Maatstaf. Jaargang 36

[p. 70]

Tom van As
Gedichten

[ootje oxenaar, de ontwerper van onze bankbiljetten]

ootje oxenaar, de ontwerper van onze bankbiljetten
organiseerde tijdens de dienstkeuring
voetje-van-de-grond in de wachtkamer

als hospik moest hij de psychodiagnostische test
van rorschach afnemen bij tal van nederlandse jongens
onder wie er één die al na het tweede plaatje woedend werd
omdat hij enkel dooie platgeslagen varkens te zien kreeg

wat later leerde ootje een hoeveelheid tegenstrijdige gedachten
impulsieve handelingen en hallucinaties uit het hoofd
om door een jong psychiater die het uit hetzelfde boek had
te worden afgekeurd

nu weet ik niet met zekerheid te zeggen
of daardoor de hoofden van onze bankbiljetten
er aan de bovenzijde geen van alle helemaal op staan

wel begrijp ik veel meer van de samenhang
tussen falsificatie en identiteit

[p. 71]

[bij ons thuis aten we tussen de middag warm]

bij ons thuis aten we tussen de middag warm
eigenlijk door oma die meende dat je alles
zo snel mogelijk weer an kant moest hebben
vanwege het ongewisse van de jongste dag

tegen twaalven werd het emaille teiltje water
op de mat voor de keukendeur gezet
we knielden
dompelden onze gestrekte handen langzaam onder
zodat er nog even belletjes langs je nagels bleven
en zeiden - koele waapre -

die rituele zinnen kwamen van mijn broer
op de wc hoorde je hem drukkend
- kandántre bolótre klodótre - galmen
alsof hij in het frans vervoegde
zijn uitleg van de nederlandse vlag was
- rood is het bloed wit is de man
op het paard die achtervolgd wordt
blauw is de zee - ook had hij iets tegen hik
ik moest dan spuug om mijn grote tenen
en lippen smeren machteloos laten jeuken
tot het over was

[p. 72]

[vijf huizen terug]

vijf huizen terug
woonden guus en henk
we bouwden samen karren
speelden blindeman in het poortje
en van de voeten van mijn broer
was de ene guus de andere henk

vanmiddag schrok ik in mijn moestuin op
bij schoffelen is guus en harken henk
en galmde na in stoffer en blik
bijl-zaag, broek-hemd, oor-oog
bezwering van de chaos
die ik daarvan leen

later gingen ze naar de oost
in de meidagen veertig geïnterneerd
(hun ouders waren van de nsb)
en daarna in een ander kamp
gerepatrieerd, gestorven
mijn broer
zijn voeten met hem

ik doe maar wat ik speel

[p. 73]

[kijk,]

kijk,
een fotografie met randen in vrije karteling
twee heren met iets doorzakkende borstpartij
lachend bij een pijl in een rieten roos

de gortdroge heide bij epe
aan de van hitte weke horizon
rijen rammelende soldaten met puttees om
op weg naar een mobilisatiebestemming

maar je kunt het ook zien aan de zomerzegels
van negenendertig

[p. 74]

[de ochtend van de tiende mei]

de ochtend van de tiende mei
ging ik aan de hand van mijn moeder
naar tante lonka die pas nog
haar queen ann ameublement had vervangen
door kloosterstoelen

op de hoek stonden de heer en mevrouw van halm
voor hun winkel omhoog te kijken
naar de lucht vol lichtende stippellijnen
- wat is dat - jengelde ik na een harde knal
- een explosie - antwoordde mevrouw van halm
waardoor tevens bleek dat ze haar gebit nog niet in had

bijna vijf jaar later met mijn neef
op een leien dak zwaaiend naar andere vliegtuigen
steeg er een ongehoorde stank uit de wc-ontluchter
- dat is van tante bets - jubelde neef
waaruit de verwachting klonk
dat met de ophanden bevrijding
ook dit zou verdwijnen

herinneren doe je uit onmacht