

Zie het Lam Gods dat wegneemt de zonden der wereld, ontferm u over ons.

Zie het Lam Gods dat wegneemt de zonden der wereld, geef ons de vrede. Ze stapte op haar fiets en hoorde de spaken ratelen tegen de kettingkast. Ook dat nog!

[p. 94]

Zou ze aanbellen en Karel een hamer vragen om het recht te kloppen?

‘Problemen, mevrouw?’

Ze draaide zich om. Het was Karels onderbuurman! Ze hadden elkaar ettelijke keren in het trappenhuis gekruist maar nooit gegroet, en Karel had haar gewaarschuwd de muziek in zijn flat niet te luid te zetten of de buurman zou op de deur komen bonken, maar nu hurkte hij bij haar fiets en begon aan de kettingkast te futselen. Nee, zei hij, daar kwam geen hamer aan te pas, dat was kinderspel voor wie een beetje handig was. Wist ze dat hij met de muis van zijn hand een nagel in de muur kon drijven? Kijk, ze mocht voelen! Keihard was zijn muis. Ja, voel maar! Zij zou het ook kunnen als ze wou. Een mens kon zoveel als hij er zich op toelegde. Zich concentreerde. ‘Talent is concentratie,’ zei Annette. ‘U zegt het,’ zei hij. Hadden zij daarnet ook gedacht dat het huis zou instorten? Wat een toestand! Hij was net aan de telefoon met zijn zus, en weet je wat ze achteraf zei? Dat ze nu begreep waarom haar hond de hele ochtend klaaglijk had geblaft. Met niets had ze hem weten te sussen. Dat zo'n beest zoiets voelt aankomen! Op de meteorologische dienst moesten ze al hun dure apparatuur van de hand doen en honden in dienst nemen. Was er bij hen veel gebroken?

Hen, dacht Annette. Hij zei: hen. Niemand anders voegde Karel en haarzelf samen in één voornaamwoord. Ook zijzelf niet. ‘Wij’ was niet Karel en Annette. ‘Wij’ was Annette en de kinderen en haar man.

‘Een kelk is gebroken. Maar hij kan worden gelijmd.’

Nou dan hadden ze geluk gehad. Bij hem was een pan met kokend water voor de spaghetti van het vuur gedanst! Stel dat hij hem over zich heen had gekregen, wat was er dan gebeurd?

‘U was verbrand,’ zei ze, en bedankte hem voor de reparatie van haar kettingkast, en in gedachten ook omdat hij Karel en haar met ‘hen’ had aangeduid. Maar terwijl ze wegfietste bedacht ze dat hij waarschijnlijk gewoon beleefd was geweest, of verstrooid, of geen van beide. Misschien dacht hij werkelijk dat zij en Karel samenhoorden en in zekere zin was dat ook zo.

Soms als ze geboeid en geblinddoekt op zijn bed lag, zag ze het huis waar hij woonde, niet zoals het was maar helemaal opengemaakt zoals een poppenhuis of een vitrinekast. En ze zag hoe de mensen in de kamers links, rechts en onder hun bezigheden staakten en aandachtig luisterden naar het gefluister, gekerm, gegiechel of gelach in Karels flat.

De beelden die door haar hoofd flitsten als ze daar lag! Sommige brachten haar aan het lachen, van andere ging ze ontroostbaar huilen, maar altijd leken ze uit een bodemloze put opgediept. Sommige beelden waren herinneringen, andere leken scènes uit dromen. Karel vroeg haar nooit waarom ze huilde of lachte. Soms vertelde ze het hem, soms ook niet. Dikwijls dacht ze dat ze het allemaal zou moeten opschrijven, maar uiteindelijk was dat overbodig. De beelden stonden in haar geheugen gegrift. Een keer was ze doodsbang geweest omdat ze zag wat werkelijk niet kon, niet mocht, verboden was: langzaam kleedde ze zich voor haar vader uit en dwong hem te kijken, zei: Kijk dan toch, kijk hoe mooi. Nee, dat zei ze niet. Ze zei: Kijk hoeveel mooier. Begeerlijker.

‘Wij hebben geen toets gehad,’ zei haar zoon. ‘Die van wiskunde was al begonnen de vragen op het bord te schrijven toen het was of een onweer losbarstte. Hij dacht dat wij met de deksels van onze lessenaars zaten te roffelen, en keerde zich boos om, en toen, mama, papa, ik zweer het jullie, viel de foto van het schoolhoofd naar beneden!’

‘Bij Pieter in de klas waren ze een rat aan het dissecteren. Kan je je dat voorstellen? Dat beest lag net opengespalkt!’

‘En hoe weet jij dat?’

‘Omdat ik hem heb gezien na school. In het chemielokaal zijn alle proefbuisjes op de grond gevallen. Allemaal kapot! En in de turnzaal is een jongen van het klimrek gevallen en

[p. 95]

heeft zijn voet verstuikt, maar ze zeggen dat die ook zonder aardbeving zou zijn gevallen.’

‘Wil je geloven,’ zei haar man, ‘dat ik er niets van heb gemerkt? Ik was in de kelder een dossier aan het opdiepen, en toen ik bovenkwam stond het kantoor in rep en roer. Mensen waren aan het huilen van de schrik!’

‘Bij ons op school ook!’

‘Hebben jullie nooit eerder een aardbeving meegemaakt?’ vroeg hun dochter.

‘In de middeleeuwen ooit eens. Herinner je je, Annette? Ik heb je toen nog onder het puin vandaan gehaald, maar het was te laat. Je was dood en bent in deze eeuw herboren.’

Annette haalde haar schouders op. ‘Ik heb ooit een kleine tornado gezien op zee bij Napels, maar een aardbeving, nee.’

‘Maar waar zat jij, Annette?’

‘Ik stond in de lift.’

‘De lift?’

‘Ja. Het zou niet zo erg zijn geweest als hij gewoon was stilgevallen, maar nu eens schokte hij een meter naar boven, dan weer leek hij naar beneden te duikelen. Tegelijk werden we van links naar rechts geslingerd.’

‘We?’

‘Ik en een collega. We hebben ons aan elkaar vastgehouden, zo bang waren we. Zal ik je iets vertellen: ik heb van de schrik in mijn broek geplast. Een klein beetje, maar toch.’

‘Heeft die collega het gemerkt?’

‘Zoiets merk je toch niet. Trouwens, misschien heeft ze zelf ook in haar broek geplast. Is er hier thuis iets gebroken?’

‘Nee,’ zei haar man, ‘maar in de keuken lag alles op de grond: de suiker, de bloem, de koffie, de rijst...’

Ze wilde hem vragen of hij alles had opgeruimd maar er werd aan de deur gebeld. Het was de buurvrouw, die wilde weten of zij de aardbeving ook hadden gevoeld.

‘Maar jullie zitten nog aan tafel,’ zei ze, ‘ik laat jullie rustig eten.’

‘Nee, nee,’ zei Annette, ‘We zijn klaar. Ga zitten. Ik haal een glas voor jou.’

Maar er werd al opnieuw gebeld door de buurvrouw van de andere kant.

‘Ga zitten,’ zei Annette opnieuw. ‘Ik haal een glas voor jou.’

Haar man volgde haar naar de keuken.

‘Heb je echt in je broek geplast?’ vroeg hij.

‘Ssst,’ zei ze.

‘Ze horen ons niet,’ zei hij, en ritste haar broek open.

‘Je bent pervers,’ zei ze. Lui leunde ze tegen hem aan.

‘Ben je erg bang geweest?’

‘Doodsbang. Echt waar. Ik dacht dat het met mij gedaan was. Zie me hier staan, straks komen de kinderen binnen. Of de buurvrouwen.’ Ze duwde zijn hand weg, trok haar broek op en gaf hem een zoen. Terwijl ze in de keuken waren was de bel nog twee keer gegaan. Er zaten nu al vier buurvrouwen bij hen in de kamer.

‘Mag ik de dames nog iets aanbieden.’ vroeg haar man opgewekt. Ze moest op haar tanden bijten omdat ze precies wist wat hij dacht: dat vrouwen teerden op rampspoed en ongelukken; dat ze elkaar opzochten om op gejaagde fluistertoon berichten over pijn en lijden uit te wisselen: dat ze elkaar telkens opnieuw wilden overtuigen: ja, het leven is lijden: we zijn hier niet voor ons plezier. Zelfs in de tram ben je niet veilig. Misschien rukken ze wel je handtas af: misschien stelen ze al je geld.

Maar er was ook zoveel verdriet, registreerde hij dat dan niet? De ene kreeg kanker, de andere verloor zijn vrouw, een derde stierf in het kraambed, een vierde was als kind misbruikt door een boze stiefmoeder. Haar man wenste daar niet bij stil te staan. Als ze een sombere dag had, zei hij: ‘Jij met je talent voor lijden, een man kan daar niet aan tippen.’

Nu bood hij ook haar een glas vruchtensap aan, boog zich naar haar en fluisterde in haar oor: ‘Je bent zo stil.’

‘Ik?’

‘Ja. Jij.’

Ze glimlachte. Dat was een van de dingen die Karel haar gaf: dat elk verlangen van haar wegviel, ook en misschien vooral het verlangen

[p. 96]

om te praten. Ooit had Karel haar blinddoek niet hard genoeg aangespannen en kon ze hem zien als ze haar hoofd kantelde. Het beeld was erg wazig omdat de spleet licht zo klein was, maar de intense concentratie waarmee hij haar geslacht bestudeerde was haar altijd bijgebleven. Ze had maar even durven kijken. Ook priesters stonden tijdens de consecratie met hun rug naar de gelovigen en dan nog moesten zij de ogen deemoedig neerslaan.

Opnieuw ging de bel en opnieuw sprong haar dochter op. Eindelijk was het dan toch haar vriendje. Toen de buurvrouwen ook hem hadden uitgehoord over de aardbeving, gingen ze met hun tweet jes in een hoekje zitten. Annette voelde hoe ze iedereen in de kamer naar de hel verwensten. In het begin had haar dochter uren met haar vriend op haar kamer gezeten, maar iedereen in huis was daar zo zenuwachtig van geworden dat ze het haar ten slotte hadden verboden. - Mama, er gebeurt niets! - Dat weet ik, liefje, maar als er niets gebeurt, hebben jullie ook geen reden om jullie af te zonderen. - Sindsdien kon Annette die twee horen denken: ga weg! Laat ons alleen! Hoe hard moesten hun stemmen in hun oren klinken! Hoe absoluut tactloos moest hun aanwezigheid lijken! Nu wilde ze naar het verliefde stel toegaan en zeggen: ga naar boven. Geniet. Want haar dochter had haar gezegd: soms als ik weet dat hij zal komen is het of mijn hart uit mijn lijf barst. Als ik op weg naar hem ben, wil ik dansen, zingen, vliegen!

Ze stond op om haar dochter toe te fluisteren dat ze naar boven mochten gaan, maar haar man zei: ‘O Annette, wat een goed idee. Tijd voor het nieuws’. en ze begreep dat hij dacht dat ze was opgestaan om de televisie aan te zetten.

Overal in het westen van Europa, zo bleek, had de aarde gebeefd. In Duitsland waren daken van de huizen gelicht en op straat neergekwakt; elektriciteitspalen waren omgevallen en bomen ontworteld. In Nederland was een brug ingestort. België had maar de uitlopers van de aardbeving meegemaakt. Er waren beelden van een supermarkt waar alle koopwaar uit de rekken was gegleden, en van een boom die op een frietkraam was terechtgekomen. In een fabriek was een brand uitgebroken na een lichte ontploffing. Vijf werknemers waren naar het ziekenhuis overgebracht maar mochten vanavond alweer naar huis. Een man was in een kanaal gereden, maar het was niet duidelijk of dat iets met de aardbeving had te maken. Dus toch een dode en enkele gewonden.

‘In dit land gebeurt nooit iets,’ zei een buurvrouw.

‘Zou je dan gelukkig zijn als het dak van je huis was gerukt?’

De vrouw haalde haar schouders op. ‘Het is of we niet echt bestaan. Of alles wat hier gebeurt een schaduw is van het echte leven. Een slechte kopie.’

‘Er is toch een dode,’ zei Annette vergoelijkend.

‘Misschien,’ zei de buurvrouw.

‘Ik vind dat wij een heel gezellige aardbeving hebben gehad,’ zei Annettes man en schonk alle glazen vol.

Later in haar slaapkamer zag Annette dat een flesje parfum van haar kaptafel was gerold. Ze bukte zich om het op te rapen en zag iets glinsteren: een oorbel die ze ooit van haar moeder had gekregen en al jaren verloren waande. Ze opende haar juwelenkistje, nam de andere eruit, en hield de twee oorbellen in de palm van haar hand. Haar moeder had ze meegebracht uit Italië. Ze kon zich zelfs herinneren wat ze die keer voor de kinderen had meegebracht. Het moest een van haar eerste reizen zijn geweest nadat papa was gestorven. Annette sloot haar hand en omklemde met de andere het flesje parfum dat van haar kaptafel was gerold maar niet was gebroken. Tranen sprongen in haar ogen en ze vroeg zich af of ooit iemand haar zou kunnen optillen, flink door elkaar schudden en weer voorzichtig neerzetten zodat alles eindelijk op zijn plaats zou zitten.