Maatstaf. Jaargang 34

T.I. Ong-Oey
De Chinese dichter Guo Moruo en Walt Whitmans ‘Leaves of Grass’

Toen de Chinese dichter Guo Moruo op zevenentwintigjarige leeftijd in het voorjaar van 1919 de Leaves of Grass van Whitman leerde kennen, moet er een schok van herkenning door hem heen zijn gegaan. Sinds zijn komst in Japan vier jaar daarvoor om medicijnen te studeren had hij in ruime mate kennis genomen van de westerse en Japanse literatuur. Aanvankelijk voelde hij zich zeer aangetrokken tot de lyrische gedichten van Tagore, wiens stijl hij trachtte te imiteren door zelf ook in het Engels rijmloze gedichten te schrijven. Omstreeks diezelfde tijd begon hij ook westerse poëzie in het moderne spreektaal-Chinees te vertalen. Het waren zijn eerste pogingen om los te komen van de traditionele strenge vormen van de Chinese klassieke poëzie. Op de lange duur bleken de ideeën van de naar vrede en harmonie strevende Tagore en diens stille delicate poëzie de bruisende Guo Moruo met zijn rebelse en strijdlustige aard weinig te bevredigen. In de poëzie van Walt Whitman vond hij daarentegen een gelijkgestemde zienswijze en gelijkaardige stemmingen.

Uitbundig bracht Guo Moruo in zijn correspondentie met vrienden en in zijn poëzie zijn bewondering en verering voor Whitman tot uiting. Zo vergeleek hij Whitman onder meer met de beroemde Amerikaanse presidenten Washington en Lincoln, en noemde hem een groot man, ‘groot als de Grote Oceaan’, een ‘literaire rebel’ die de moed had zich te verzetten tegen de gangbare ‘majesteitelijke statige poëziestijl’. Helaas is zijn vertaling ‘Keuze uit de gedichten van Walt Whitman’ verloren gegaan, zodat wij niet meer kunnen nagaan welke gedichten van Whitman zijn voorkeur genoten. Zelf beweerde Guo Moruo dat onder invloed van de verzen van de Amerikaanse dichter zijn innerlijke drang om zich in poëzie te uiten ‘als door een stormwind werd bewogen en gestimuleerd’ en dat hij als een ‘vulkaan die tot uitbarsting komt’ in de maanden die erop volgden vers na vers neerschreef wat ten slotte resulteerde in de bundel Godinnen, waarin ook enige vroegere gedichten zijn opgenomen.

Bij nadere bestudering van de bundel en van de geestelijke en dichterlijke ontwikkelingen van Guo Moruo blijkt evenwel dat er wat betreft de inhoud van deze poëzie niet van een directe invloed van de Leaves of Grass gesproken kan worden. Wel is er in technisch opzicht onmiskenbaar een zekere invloed aanwezig en heeft Whitmans poëzie duidelijk een belangrijke katalysatorfunctie vervuld.

De belangrijkste inhoudelijke elementen die wij in Godinnen aantreffen zijn:

Democratische, nationalistische en revolutionaire ideeën. Deze ideeën die Guo Moruo en vele van zijn tijdgenoten vurig aanhingen, waren

[p. 36]

tijdens de ‘4 Mei-Beweging’ van 1919, die de geboorte van China als moderne natie inluidde, nadrukkelijk gepropageerd. Het socialisme. De Oktoberrevolutie van 1917 had in China een geweldige indruk gemaakt en bij vele intellectuelen onder wie Guo Moruo een grote belangstelling voor het socialisme en marxisme gewekt.

Het pantheïsme. Guo Moruo had tijdens zijn middelbare-schooljaren reeds een grondige studie gemaakt van de werken van de natuurmysticus Zhuangzi. Van jongs af had hij bovendien reeds een grote voorliefde getoond voor de door taoïstische filosofie geïnspireerde natuurpoëzie van onder anderen Tao Qian, Li Taibai en Wang Wei. Na zijn komst in Japan kwam hij via Tagore in aanraking met de poëzie van Kabir en de Vedische geschriften. Bovendien las hij in die tijd ook werken van Goethe en Spinoza. Dit complexe samenstel van ideeën vormt de basis van zijn pantheïstische wereldbeschouwing, die een zekere verwantschap vertoont met de ‘theosofische’ levensbeschouwing van Walt Whitman.

Een steeds terugkerend thema dat Guo Moruo zeer lyrisch bezingt of op een Whitmanse manier uitschreeuwt is de natuur, de natuur die hem onzegbaar weet te ontroeren of op een overweldigende manier vreugde en kracht schenkt. Daarbij heeft de natuur zowel een symbolische als een daadwerkelijk stimulerende functie voor de bevrijding van het eigen ik en die van het vurig geliefde vaderland. Liefde voor het vaderland, democratie, verheerlijking van de natuur en van het individu, het zijn thema's die in de Leaves of Grass uitvoerig aan de orde komen. Andere thema's van Whitman zoals bijvoorbeeld manlijke kameraadschap en seksuele moraal daarentegen zullen wij tevergeefs in de verzen van Guo Moruo terugzoeken.

De technische invloed van de Leaves of Grass blijkt onder andere uit de soms onbeheerste toon, die dikwijls ook nog geaccentueerd wordt door overmatig gebruik van uitroeptekens, en uit de lange soms proza-achtig aandoende regels en de eindeloze opsommingen.

Hoe het ook zij, Godinnen heeft na verschijning in 1921 onmiddellijk succes en sloeg in als een bom in de literaire wereld van het toenmalige China. Hoewel vele Chinese dichters sinds de literaire revolutie van 1917 eeuwenoude thema's als ‘wisseling der seizoenen’, ‘verdriet bij een afscheid’, ‘herinnering aan het verleden’, ‘rust en vredigheid van natuur en kosmos’ enzovoort hadden losgelaten en gedichten waren gaan schrijven over de, vooral sombere, dagelijkse werkelijkheid, overtrof in originaliteit en zeggingskracht de bundel van Guo Moruo zowel naar inhoud als naar vorm de tot dan toe geschreven moderne poëzie. De uitbundige toon van zijn verzen was toen iets totaal ongekends. Godinnen heeft daardoor niet alleen een grote invloed uitgeoefend op de poëzie van latere dichters, maar ook menig landgenoot in de moeilijke en donkere tijd van oorlog en revolutie die China nadien doormaakte een riem onder het hart gestoken.

De werklust en creatieve energie van Guo Moruo (1892-1978) grensden bijna aan het ongelooflijke. Hij heeft behalve vele dichtbundels ook talloze korte verhalen, toneelstukken en autobiografieën op zijn naam staan. Daarbij was hij een gedegen historicus van de Chinese oudheid, kenner van het oudste Chinese schrift en vertaler van Japanse, Engelse, Amerikaanse en Duitse literatuur. Ten slotte heeft hij ook in het politieke leven van China een zeer belangrijke rol gespeeld.