J.J. Beljon
Portfolio/De open ogen van Menchu Gómez-Martin
Het Andalusische huis zit eenvoudig in elkaar. De plattegrond is een rechthoek. Het dak is plat. Het geheel: niet meer dan een doos. Met name is dat zo in Niger en nog enkele plaatsen in de buurt van Almaria, waar in tegenstelling tot het overige Andalusië de patio ontbreekt.
Een doos, zei ik. Maar dan wel een doos met karakter, een doos met een onvermoede expressiviteit, eraan verleend door wat Menchu Gómez-Martin haar zeven grondelementen noemt. Die zijn: de schoorsteen, de deur, het raam, de uitstulping voor de kookplaats (homo), de regenpijp, de steunbeer en het waterreservoir, geplaatst in een voorbeeldige complementaire setting op enige afstand van het huis.
Wat de binnenkant betreft. Je valt er met de deur in huis, een ruimte, die tegelijk woonkamer en keuken is. Het is er schemerig omdat de ramen klein zijn van afmeting en klein in getal. Alles bij elkaar hebben we hier te maken met een behuizing, die zo overgenomen kon zijn uit Christopher Alexanders meesterwerk The timeless way of building. Met andere woorden de huizen van Niger zijn niet ontworpen, maar gevormd door een wijze van leven, door de tijd en niet te vergeten door het klimaat.
Niger bestaat uit enkele honderden van deze huizen, verstrooid tussen de plooien van een bergketen en verspreid over een oppervlakte van zeshonderd vierkante kilometer. Met zijn nog geen tienduizend inwoners stelt het niet veel voor, behalve dan, dat Garcia Lorca hier een halve eeuw geleden het materiaal aantrof voor zijn Bloedbruiloft, een drama, waarvan sommige protagonisten nog in leven zijn.
Niet ver van Niger, aan de kust, woont de beeldhouwster en fotografe, Menchu Gómez-Martin. Van de tijd, dat zij zich als studente onder mijn gehoor bevond herinnert zij zich, dat ik eens zei het voor de aankomende kunstenaar niet zo belangrijk te vinden, dat hij uittrekt naar verre horizonten, maar dat het er vooral op aankomt te kijken op de plaats, waar je geworteld bent. Uiteraard wist zij dat zelf allang en dééd ze dat ook zelf allang. De goede student leert wat hij al weet.
Geen wonder dat zij zich spontaan aandiende als de voornaamste illustratrice van mijn Ogen open. Zij is een kijkster; ze denkt met haar ogen, niet vaag, maar gearticuleerd en perfect in staat om de karakteristieken van waargenomen voorwerpen, bouwwerken en sculpturen afzonderlijk te kunnen onderscheiden.
Mediterrane drift tot het maken van distincties? Ik zou liever een woord uit de corrida gebruiken: Sentido, het instinct om op het juiste ogenblik te reageren, vanuit de juiste gezichtshoek, bij het juiste licht, op het juiste ogenblik.
In Ogen open concentreerde zij zich onder andere op vensters (gaten in de muur), kooien en ruïnes. In het onderhavige portfolio komen de schoorstenen van Niger aan bod, als een van de zeven caracteristica.
Menchu Gómez-Martin voltooide een architectenstudie. Ze practiseerde niet of nauwelijks. Haar schoorstenen van Niger zijn een echo van Christopher Alexanders adagium, dat er eigenlijk geen architecten bestaan. Alleen maar mensen. Mensen, die bouwen.
Auteursrechtelijk beschermd
