Maatstaf. Jaargang 36

[p. 52]

Hans Hoenjet
De intocht van Lisa

‘We hebben genoeg geplukt,’ zei Arend.

Hij liet de kruin van het geplunderde boompje terugzwiepen en boog zich over de boodschappentas, die tot de rand met palmtakken was gevuld. Hoog in de lucht dreven schapewolken. Ik ademde de zoele voorjaarslucht in. Het was een week voor Pasen, naderend einde van de Vasten, een periode dat snoepen verboden was, kerkbezoek door onderwijzers werd bijgehouden en de meest devote leerling een missiekalender kreeg.

Om onze vroomheid te stimuleren, had de godsdienstleraar een kleurplaat uitgedeeld: een traject van veertig dagen, elke zondag gesymboliseerd door een brandende kaars, die alleen mocht worden gekleurd als je naar de kerk was gegaan. Arend werd al vroeg uitgeschakeld in de race. Hij kreeg de Spaanse griep en moest het bed houden. Ik mocht mezelf al snel tot de koplopers rekenen. Voor dag en dauw kleedde ik me aan om naar de vroegmis te gaan; geen begrafenis of huwelijk op zaterdag miste ik en als er toevallig een eredienst werd ingelast, zorgde ik er voor aanwezig te zijn.

‘Zou de hoogmis al zijn afgelopen?’ vroeg Arend.

Hij keek op zijn Velona-horloge, dat ook onthulde welke datum het was, een luxe die ik miste op het plastic horloge uit de kauwgumautomaat, waarvan je de wijzers zelf moest instellen.

‘Smoels preekt vandaag. Dat kon wel eens lang duren,’ schatte ik en vlijde me in het vochtige gras naast de boodschappentas.

‘Hoeveel palmtakken zouden we hebben?’ vroeg Arend.

‘Vijftig, zestig...’

‘Denk je dat echt?’

‘Ik heb het bijgehouden,’ fantaseerde ik. ‘Als we niet tellen hoeveel het er zijn, kunnen we straks moeilijk de kas opmaken.’

‘We gaan toch samen?’ zei hij huilerig.

‘Misschien.’

Toen we naar de pas verrezen nieuwbouwwijk liepen, elk een hengsel van de boodschappenmand in onze handen, zagen we dat er een autorally van start ging. Bloemslingers van seringen en anjers waren over de motorkappen van de Opels en Fords gedrapeerd. Een man in rokkostuum schoot een alarmpistool af.

‘Dat is de vas,’ zei Arend.

‘Wat betekent dat eigenlijk?’ vroeg ik.

‘Weet je dat niet, stommeling? Dat is de afkorting van de

[p. 53]

Valkenburgse Automobilisten Sociëteit! Mijn vader is daar lid van geworden.’

Vol domme verbazing keek ik naar de ronkende karavaan, die in een wolk van uitlaatgassen en aangevuurd door aanstellerige vrouwen de Cauberg opreed. Ze halen het niet, dacht ik. Halverwege worden de motoren zo heet dat ze uit elkaar spatten. Er gebeurde niets. Moeiteloos namen ze de helling. Langs de Lourdes-grot, het monument voor de gefusilleerde verzetsstrijders uit de Tweede Wereldoorlog en Klant's Zoo reden ze naar Berg en Terblijt.

‘Als we de palmtakken verkocht hebben, ga ik naar de dierentuin. Vanmiddag om drie uur treedt Lisa op.’

Ik zei het met trillende stem. Als ik haar naam uitsprak, zag ik haar wrede glimlach en de gracieuze gebaren waarmee ze de leeuwen temde. Ze droeg altijd hoge lieslaarzen en leren handschoenen. Haar zweep knalde en deed het stof in de piste opspatten. Ik kreeg een droge mond en voelde een aangename kriebel in mijn maag.

‘Dat zien we nog wel,’ zei Arend.

‘Wat?’

‘Nou of we naar Lisa gaan. Eerst moeten we naar de flat en zoveel mogelijk palmtakken verkopen!’

Eigeel plakte in zijn mondhoek. Achter zijn brilleglazen schitterden zijn bolle ogen. Arend zou nooit priester worden. Zijn gezicht was niet glad en rond, het begon de laatste tijd steeds meer op een misvormde aardappel te lijken en soms sliste hij zo erg, dat de spuugklodders in het rond vlogen. Sterk was hij wel. Hij bezat een honkbalknuppel die hij in het bos gebruikte als slagwapen tegen de jongens, die onze boomhutten in brand wilden steken. Joris Dubois, de slagerszoon die altijd naar bloedworst en spek stonk, had hij eens geveld door hem zo'n gruwelijke klap tegen het scheenbeen te geven, dat het bot kraakte en bijna versplinterde. Ook schreef hij liefdesbrieven. Hanepoterige epistels waren het, met zinnen die hij uit een streekroman uit de bibliotheek had overgenomen en die spraken over eeuwige liefde en zoete kussen die onze innige band zullen bestendigen. Zijn spelfouten gaven die liefdesbrieven iets onbeholpens. ‘Liefe Sjanete, Ik hauw fan jau en zal je geefen fijf dropfeters as je me morrege je bloote kont laat sien onder de eikenboom op het plijn. De baron op het kasteel was in hevige mate verontrust over het uitblijven van antwoord van zijn geliefde. Dus Sjanette as je kompt krijg je later ook een kasteel fan mei.’

Die brief had hij me voor de pluk van de palmtakken laten lezen. Toen hij vroeg of er geen fouten in zaten, antwoordde ik dat al die moeite aan Jeanette niet was besteed.

‘Geef mij Lisa maar. Die Jeanette van jou durft helemaal niets. Wedden?’ zei ik toen de flats in zicht kwamen en het hengsel van de boodschappentas in mijn hand sneed.

‘Je kletst. Lisa ziet jou niet eens staan,’ zei Arend.

Ik haatte hem omdat hij gelijk had.

[p. 54]

Met de lift zoefden we naar de vijfde verdieping. Daar woonden veel echtparen, die lang uitsliepen en nog maar zelden in de kerk kwamen. Sloom, in pyjama of peignoir, wrijvend in hun ogen, verschenen ze na enkele keren aanbellen in de deuropening. De mannen hadden bobbels in hun kruis. Als je geluk had, kon je bij sommige vrouwen een blote tiet zien. Arend en ik waren voorbereid op hun botte onwil, het gesneer op de paus in Rome, het gekanker over collecteren aan de deur en ons gebrek aan respect voor hun zondagsrust.

‘Heb jij de flessen bij je?’ vroeg Arend.

‘Ja, ik heb drie liter wijwater getapt. Hoeveel vragen we voor een hele fles?’

‘Een kwartje,’ zei hij.

‘Dat is misschien te duur,’ zei ik.

Hij duwde me voor zich uit, naar de laatste deur op de galerij, waar mevrouw Borgman en haar vriend woonden. Er leek altijd een waas van tranen en spijt om haar heen te hangen. Ik schaamde me elk jaar wanneer ze haar huishoudbeurs openknipte en ons een gulden toestopte met de woorden: ‘Zeg maar tegen pater Smoels, dat jullie een dubbeltje van mij mogen houden. Dat hebben jullie wel verdiend.’

Wist ze niet dat we elke cent in onze zak staken? Arend vond dat de missie het geld verkeerd besteedde en dat de melkflescapsules die we elke maand op school verzamelden genoeg op-brachten om de ergste nood te lenigen. ‘Zilverpapier is in Afrika goud waard,’ beweerde Smoels.

Ik stelde me voor dat er op een open plek in de rimboe bergen melkflescapsules in de zon lagen te smelten. Wat de wilden met al dat zilver deden was me niet helemaal duidelijk. Volgens Arend bedekten ze in Afrika de kerken en weeshuizen met zilveren dakpannen.

Eindelijk maakte mevrouw Borgman de deur open. Eerst zag ik de rode met bont gevoerde muiltjes, waarna mijn blik omhooggleed langs haar dunne benen, de groezelige zoom van haar peignoir en de slap neerhangende armen. Haar nek scheen bijna te bezwijken onder het gewicht van haar hoofd.

‘Dag jongens. Het is weer Palmpasen. Ik zie dat jullie de takjes bij je hebt. Voor welk land is het dit jaar?’ zei ze.

‘Voor Nova Zembla.’

Ik sprak de woorden vlug uit. Er moesten op Nova Zembla mensen in het ijs vastzitten. De bisschoppen waren vastbesloten direct hulp te bieden aan de verkleumde walvisjagers, die op pinguins en gesmolten sneeuw leefden. Ik had er prenten van gezien. Het was heel erg.

‘Waar is dat? Ik heb er niets over in de krant gelezen,’ zei ze.

‘In het hoge Noorden. Duizenden kilometers hier vandaan. Pater Smoels zegt, dat we de eskimo's net zo goed moeten helpen als de heidenen in Afrika.’

Arend stond met gebogen hoofd naast me.

‘Egbert! Wil je even hier komen?’ riep ze over haar schouder.

[p. 55]

Een man met een brilletje kwam amechtig uit de woonkamer.

‘Deze collectant komt voor Nova Zembla. Heb jij iets gehoord over de honger daar?’

Hij haalde zijn schouders op en wreef langdurig over zijn neus. Zijn wangen glommen en waren fijntjes, bijna van Chinees porselein, zo teer en popperig dat ik bijna bang voor hem werd.

‘Nova Zembla? Geen idee,’ zei hij en slofte weg.

‘Jullie houden me toch niet voor de gek?’ piepte ze.

‘Heus niet, mevrouw. Pater Smoels zegt het zelf,’ zei Arend.

‘Goed dan. Geef me maar drie palmtakjes. Ze zijn toch wel gezegend, hoop ik?’

‘Mevrouw, ze zijn vers. Ze komen net uit de hoogmis. U kunt geen betere krijgen,’ zei ik.

‘We hebben ook wijwater. Een kwartje per fles. Dan kunt u het hele jaar vooruit,’ vulde Arend aan.

Ze glunderde en kocht het hele pakket.

De tas raakte leeg. Driekwart van de flatbewoners werd voorzien van palmtakjes en wijwater. Niet iedereen was even aardig als mevrouw Borgman. Een nozem met een tatouage op zijn onderarm jouwde ons uit. Een slet hoorde ons stikkend van de lach aan en wees vervolgens naar haar voorhoofd. En dan was er nog, een oude man, die ons zijn parkiet wilde laten zien en een dikke worst uit zijn broek haalde. Het was een rode opgezwollen piemel, zo lang en dik, dat wij op weg naar de dierentuin ruzieden over de vraag of hier sprake was van een wonder of een verschrikkelijke handicap.

‘Als je zo'n lul hebt kun je het beste geopereerd worden,’ meende Arend. ‘Anders spat-ie uit elkaar.’

‘Maar waarom wilde hij ons zijn zieke piemel laten zien?’ herhaalde ik voortdurend.

‘Misschien wilde hij dat we er wat wijwater overheen sprenkelden. Dat spul heelt alles. Jezus deed er wonderen mee.’

‘Zoals bij Lazarus?’

‘Precies. Ik vind dat we hem moeten genezen. We halen wijwater in de kerk en maken die arme zondaar beter. Dan mogen we tenminste al het geld houden. Dat is eerlijker,’ zei hij vastbesloten. Er kwam een troebele blik in zijn ogen.

‘Ik ga niet mee,’ zei ik.

‘Je bent een lafbek. Als winnaar van de Vasten-wedstrijd moet je die man redden. Anders gaat hij dood en komt hij in het vagevuur of nog erger: de hel!’

Er vlokte schuim tussen zijn lippen.

‘Hier heb je de helft van het geld,’ zei ik. ‘Ik ga naar Lisa. Het is bijna drie uur en ik wil haar zien.’

‘Lisa, Lisa...,’ drensde hij. ‘Ze is vies en stinkt naar leeuwestront.’

Ik balde mijn vuisten en wilde hem aanvliegen, maar Arend was me te snel af en danste als een elegante bokser om me heen, met gemak mijn slagen ontwijkend, terwijl hij Lisa's naam neuriede. Opeens verslapten mijn armen en werd ik overmand door

[p. 56]

een diepe vermoeidheid. Ik maakte een lusteloos gebaar en liep van hem weg.

Aan de voet van de Cauberg vond ik bloemblaadjes van de slingers waarmee de rally-auto's waren versierd. Ik raapte er een paar op en wreef ze fijn, zodat mijn vingertoppen paars en rood kleurden. In mijn broekzak zat de helft van het kleingeld. Bij elke stap rinkelden de munten vrolijk. Ik vroeg me af of ik gezondigd had. Voor alle zekerheid ging ik naar de Lourdes-grot. In een nis troonde een reusachtig Mariabeeld. Voor het hek stond een kist met kaarsen in diverse maten. Ik koos de grootste en dikste en deponeerde een warme gulden in de gleuf van het offerblok. Toen de kaarsvlam in de voorjaarsbries flakkerde, knielde ik op de tegels en bad: ‘O Maria, moeder van God, bid voor ons zondaars, nu en in het uur van onze dood. Amen. Bescherm Arend en zorg dat hij geen ziekte aan zijn piemel krijgt, zoals die oude man, die straks met een grote worst voor Petrus aan de hemelpoort zal moeten verschijnen. O ja en zorg dat Lisa niet door de leeuwen verslonden wordt en mij aardig vindt. Nu weet ik niets meer. Mijn knieën doen zeer.’

Ik hoorde de kerkklokken in het dal driemaal slaan. Als ik treuzelde, zou ik te laat voor het optreden van Lisa de dompteuse komen. Ik rende de trappen van de Lourdes-grot af en stak de Cauberg over, holde voorbij het kerkhof en kwam hijgend bij de kassa van Klant's Zoo aan.

‘Will jai een kaartje, mijn Bursche?’ vroeg de kassier.

Zijn gouden kiezen flonkerden. Hij had een ondeugend en brutaal gezicht. Op zijn handen en armen groeiden zwarte haren.

‘Ja, voor Lisa. Ik wil haar de leeuwen zien temmen,’ zei ik buiten adem.

‘Sie is een tapfere Dame,’ zei hij. ‘Main dochter is niet bang voor grote Katzen. Und jai, mijn Junge?’

‘Een beetje,’ bekende ik.

‘Gut so. Kom maar viel kaiken dan gaat dat vanzelf wieder over.’

Een handjevol publiek had zich verzameld rond de stalen kooi in de dierentuin. Ik ging helemaal vooraan zitten. Uit een luidspreker schetterde de stem van de kassier.

‘Lisa de leeuwentemster, die einige Frau von Nederland die niet bang is fur grote Katzen zal eine Demonstration geven,’ zei hij.

Daar kwam ze! In een nauwsluitend leren pak, de blonde haren samengebonden in een paardestaart, haar ogen trots en koel, betrad ze de kooi. Het zweepje maakte een hoog fluitend geluid toen ze ermee in het zaagsel sloeg.

‘Eins, zwei, drei und vier,’ scandeerde ze.

Vier leeuwen kwamen via een sluis de kooi binnen en sjokten zwaaiend met hun manen naar de sokkels die Lisa aanwees. Ze grauwden, klauwden met hun poten in het luchtledige en neigden hun koppen wanneer het zweepje knalde. Het ene

[p. 57]

moment leken ze gedwee en passief, dan weer ontblootten ze hun tanden en gromden. Ik volgde Lisa's verrichtingen even eerbiedig als ik in de Lourdes-grot tot de Maagd Maria had gebeden.

‘Hoch! Ja, jetzt, schön so!’ fleemde ze.

Het leek alsof ze mij dresseerde. Ik gaf me met liefde over aan haar geboden en zoete complimentjes. Nu stonden de leeuwen op hun achterpoten, de tongen uit hun bek, als speelgoedbeesten die geen vlieg kwaad doen. Onwillekeurig sperde ik mijn mond open.

‘Maharasha, hier kommen! Jetzt! Ja! Hierrr!’ snerpte Lisa.

Ze priemde met de punt van het zweepje naar de uitgesleten plek voor haar voeten en wachtte op het meest gevaarlijke beest. De spierbundels en pezen in zijn flanken spanden zich toen hij op haar toeliep. Ik hield de adem in en verstrakte.

‘Nieder. Leg dich hin! Ja brav! Maul öffnen. Ich sage: Maul öffnen!’ commandeerde ze.

Tussen mijn vingers gluurde ik naar de leeuw, die met zijn klauw in het zaagsel wroette, zijn manen schudde en de fluitende zweep ontweek, heen en weer geslingerd tussen onzag en haat voor mijn Lisa.

‘Lege dich hin! Maharasha, jetzt!’

Hij leek een ogenblik te twijfelen, grauwde en gaf zich gewonnen. Op zijn rug, de poten omhoog, opende hij zijn muil. Je hoorde alleen de wind in de bladeren ritselen, toen ze haar hoofd tussen de vlijmscherpe tanden stopte. Er volgde een luid applaus. Lisa boog en glimlachte koeltjes. Haar leren pak spande zich als een tweede huid om haar slanke lichaam. Ik voelde me duizelig worden. Waarom luisterden de leeuwen naar haar? Ja, er ging een geheimzinnige, onweerstaanbare kracht van haar uit, iets hypnotiserends, dat zeldzaam en angstaanjagend was. Ze ging vast nooit naar de kerk. Een leeuwentemster knielt niet. Dat zou haar van alle gratie en macht beroven, ze zou in de kooi aangevallen en aan stukken gereten worden.

Iedereen was al weg toen ik rond de leeuwenkooi drentelde, half verdoofd, nog steeds gefascineerd door wat ik had gezien, zonder te begrijpen welke goddelijke voorzienigheid haar onkwetsbaar maakte. Ik vond een stok en streek ermee langs de tralies, zodat er een naargeestig geratel opklonk.

‘Wer bist du?’ hoorde ik.

Het hart klopte in mijn keel toen ik Lisa zag naderen. Ze had een tijgerbadpak aan en wreef met een handdoek haar lange blonde haren droog. Ik wilde iets zeggen, maar mijn tong was verlamd.

‘Hat de Vorstellung dir gefallen, kleiner?’ vroeg ze fluwelig.

Ze glimlachte, streelde met de rug van haar hand traag langs mijn wang en ging op haar hurken zitten, zoals volwassenen wel eens bij kleuters doen. Ik sloeg mijn ogen neer. Ze omhelsde me. Ik wilde in haar verdwijnen, met haar versmelten, in dat zalige rijk van dompteurs en bloeddorstige leeuwen komen, waar

[p. 58]

zwepen knallen en de lucht van zweet en wilde beesten je bedwelmt en ik sloeg mijn armen om haar heen. Ze mocht me nooit meer los laten.

‘Kom, het is taid dat je gaat, mijn Kleiner,’ zei ze.

Vrolijk en lacherig haalde ze me nog een keer aan en bracht me naar de uitgang van Klant's Zoo. Toen ik langzaam de Cauberg af liep en de Lourdes-grot passeerde, zag ik het Mariabeeld vanaf de weg. Ik vond het opeens dom en lachwekkend, een prul van gips, dat doods en star voor zich uit staarde. Ik begreep niet meer waarom ik er een kaars voor had opgestoken.

‘Zeg Thomas, ik ben naar die man gegaan en heb hem genezen,’ zei Arend. Hij leunde tegen de gevel van een souvenirwinkel aan de voet van de Cauberg en hield in zijn knuist een bankbiljet van tweevijftig. Pesterig opende en sloot hij zijn hand. Toen ik er naar wilde grijpen, stopte hij het Judasloon in zijn broekzak.

‘Ik heb hem de Blasius-zegen gegeven,’ pochte hij.

‘Oh,’ zei ik.

‘Hij vraagt of je morgen meekomt.’

‘Waarom?’

‘Omdat je de winnaar van de Vasten-wedstrijd bent. Hij zei dat-ie veel van vrome jongetjes houdt.’

‘Ik ben niet meer zo vroom,’ zei ik.

Hij wierp me een laatdunkende blik toe, schopte een steentje weg en fluisterde: ‘Misschien kom je later in de hel. Weet je dat?’

Ik keek langs hem heen. In de etalage van een souvenirwinkel stond een plastic Mariabeeld op een rots van schelpjes. Een lampje brandde in de sokkel waarop Troosteres der zondaars was gedrukt. Een prijskaartje vermeldde: f 17.50 inclusief transformator en stekker.

‘Je hebt gelijk,’ zei ik tegen Arend. ‘Later ga ik misschien naar de hel.’

‘Vind je dat niet afschuwelijk?’

‘Nee. Als Lisa en de leeuwen er ook heen gaan, ben ik veel liever in de hel.’

‘Je moet onmiddellijk gaan biechten. De duivel heeft jou te pakken. Kom, we gaan het pater Smoels vertellen,’ jankte Arend. Hij keek me angstig aan en sjorde aan mijn mouw.

‘Nee,’ zei ik.

‘Het is link in de hel. Je moet er eeuwig branden en het stinkt er naar geroosterd vlees. Pater Smoels zegt dat je er tot je knieën in de stront staat te baggeren. De engel Lucifer prikt telkens met een hooivork in je billen om te kijken of je nog niet gaar bent. Dat wil je toch niet? Hè? Zeg dat je dat niet wilt!’ riep hij.

‘Ga jij maar naar de hemel,’ zei ik. ‘Daar wonen mannen met opgezwollen piemels. Ja, zo is het. Ik weet het zeker.’

Arend begon zachtjes te snikken, zijn schouders schokten

[p. 59]

steeds heviger en zijn bril zakte van zijn neus. Ik wilde hem troosten en vertellen hoe mooi en lenig Lisa was, maar hij kromde zijn rug en kokhalsde, alsof er iets smerigs in hem zat, een vloeistof die hij tegen beter weten had ingeslikt en die hij nu moest uitspugen.