Maatstaf. Jaargang 41

[p. 24]

Reisverhalenwedstrijd

1^e prijs: Arthur Japin met het verhaal ‘Barcelona’

2^e prijs: Anne Rube met het verhaal ‘Weg’

Arthur Japin en Anne Rube zijn de winnaars van respectievelijk de eerste en tweede prijs van de reisverhalenwedstrijd van Uitgeverij De Arbeiderspers en nbbs Reizen. Deze wedstrijd vond plaats tussen 15 januari en 31 augustus 1992 en werd georganiseerd in het kader van het 65-jarig jubileum van nbbs Reizen en de reisboekenactie van De Arbeiderspers, die in het teken stond van Latijns-Amerika. De jury, bestaande uit Martin Ros, Marion Bloem, Mark Blaisse en Maarten van het Kaar, heeft ruim 800 verhalen beoordeeld.

De uitreiking van de eerste t/m de tiende prijs vond plaats op vrijdag 13 november te Amsterdam.

Arthur Japin
Barcelona in travestie

Barcelona maakt zich op. Alsof ze zich schaamt voor wat ze is, bedekt de stad haar oneffenheden onder een dikke laag make-up. De Olympische klant die behaagd moet worden, is allang gestrikt. Toch is de nerveuze afwachting in de hele stad merkbaar.

Mijn duistere kamer in de hoerenbuurt wacht al maandenlang op de afbraak van het tegenoverliggende blok en op de zee van licht daarachter. Een groen plein gaat deze Catalaanse Zeedijk voor de Olympische deelnemers vermommen. Kennelijk verwacht men tijdens de Spelen ook in deze buurt een grote toeloop. Maar waarom juist het blok aan de overkant en niet een ander? Niemand weet het. En de chaotische bedrijvigheid waarmee de straten worden opengemaakt en dichtgegooid, zevenmaal in één maand, alsof men in

[p. 25]

de grond op zoek is naar een reden, is exemplarisch voor de Olympische koorts.

‘Les Demoiselles d'Avignon’, de door Picasso beroemd geworden hoeren, zitten er 's ochtends op de stoep en tegen de etalages van de Carrer d'Avignó gelaten naar te kijken. Ze zijn oud geworden. Hun haar is blauw gespoeld. Ze beschermen het met één hand tegen de forse wind die opgestoken is vanuit de bergen. In de andere houden ze tegenwoordig een keurig oudere-damestasje stevig onder hun arm geklemd. Af en toe komt daar een camouflagestift uit en een spiegeltje waarin ze controleren of het hún tijd nog wel uit zal duren. Een enkele hoopt heimelijk straks nog een passerende atleet voor zich te kunnen winnen.

De tramontana waait. ‘Eindelijk kan je de hemel zien!’ roept de oude man die langs het opgeknapte havenfront komt aangehinkt. Een van de vele slachtoffers van polio, of misschien ook wel gewond geraakt tijdens Franco. Aan welke kant eigenlijk?

Hij gebaart recht omhoog. ‘En verdomd, hij is blauw!’ Lachend blijft hij staan, in de hoop voor zijn opmerking een kleinigheid te vangen. Als dat niet lukt komt hij, even goeie vrienden, naast me zitten. Hij ruikt naar schoensmeer.

‘Is het hier niet gruwelijk? Fatáál!’ schreeuwt hij hartgrondig. ‘Ze doen alsof ze Saint Tropez zijn. Dit is helemaal geen boulevard, al zetten ze er nóg vijfhonderd palmen en bankjes neer. Dit is een haven, mijnheer, hier wordt gewerkt! Nou ja, hier wèrd gewerkt. Ikzelf! Fatáál!’

Hij is nu een paar honderd meter lang, die boulevard, tussen het begin van de kloppende ader van de stad, de Rambla en de volkswijk Barceloneta, en inderdaad overvol met palmen en kleurige bankjes, waarvan sommige met hun ronde tegelvormen hopen te lijken op creaties van Gaudi, tegen beter weten in. Ze liggen breed ook, die verse kinderkopjes, helemaal tot aan de overvolle verkeersader. De palmen kunnen het lawaai met geen mogelijkheid dempen. Alsof ik niet oplet word ik aangestoten. De man wijst in de verte.

‘En dit moet helemaal tot aan Frankrijk door gaan lopen. Feest voor de palmen-kwekers, maar voor mij hadden ze net zo goed een muur kunnen bouwen. Vroeger liep de stad gewoon door tot aan het water. Nou zijn we ervan afgesneden. Die loodsen daarginds, die stonden overal. Daar speelde ons leven zich af. Daar heb ik nog gewerkt. Op kantoor dan, hè! Nou staat er alleen die ene loods nog en daar zit een onbetaalbaar restaurant in. Nee, als we nu naar zee willen moeten we eerst een stroom toeristen oversteken: levensgevaarlijk!’

Rochelend van de lach haalt hij een borstel te voorschijn, gaat op de keien zitten en poetst mijn schoenen.

‘Voor die boulevard willen ze ook die petrochemische fabrieken verplaatsen. Heel goed, maar waar naar toe? Uiteindelijk gooien ze er gewoon klimop tegenaan of wat vrolijke kleuren en dan zeggen ze dat het een bos is of een kunstwerk. Vrolijk hoor, die Olympische Spelen, fatáál!’

Niets is in Barcelona wat het schijnt. De gotische poort is uit de vorige eeuw, deze barokke façade opgemaakt in de jaren twintig. Catalaanse architecten nemen het nu eenmaal niet zo nauw. Stijlen worden vrolijk geleend, ingewisseld en aangepast. Authenticiteit betekent hier niet star zoeken naar iets nieuws in een bijna opgebruikte fantasie, maar fantasievol graaien in het verleden en gebruiken wat je nodig hebt. Alleen op die manier heeft Barcelona toch in de afgelopen eeuw nog een belangrijke en indrukwekkende eigen architectuur kunnen ontwikkelen na een zwaar gehavend bouwverleden. Columbus op zijn enorme zuil geeft indirect de tragiek van deze stad aan. Hij vertrok vanuit een bloeiend Barcelona, maar ontdekte een continent dat daarna makkelijker vanuit andere havens bereikt kon worden. Barcelona werd in één klap onbelangrijk en miste daardoor de

[p. 26]

vruchten van Spanjes bloei. Authentieke Renaissance- en Barok-architectuur komt daarom hier niet voor. Maar dit is Barcelona, dus trekt men nieuwe gebouwen klassieke jasjes aan. Columbus' bronzen beeltenis wijst doelloos over zee, richting Egypte en niet trots naar de Amerika's omdat een landinwaarts wijzende zeevaarder tegelijk te absurd en te pijnlijk zou zijn.

Een surrealistische stoet trekt rond het middaguur door een troosteloos Bunuel-decor. Stof waait door de bergwind wit en grijs tegen de kleurige jurken, die in vele feestelijke lagen wijd uitstaan. In een lange rij trekken we over een kaal terrein, in de verte begrensd door de armste flatgebouwen in een voorstadje van Barcelona. De Sevilliaanse vrouwen en meisjes dragen alle kleuren van de regenboog, de jongens en mannen strakke zwarte pakken en een harde ronde hoed. Sommigen zitten, zoals het hoort, trots en hoog te paard. De meesten hebben hun auto's net achtergelaten op een immens parkeerterrein. Het is de vierde en laatste dag van het grote Sevilliaanse feest. Maar dit is ál te duidelijk niet Sevilla. Misschien dat daarom de feestgangers, deel van de 300.000 Sevilliaanse gastarbeiders in Catalonië, zo gelaten en in slome slagorde op weg zijn naar de kopie van hun feest. Op weg naar de klanken en de slingers in de verte trekt de stille stoet voorbij aan een jongen van een jaar of zeven. Zijn haar is grijs van het stof. Hij ziet eruit alsof hij het onafgebroken feest lang niet heeft geslapen. Hij speelt op zijn kleine synthesizertje, wezenloos en lusteloos, alleen nog de akkoorden: c, g, c, g. Hij valt in het niet bij de krachtige klanken van de Sevillana. Lange rijen tenten trekken niet bestaande straten, waarvan de namen moeten herinneren aan de geboortestad. Die namaakstraten, breed en vol, bewegen voortdurend op het dwingende ritme van de handen. Het verschuivende accent verplaatst zich van hoek naar hoek en alles danst tot aan de paarden toe. Een dronken ruiter slaat met de brede, vierkanten stalen beugels op de bebloede flanken. Niet hoog genoeg die benen, niet snel genoeg die wending.

In de schaduw van de tenten: podia en ook daarop de dwingende Sevillanas. Wie danst welk ritme? Het dunne doek laat vele melodieën door. De muziek uit de tent van de Communistische partij vermengt zich met die van de Democraten.

‘De Socialisten hebben weer de saaiste stand!’ moppert iemand aan mijn lange houten tafel. ‘En de duurste hapjes!’ Hij komt voor iedereen aanzetten met plastic bordjes vol kaas, brood en zwartgeworden bloedworst. De gul aangeboden berg garnalen die al enige tijd in de warmte voor me stond, sla ik laf maar vriendelijk af. Een zware, stroperige witte wijn gaat rond, sherrysmaak, waarvan de geur wee over het terrein hangt. ‘Flink doordrinken. Dat is het geheim. Eerst in de stemming komen en als het je te veel wordt: herbabuena!’ Hij schuift een fles over tafel, gevuld met een aftreksel van munt, het goede kruid.

‘Nuchter in twee slokken. En zo gauw je weer beseft dat dit niet Sevilla is - maar dan ook helemáál niet - dan snel weer aan de wijn! Ach, ik ben zo lang niet thuis geweest, ik weet niet eens meer wat ik mis. Hoewel, ze doen heel erg hun best hoor, maar dit is het niet, nee, nee, nee.’ Hij neemt een forse slok, is in twee passen bij het podium, wacht op een voor mij geheim teken in de muziek en zet feilloos de bewegingen in, die de anderen ook maken. Trots, dat vooral, onverwacht beheerst en vol van vuur danst hij zijn Sevillana. Het duurt even voor de tekst van dit lied tot me doordringt en ik kan alleen maar hopen dat die hem in het vuur van zijn dans ontgaat: ‘Vanmiddag, eindelijk, heeft mijn man een vrije middag. Vanmiddag, eindelijk, kan ik met hem boodschappen gaan doen bij de Supercore!’

Terwijl de tramontana het wonder verricht en vanuit zijn hoge koele lucht regen laat vallen uit een strakblauwe hemel rouwt een familie op het volgestouwde, maar idyllische kerkhof

[p. 27]

voorbij de lusthof op de Montjuïc. De weduwe staat, evenals haar echtgenoot, rechtop geleund tegen een wand van tomben, één vierkante meter muur voor één familie. Ze laat haar hand rusten op de schuine kist, juist op de plaats waar het hoofd nu voorovergekanteld op de borst moet liggen. Een marmeren grafschrift wordt verwijderd, evenals de sluitsteen. Eén, twee grafdelvers gluren in de duisternis en na enig overleg kruipt een derde naar binnen. Als hij teruggekrabbeld is, geeft hij een forse ruk aan de oude kist, die met zo'n schok naar buiten komt dat de deksel eraf vliegt. Het gezelschap is onbewogen en blijft dat terwijl een man zijn mouwen oprolt, een houweel ter hand neemt en met onverwachte kracht zijn slagen laat neerkomen op de loden plaat die het lichaam afdekt. Het venstertje, waardoor de omstanders ooit in tranen een laatste blik moeten hebben geworpen, breekt en valt in stukken op een bruinige schedel. Nog twee rake klappen en de kist klapt, als de doos van een gochelaar op het hoogtepunt van zijn truc, aan alle zijden tegelijk open. Het lijk is ingeklapt en uitgedroogd, alleen het gezicht heeft zijn leren trekken redelijk bewaard. Het wordt opgepakt en in één vaardige worp terug zijn graf in gesodemieterd. De familie van het hoofd keuvelt onaangedaan en kijkt beleefd toe hoe de man in het geblokte hemd zijn billen naar het graf keert en er wijdbeens voor gaat staan. Hij pakt de uitgeteerde romp voor zich bij de schouders beet en schuift de dode snel en routineus als een stakig matje onder zich door naar binnen. Resterend stof en klein gruis worden aan de winden van de tramontana gevoerd. Pas dan zwijgt het gezelschap en maakt zich op te rouwen. Een paar woorden en het volgende familielid verdwijnt in het onverzadigbare gat. Het is alsof de zojuist getoonde noodzakelijke nonchalance de plechtigheid overheerst en de betrokkenheid bemoeilijkt. Maar wie slechts één graf kan betalen zal het met zijn familie moeten delen en inschikken. Een enkeling snikt wat en ongetwijfeld zal er iemand denken aan het platte bruine lichaam dat nu door de glanzend nieuwe kist tegen de achterwand als een harmonica wordt opgevouwen om plaats te maken voor het nageslacht. Maar niemand geeft een kik wanneer het kraakt, bezig als ze zijn uit te rekenen wie van hen straks de dode van vandaag op zijn beurt zal pletten en door wie van de aanwezigen zij zelf later naar achteren zullen worden doorgeschoven. Zelfs de eeuwige rust is hier voor sommigen niet zoals hij wordt voorgespiegeld.

's Avonds, in het overdadige Teatro del Liceo, zingt Marilyn Horne in een stevig mannenpak haar ‘Tancredi’. Buiten zijn de rollen omgedraaid. Rondom die vergulde bonbonnière op de Rambla komen, nu het donker is, mannen in hun mooiste jurken naar buiten. Een enkele travestiet lijkt haar creatie zó uit de chique winkels rond de Passeig de Grácia gehaald te hebben. Een ander wil vooral gewóón zijn in een tricot truitje en een hoofddoek. Zij schuift in de drukte aan mijn tafeltje op het harmonieuze, aan vier kanten gesloten Plaça Reial. Een jongen met een knotje werpt verderop wat vlammen en vier Zuidamerikaanse poncho's zingen vol vuur dat er een condor voorbij vliegt.

‘Die zijn om de hoek geboren,’ zegt mijn tafelgenote. ‘Nu is de trend misschien “La Bamba”, morgen is hij “Edelweiss”. Staan die Barcelonese boys in lederhosen.’ Ze slaat haar benen elegant over elkaar. ‘Ieder het zijne, nietwaar?’ koketteert ze met haar geheim. Een aantal glazen later springt ze op de bres: ‘Dit is toch zeker de mooiste stad die je je kan wensen? Fatáál! Zoveel schoonheid, zoveel vrijheid. Wie niet zien wil, die ziet niks. Maar zet de bril op die je wil en het leven is prachtig: luxe hotels, winkels als in Parijs, de mooiste musea ter wereld: Picasso, Miró en daartussen kan je spelen wat je wil. Zo spelen we altijd dat we Spaans zijn, wij Catalanen. We zijn trots, spreken onze eigen taal, maar spelen dat we meedoen. En intussen zijn we wie we zijn, ongestoord onder ons masker. En dan

[p. 28]

Gaudí, fatáál!, een échte Catalaan, als iemand het begrepen heeft, dan híj! Kinderlijke kralenslingers heeft hij door de stad gelegd. Hij heeft haar opgemerkt, zoals hij haar voor zich zag. Een voorbeeld voor ons allemaal: staat het je niet aan, maak het mooi, maak het anders. Dat heeft Gaudí begrepen en zijn kralen lijken diamanten, zoals een kind zijn kamertje versiert tot een paleis.’

Ze neemt er nog een en mengt zich dan op de Ramblas tussen de galajurken, die uit het Liceo stromen. Terwijl Marilyn Horne haar bakkebaarden afdoet, luistert ze naar het gezang van de namaak-Peruanen onder het raam van haar kleedkamer. Ook zij vermommen hun banaliteit, fatáál, en verkopen mij het alledaagse als liefdeslied: ‘Ik snij de kropsla om een salade te maken, Caramba!’

Anne Rube
Weg

De eerste keer ging het eigenlijk vanzelf. Het was warm en verre straatgeluiden dwarrelden door het raam naar binnen. Ze had het bord eten van zich afgeschoven. ‘Ik heb niet zo'n trek,’ zei ze. Om haar op te vrolijken, deed hij zijn imitatie van de Griekse kok. ‘I have failed,’ riep hij uit met een dramatisch gebaar naar het bord. ‘Madame finds the food not very excellent.’ Omdat ze glimlachte, was hij doorgegaan met zijn spel.

‘Madame,’ hij keek haar Zuideuropees aan, ‘ik maak de lekkerste vis voor u, de lekkerste vis voor de mooiste dame.’ Met een handdoek over zijn onderarm danspaste hij naar het raam. Hij schoof de gordijnen dicht.

‘Het is avond,’ zei hij, ‘aan de haven begint men de tafeltjes klaar te zetten. De straathonden dribbelen nog steeds achter elkaar aan. We kijken hoe de veerboot leegstroomt en zijn soezerig van alle Metaxa. Je probeert te raden wat ik straks zal eten. Jij eet iedere avond hetzelfde: gebakken garnalen. Van het pellen worden je handen vet maar dat vind je niet erg. Het bakje water met de schijf citroen bewaar je tot je klaar bent. Laat me er eentje voor je pellen, hier, proef maar.’

Met haar ogen dicht liet Ida zich het eten in de mond stoppen. Ze kauwde afwezig. ‘Ga verder met vertellen,’ zei ze, ‘vertel over de lange wandeling langs het kustpad.’

De volgende dag had hij zich voorbereid. Hij klopte op haar deur. Haar ja klonk aarzelend. ‘Er wordt niet veel geklopt op ziekenhuisdeuren,’ zei ze later.

[p. 29]

Hij opende de deur en stak zijn hoofd om de hoek. ‘Bonjour mademoiselle,’ zei hij, ‘comment allez vous?’ Ze had gelachen om z'n alpinopet. Hij kuste haar en stak de stekker van de cassetterecorder in het stopcontact. Hij neuriede mee met de accordeonmuziek terwijl hij haar rechterop hielp. Hij ging zo achter haar zitten dat zij tegen zijn borst kon leunen.

‘Weet je nog, Hotel Panorama? De kamer was klein en muf, het bed kraakte en we hadden uitzicht op een bakstenen muur.’ Ida knikte. Hij vouwde een plattegrond van Parijs open en reconstrueerde een wandeling uit de vele die ze er gemaakt hadden. Af en toe vulde ze hem aan.

Aanvankelijk waren het flarden. Hij vertelde de verhalen die vooraan in zijn geheugen stonden.

‘Om beurten wimpelen we de bellende riksjarijders af. We wandelen naar het oorlogskerkhof. Een rij vrouwen poetst de koperen plaquettes op de graven. Ze doen dat zwijgend en grondig. Van de Nederlanders zijn alleen namen en sterfdata vermeld, de Engelsen hebben ook een tekst. We zien drie standaardzinnen.

“Zouden ze thuis hebben mogen kiezen?” vraag je.

Bij de poort zit een bedelaar. Meestal geven we een paar muntjes, nu vraag je me een biljetje te geven. Van het bedrag kan de man een week leven.’

‘At the going down of the sun and in the morning, we will remember him,’ zei Ida zacht. ‘Dat stond er het vaakst op.’

Later, toen ze niet goed meer praten kon, zocht hij gebeurtenissen die hij gedetailleerd kon beschrijven.

‘Het motel is een lange rij kamers. Het staat aan de spoorlijn aan de rand van het stadje. Het wordt onze laatste nacht in Arizona, morgen komen we in Californië.

We zitten op de porch voor onze kamer. Het is een uur of zes en de wereld is goudgeel. Jij roert een beetje in de soep - je hebt het butapitje buiten neergezet. We staren in de verte en drinken bourbon.

De bewoners van enkele andere kamers - we zitten ongeveer midden in het rijtje - zijn thuisgekomen. Men kent elkaar want er is een druk geloop van de ene kamer naar de andere. De eerste keren knikt men gedag als men ons voorbijloopt, later niet meer. Je kijkt geïnteresseerd. Het gedoe met de deuren doet je denken aan het Theater van de Lach, zeg je.

Er ligt een hond, een zwarte met hier en daar wat roodbruine en witte vlekjes. Hij is gladharig en heeft van die zachte oren die naar voren hangen. Hij kijkt vriendelijk. “Dag Bello,” zeg je. We aaien hem en voeren hem tacochips. Als de chips op zijn, staat-ie op en wandelt weg. We kijken hem na.

Er kruipt een trein voorbij. Vijf locomotieven duwen het gevaarte de heuvel op. Alles schudt. Wanneer het lawaai minder wordt, horen we de signora roepen. “Hey mister.” Ze wenkt onze buurman, “your dog,” zegt ze, “on the road, dead. Accident. A truck.” Ze sloft weg.

De jongen vloekt. “Stay calm, Luce,” roept hij naar binnen, “something bad happened.” Hij sluit de deur achter zich maar seconden later wordt die wild opengegooid. Een meisje rent naar buiten in de richting van de weg. Als de jongen haar inhaalt en tegenhoudt, begint ze te gillen. “You are not going to,” vertelt hij haar. “I won't let you.” Ze doet alsof ze zich los wil rukken. “Sheila will say it's my fault, she will blame me,” huilt ze. Ze laat zich naar binnen leiden.

Je kijkt me met grote ogen aan. “Ik ga wel even kijken,” zeg ik. De hond ligt in de berm. Hij is echt dood.

Het verkeer tussen de kamers neemt in hevigheid toe maar als er een zwart pickupje het erf komt opgeraasd, gaan alle deuren dicht. Het meisje stormt de auto uit. “Mickey,” schreeuwt ze, “what did you do to Mickey?” Ze rent de kamer van de buren binnen. Het geschreeuw en gehuil duurt minutenlang. We zijn blij dat er weer een trein voorbij komt.

[p. 30]

Ze komen pas weer naar buiten als we afgewassen hebben. Je pakt het kampeerschopje uit de auto en loopt naar de meisjes toe. “Can I help you with your dog?” vraag je. Ze kijken gereserveerd. “It's too bad what happened,” zeg je, “such a lovely dog.” Het meisje van de auto helpt je bij het begraven. De ander durft niet.

Later komt de buurjongen bedanken. Hij accepteert een blikje bier. Waar we vandaan komen, waar we heen gaan en of Nederland in Denemarken ligt, vraagt hij. De andere jongens komen erbij zitten.

Ze werken aan het windmolenpark dat we onderweg gepasseerd zijn. Dat wij in Nederland ook molens hebben, is nieuws voor ze. Je geeft Bruce een delftsblauw tegeltje met de afbeelding van een Hollandse molen. “Does it work?” vraagt hij sceptisch.’

Wanneer hij zag dat ze moest vechten om wakker te blijven, rondde hij zijn verhaal zo snel mogelijk af.

‘Nadat we met de trein naar Zwitserland waren geweest, had ik een droom. Ik droomde dat we in zo'n Zwitserse boemel zaten, zo een met veel glimmend hout en bankjes met korte zittingen en rechte ruggen. Ik zocht de conducteur, er was iets mis met onze bagage, ik weet niet meer wat. Jij blijft zitten.

Ik loop naar het volgende treinstel en stap een andere wereld binnen. Ik zie bijvoorbeeld hoe twee mannen met pantomimegebaren elkaars portemonnaie rollen. Ze zijn identiek gekleed, in een gestreept t-shirt en een strakke zwarte broek. Er zitten ook drie Italiaanse pastoors die me zegenen als ik voorbijloop.

Het volgende treinstel is de gang van een gekkenhuis uit het begin van deze eeuw. Het plafond is hoog, de gang breed en er zitten tralies voor de ramen.’

Ze knikkebolde. Hij kneep even in haar hand en streelde haar voorhoofd.

‘Er wordt een bericht omgeroepen. Er zullen treinstellen afgekoppeld worden en ik weet opeens zeker dat ik nooit op tijd bij je terug zal zijn, ik heb inmiddels wel een kilometer afgelegd door de trein. Ik voel paniek. De gekken lachen me uit.

De volgende ochtend vertel ik je mijn droom. “Ik zou uitgestapt zijn en op het station naar je gezocht hebben,” zeg je. “Dommerd, dat had jij natuurlijk ook moeten doen.”’

Je lacht en geeft me een zoen op m'n neus.

Toen zijn aanwezigheid haar steeds vaker ontglipte, stopte hij met de verhalen. Hij nam voortaan haar brieven mee. Soms las hij een passage voor.

‘“Dit is het uur U,” schreef je tijdens een treinreis van Utrecht naar Leeuwarden. “Ik was vroeg op het station. De trein stond er al en ik ben onmiddellijk gaan lezen. Dat de trein maar niet vertrok, kreeg ik pas laat in de gaten. Zojuist werd er een bericht omgeroepen; er is een storing op het baanvak Utrecht-Amersfoort, maar we hoeven ons geen zorgen te maken, zei de stem, de trein volgt een andere route. Ik zit alleen in de coupé en trek m'n wenkbrauwen op tegen m'n reflectie in het raam. De trein begint langzaam richting Leiden te rijden, de andere kant op dus. Eenmaal in volslagen duisternis stoptie. Het lijkt of de trein zich concentreert, ofie krachten verzamelt. Na een paar minuten gaat de motor weer aan. Er is een aanzwellend gezoem en we rijden weer naar Utrecht. Ik herken niets van wat ik zie. Ik zoek driftig naar aangrijpingspunten. Af en toe denk ik iets te herkennen maar ik ben niet zeker van m'n zaak. Ik merk dat de trein een vreemde verschijning is. Voorbijgangers staan stil en voor de ramen van huizen drommen mensen samen. Ze staren naar de trein die langzaam maar vastbesloten voortstampt. Ik twijfel. Rijdt de trein wel op rails of zoekt-ie soms zomaar een weg door de stad? Misschien moet ik deze brief naar buiten gooien zodat je kunt lezen hoe ik verdwenen ben en hoeveel...”’

De specialist had hem voorgesteld de beademing te stoppen.