Maatstaf. Jaargang 36

Jan de Rooy
Kiss my shoes

Twee keer per jaar verblijf ik een week in Oxford. Het is een stad waar ik me thuis voel, waar ik de weg ken alsof ik er altijd heb gewoond en waar ik een uitgebreidere vriendenkring heb dan in Den Haag. De logeerkamer in het huis van mijn vrienden in Summertown, het Wassenaar van Oxford, beschouw ik als mijn eigen kamer.

[p. 34]

Op de dag van mijn aankomst wordt er steevast een diner georganiseerd. Tot ver na middernacht wordt er gepraat, gegeten, gelachen en gezongen. De dagen die volgen breng ik voor een groot deel door in Blackwell's, een boekwinkel in Broad Street. Het aanbod is er zo verleidelijk dat ik de grootste moeite heb om niet ongemerkt de grenzen der kooplust te overschrijden. Ook worden uitstapjes in de omgeving gemaakt, we gaan naar voorstellingen in het Playhouse en natuurlijk bekijk ik uitgebreid het aanbod in de schoenwinkels.

Nadat ik tijdens mijn laatste bezoek aan Oxford een hele ochtend bij Blackwell's had doorgebracht, was ik in The King's Arms getuige van een gesprek tussen twee jonge juristen. Ik stond achter hen in de rij van de drukbezochte pub in afwachting van mijn ‘Ploughman's Lunch’. Ik had de indruk dat zij nog niet lang in de advocatuur zaten, met jongensachtige bravoure haalden zij anekdotes uit hun praktijk op.

‘She had not stolen that much,’ zei de een, ‘a few bottles of wine and a Tandoori chicken curry.’

‘Well, Peter, that's on the menu today,’ zei de ander.

In prachtig Engels vertelde Peter over zijn verdediging van de dievegge. Ik kreeg te horen dat zij op heterdaad was betrapt door een winkelende fat die tijdens het verhoor omstandig had geïmiteerd hoe de wijn en de kip onder de damesjas waren verdwenen. Peter had zich verbaasd over de details en het verwonderde hem dat zijn cliënte tijdens haar ongeoorloofde werkzaamheden de man niet had opgemerkt. Hij had het relaas van de getuige toen onderbroken en hem gevraagd waar hij zich op het bewuste moment precies had bevonden. Het bleek dat de man een en ander onopvallend had kunnen volgen vanachter een schap met cake en koekjes. Daarop had Peter met een geëxalteerde stem door de rechtszaal geroepen, en dat deed hij tot hilariteit van de queue in The King's Arms nog eens over: ‘Don't you think it's rather strange to observe a lady from behind a cake-stand!?!’

Diezelfde middag bezocht ik een groot aantal schoenwinkels. Er waren prachtige modellen te zien, het geld brandde in mijn hand, maar ik had me voorgenomen om alleen te kijken, omdat ik bij Blackwell's te veel had uitgegeven.

Bij Manfield aan de Corn Market trof ik in het sousterrain, waar zich de herenafdeling bevindt, een paar dansende negers. Zij waren wild enthousiast over sportschoenen met luchtkussens in de zolen. Zij knipten met hun vingers en maakten snelle, soepele bewegingen op de stuwende klanken uit een soundmachine die zij bij zich hadden.

Ik paste ook een paar van die swingende sportschoenen, ze zaten voortreffelijk. Door de lucht in de zolen liep ik werkelijk op wolken. Helaas duurde dat niet lang, de prijs dwong mij een leugen te verzinnen toen de verkoopster vroeg wat ik ervan vond.

‘They don't fit me that well,’ zei ik met een stem waaruit bleek dat het me oprecht speet. Met tegenzin verliet ik het

[p. 35]

sousterrain, ik had graag nog wat langer getuige willen zijn van de uitbundige manier waarop de negers schoenen pasten.

Om niet onmiddellijk uit de sfeer te raken, bleef ik talmen bij het rek met speciale aanbiedingen dat zich halverwege de trap, op een overloop bevond. Met mijn hoofd ter hoogte van de parterre kon ik vanaf deze plaats zowel de dames- als de herenafdeling overzien. Het geluid uit de soundmachine klonk hier vrij gedempt, ik kon duidelijk de aanbevelingen horen van een verkoper op de parterre.

Ik nam een zomerschoen uit het rek, voelde aan het linnen bovenwerk en streek met mijn vingers langs de leren zool. Er was enige overeenkomst met de Bugatti's van mijn moeder. Mijn aandacht voor de negers verminderde en verdween zelfs toen ik zag dat de prijs slechts twee pond bedroeg.

Een pond per schoen, mompelde ik, dat is een geschenk uit de hemel. De verschillende prijsjes die over elkaar heen waren geplakt wezen erop dat de schoenen meer dan eens waren afgeprijsd. Ik vroeg me af waarom en onderwierp het paar waarop ik mijn keuze had laten vallen aan een onderzoek. Ik werd daarbij afgeleid door een paar zwarte schoenen dat op korte afstand van mijn hoofd over de parterre ijsbeerde. Die schoenen hadden niet alleen veters maar ook een gesp.

Wellicht door de herinnering aan de Bugatti's waande ik me weer achter de heg in de tuin van mijn ouderlijk huis. Ik schatte de eigenaar van de schoenen tegen de veertig, ik schreef hem een zeer gesloten karakter toe vanwege die dubbele sluiting, hij onderscheidde zich duidelijk van de massa, oefende waarschijnlijk een intellectueel beroep uit en was mogelijk een liefhebber van renaissancemuziek. Hij liep zich te vervelen terwijl zijn vrouw of vriendin steeds weer nieuwe schoenen paste en het bevreemdde mij niet dat hij na enige tijd zei: ‘Elsa, darling, do you mind if I go on to Blackwell's?’

‘Not at all, dear, let's meet at The Randolph at four.’

De zwarte schoenen verdwenen uit mijn gezichtsveld en Elsa kwam in beeld. Ze leek sprekend op Lady Ottoline Morell. Ik had haar uitvoerig willen bekijken maar ik moest een stap opzij doen omdat de negers mij passeerden. Zij staken joviaal een hand op en verlieten zingend de winkel.

Ik zag dat de verkoopster in het sousterrain mij in het oog hield. Plotseling besefte ik dat ik had staan loeren als de man achter de cake-stand. Met een onhandig gebaar gaf ik haar te kennen dat ik een keuze had gemaakt.

Bij het afrekenen werd ik zo vriendelijk te woord gestaan dat ik begreep dat ik onmogelijk betrapt kon zijn bij mijn geloer in de damesafdeling. Opgelucht omdat ik de winkel kon verlaten zonder bestraffende blikken, draaide ik mij halverwege de trap nog eens om en stak een hand op. De verkoopster was echter verdwenen.

Nu ik ongezien bij het schoenenrek stond kon ik niet nalaten nog even naar Lady Ottoline te kijken. Tot mijn verbazing zat

[p. 36]

de verkoper naast haar op de grond, hij had een pijnlijke uitdrukking op zijn gezicht. Ik ging ervan uit dat de reden daarvan was dat zijn cliënte nog steeds haar keuze niet had kunnen maken. Tot ik ontdekte dat de vingers van een van zijn handen kronkelden als de pootjes van een gevangen krab onder een schoen van Elsa. Wat ik daarna zag en hoorde ging mijn fantasie te boven.

Het drukke gepraat van twee vrouwen die in de winkel verschenen maakte een eind aan het schouwspel. De verkoper stond met een rood hoofd op en verzocht de nieuwe klanten plaats te nemen. Elsa stopte haar oude schoenen in een tas en verliet zonder blikken of blozen op haar nieuwe de winkel.

Toen ik even later over de drukke Corn Market liep, vroeg ik me af of ik het me allemaal niet had verbeeld. Een vrouw met de uitstraling van Lady Ottoline kon zich toch niet verlagen tot zo'n perverse handeling? Of had ze misschien een relatie met de verkoper en kwam ze daar geregeld? Nee, ze had immers haar man bij zich. Of was dat juist extra opwindend?

Ik slenterde naar Bonn Square waar ik op een bank ging zitten. Er waren veel punkers verzameld, ze stonden of zaten rustig te praten in kleine groepjes. Sommigen droegen evenals de man van Elsa schoenen met zowel veters als gespen. Ik begon te twijfelen aan mijn theorie dat ze introvert moesten zijn toen ik hun met franjes en spijkers versierde leren kleding bestudeerde.

‘What time is it?’ vroeg een meisje naast me op de bank. Nog in gedachten verzonken liet ik haar mijn horloge zien, ik hoorde haar zeggen dat het tegen vieren liep. Dat betekent dat Elsa en Henry elkaar ieder moment in The Randolph kunnen ontmoeten, bedacht ik. Maar nee, mijn nieuwsgierigheid ging te ver, ik moest gauw aan iets anders denken.

Ik bekeek enkele boeken die ik die ochtend had gekocht en probeerde wat te lezen. Maar het was te onrustig op het plein, ik kon beter ergens anders heen gaan. Om de boeken zo mooi mogelijk te houden stopte ik ze in de schoenendoos. Mijn nieuwe schoenen deed ik aan en de oude stopte ik in het boekentasje.

Op het goedkoopste schoeisel ooit door mij aangeschaft wandelde ik vederlicht door George Street en over de Corn Market. Voor ik het wist stond ik tegenover het Ashmolean Museum, onder het baldakijn boven de ingang van The Randolph.

In de tearoom, waar sinds de jaren twintig niets meer was veranderd, zat Lady Ottoline onder een grote palm bij het raam. Alleen. Ze keek op toen ik de zaal betrad. Even vreesde ik dat ze me zou kunnen herkennen. Ik vermeed haar blik en zocht een geschikte plaats.

Het was tamelijk druk, ik zou, wilde ik over het geroezemoes en het gerinkel van servies heen een gesprek tussen Elsa en Henry kunnen volgen, ook op de bank onder de palm moeten

[p. 37]

plaats nemen. Ik vroeg of zij daar bezwaar tegen had. Zij schudde vriendelijk haar hoofd en schoof iets opzij.

Ik bestelde thee en pakte een boek uit de schoenendoos die ik tussen Elsa en mij op de bank had gezet. Ik deed alsof de lectuur mij boeide, slechts af en toe keek ik op om even door het raam naar de indrukwekkende façade aan de overkant van de straat te staren.

‘May I disturb you?’ vroeg Elsa plotseling.

‘Of course,’ zei ik.

‘Did you buy,’ zei ze, terwijl ze op de doos tikte en naar mijn schoenen wees, ‘these shoes lately?’

Ik voelde het bloed naar mijn hoofd stijgen en dacht dat ik wel degelijk betrapt was.

‘Yes, today.’

‘Well,’ ging ze verder, ‘I'm not wrong, am I?’ Ze boog zich voorover en zei: ‘No, certainly not, look, two different colours!’

Tot mijn teleurstelling zag ik dat mijn schoenen inderdaad van kleur verschilden, de een was wit, de ander bijna beige. ‘It was a special offer,’ zei ik.

‘Manfield?’ vroeg ze.

‘Yes.’

‘That's where I bought these today. Do you like them?’ Ze strekte een been en draaide met haar voet.

‘Not a special offer I suppose, they are really beautiful,’ zei ik terwijl ik mijn benen introk om mijn schoenen aan het gezicht te onttrekken.

‘Thank you,’ zei Elsa, die nauwlettend de komende en gaande bezoekers in de gaten hield.

‘I'm waiting for my husband,’ zei ze.

‘Yes, I know.’

‘I beg your pardon!’

Voor de tweede keer kreeg ik een vuurrood hoofd. Ik wist me uit mijn benarde situatie te redden door te zeggen dat ik me al geruime tijd zat af te vragen aan wie zij mij deed denken. ‘Yes, I know,’ herhaalde ik, ‘you remind me of Lady Ottoline.’

‘Lady Who?’

‘Ottoline Morell.’

Ze bleek haar niet te kennen. Ik vertelde niet meer dan enkele algemeenheden over de echte Ottoline omdat ik al gauw merkte dat zij mijn verhaal niet interessant vond. Elsa draaide nieuwsgierig met haar grote ogen en stelde duidelijk meer prijs op persoonlijke ontboezemingen. Welke boeken las ik, was ik getrouwd, welk beroep had ik en wat bracht mij ‘to this dull, provincial town’?

Met groot enthousiasme verdedigde ik de stad die voor het temperament van Elsa blijkbaar te saai en veel te klein was. Waar ter wereld was een stad met zo'n rijke geschiedenis, zo'n schitterende omgeving, en welke stad had zo'n aantrekkingskracht op kunstenaars en wetenschappers?

Elsa sputterde tegen en zei dat er zelden iets viel te beleven

[p. 38]

en dat er slechts een handjevol bioscopen was waar dan ook nog derderangs films draaiden.

‘But what about the Playhouse in this very street and what about the Messiah over there in the Ashmolean!’ zei ik.

‘As far as I know there has never been a performance of the Messiah in that museum.’

‘I mean the Stradivari violin, the most beautiful in the world.’

‘You know this boring place better than I do.’

‘It's not that boring, darling,’ zei Henry, die ongemerkt was binnengekomen. Hij schoof een stoel aan en we stelden ons aan elkaar voor.

‘Speaking about this very street,’ zei Henry, ‘did you know that Henry James lived in Beaumont Street for a while?’

‘He's dead, isn't he,’ zei Elsa met een vernietigende uitdrukking in haar ogen. Henry hield zijn mond en Elsa begon te klagen over buren, familie en collega's van haar man die onbeschrijfelijk saai waren, ja, op sterven na dood genoemd konden worden. Ze sprak steeds harder en tikte af en toe driftig met een vork op haar schoteltje. Sommige bezoekers wierpen bestraffende blikken in haar richting.

‘Elsa, darling,’ zei Henry beschaamd.

Het moment om op te stappen leek me te zijn aangebroken toen ik zag hoe ‘Elsa, darling’ haar echtgenoot het zwijgen oplegde. Met een venijnige stoot plaatste ze een van haar nieuwe, puntige hakken op het schoeisel met de dubbele sluiting.

‘Singing madrigals on Thursday-night,’ zei ze met bliksemende ogen en ze vertelde dat het zingen ‘met die lijken tussen het muffe perkament van Henry's bibliotheek’ het hoogtepunt van de week was. ‘Can you imagine that I have to go out sometimes to vandalize a telephone-box?!’

Ja, dat kon ik me voorstellen. Ik zag weer voor me hoe zij bij Manfield een schoen op de kronkelende vingers van de verkoper zette, hoe zij onrustig om zich heen keek om zich ervan te overtuigen dat er niemand in de winkel was, hoe zij naar de leuningen van de stoel greep toen de man met gesloten ogen zijn lippen op het zwarte leer drukte. ‘Kiss my shoes,’ hoorde ik haar weer kreunen terwijl een zichtbare siddering over haar lichaam kroop, ‘kiss my shoes.’