Maatstaf. Jaargang 27

[p. 1]

[Nummer 7]

J.J. Peereboom De weg naar Andorra

I

Ax-les-Thermes is een toeristenplaatsje ten zuiden van Toulouse, aan de voet van de Pyreneeën. Harm Delabee zat daar op een caféterras over het plein uit te kijken terwijl zijn vrouw Ennie in een zijstraat briefkaarten uitzocht.

Hij had de Michelinkaart no. 86 klaarliggen om een weg te bepalen voor een autotocht, door de bergen en terug naar Ax, maar hij had hem nog niet opengeslagen want hij werd beziggehouden door een voorstelling van wat er zou kunnen gebeuren. Als hij te hard reed, of door een wegpiraat uit zijn koers werd gedrongen, zou de auto van een helling af kunnen donderen en vier of vijf keer over de kop slaan voordat hij als wrak tot rust kwam tegen hakhout naast een beek. Harm klom omhoog uit de linkerdeur, geshocked, gekneusd en bebloed, en hees hijgend van inspanning en wanhoop het roerloze lichaam van Ennie in haar oranjerood-en-wit gestreepte jurk naarbuiten. Er stonden mensen te kijken boven op de weg, maar zij konden de helling niet afdalen, en nog minder hoefde Harm te proberen te klimmen.

Wat doet je in zo'n geval. Je blijft niet rustig zitten wachten. Je gaat lopen, met je dierbare last in de armen, langs het beekje in de hoop dat het in de bewoonbare wereld uitkomt. Dat is niet zo. Je raakt vast in de begroeiing, en je legt Ennie neer bij een boom; dan kniel je naast haar, en je probeert jezelf te overtuigen dat zij tot het leven terug zal keren.

Later in den Haag loop je door het huis en ruimt dingen op die best zouden kunnen blijven liggen. De van der Lindens komen aanlopen om te vragen hoe het gaat, en nodigen je te eten uit. Om twaalf uur ga je slapen in het enkele bed waarvan je de pendant uit elkaar gehaald hebt en op zolder gezet. De kasten liggen nog steeds vol met Ennie's dingen. Bella heeft aangeboden om ze uit te zoeken, maar je hebt het geweigerd alsof je van plan was het zelf te doen. Er is geen kans dat dat nog eens gebeurt. Misschien moet er liefst nooit meer iets gebeuren, van welke orde dan ook. ‘Deze lijkt me het beste, jou niet?’ zei Ennie die een briefkaart voor zijn neus hield. ‘Daar heb ik er maar zes van genomen.’

‘Ik heb de andere niet gezien, dus ik weet het niet.’

‘Nee... Nou dan moet je het maar geloven.

Heb je al iets besteld?’ Zij liet zich neer op de stoel naast hem.

‘Nee. Wat wil jij?’

‘Hetzelfde als altijd.’

‘O. Wat dan? Citron pressé?’

‘Nee, toch niet 's ochtends? Koffie.’

‘O ja. Koffie.’

Harm draaide zijn grote rose hoofd tot bijna boven zijn linker schouder op zoek naar bediening, en onverrichter zake terug. Ennie legde drie van de briefkaarten voor hem op het tafeltje. ‘Ax-les-Thermes gezien uit de hoogte, van die weg waar wij afgekomen zijn,’ zei hij. ‘Zo... We hadden ze zelf kunnen maken.’

‘Heb jij een pen? Ik heb er wel twee geloof ik.’ Ennie rommelde in haar tasje.

‘Laat maar even,’ zei Harm. Hij zakte achterover op zijn stoel, maar richtte meteen zijn hoofd alweer op en riep ‘Hé!’

‘Ja hoor, het is oom Harm,’ antwoordde een rossigblonde jongen die op hem afkwam, grijnzend met grote tanden.

‘Dag, August. Hoe kom jij hier!’

‘Nou gewoon, met de eend. Kent u Guda nog?’ Hij had een ernstig meisje achter zich, met bruine ogen en magere wangen.

‘Wij hebben elkaar eens ontmoet geloof ik, hè? Weet je nog, Ennie: Guda? En August

[p. 2]

Bronstra?’

‘Dag,’ zei Ennie. ‘Komen jullie er niet even bij zitten?’

‘Wat ontzettend toevallig,’ zei August. ‘In den Haag zien we elkaar het hele jaar niet, en duizend kilometer weg...’

‘Logeren jullie hier?’

‘Nee, wij zijn op weg naar Spanje. Een vriend van mij die een huisje heeft gehuurd bij Malaga.’

‘Leuk,’ zei Ennie.

‘Ik zag u omkijken, net. Wij liepen daar om inkopen te doen. Gewoonlijk gaan wij ergens picnicken. Aan de waterkant als het kan.

Guda houdt van water.’

‘Jij ook,’ zei Guda.

‘Wij picnicken ook meestal.’

‘Nou...’

II

‘Harm, pas je op,’ riep Ennie. Zij zat op een rotsblok naast de Ariège, en Harm was een eindje verderop aan het proberen of hij van blok tot blok de overkant kon bereiken. ‘Hij hoort het niet,’ zei Guda, die met haar blote voeten in het water stond.

‘Nee. Het geeft niet. Hij past toch wel op. En Au?’

‘Au ook. Kijk maar hoe voorzichtig hij naar beneden komt.’

August was over de stenige ruwbegroeide strook die honderd meter breed de rivier van de weg scheidde naar zijn auto gegaan om Guda's fototoestel te halen. Zij keken hoe hij met een hand aan een struik geklampt terugzakte van de opgehoogde weg, en hij viel niet. ‘Ik weet niet of ik straks weer naar boven kan komen,’ zei Ennie. ‘Die weg is zo hoog, en het ging omlaag al moeilijk. Misschien moeten jullie de brandweer erbij halen.’

‘Daar weet Au wel iets op. - Het is een mooie rivier, hè. Ik heb nog nooit water zo hard zien stromen.’

‘Nee het is mooi hoor. Ik vind er wel veel mugjes, alleen.’

‘Kom ook even in het water staan. Het is lekker aan je voeten.’

‘Nee hoor. Daar ben ik te wankel voor langzamerhand. Dat is voor slanke dennen zoals jij.’

‘Ik zou liever wat meer vlees willen hebben.’

‘Het hangt ervan af waar het zit.’

‘Hi! Nou, het zit bij u best goed.’

‘Dankjewel hoor. Ik ben toch jaloers op Au zijn moeder, die nog het figuur heeft van toen ze achttien was.’

‘Ja, alleen met rimpels. Het is leuker als het een beetje opgevuld is.’

‘Hoe lang ken je Au nou?’

‘Bijna drie jaar. In november.’

‘En kan je het wel vinden met zijn ouders?’

‘Zijn vader vind ik wel aardig. Gaat wel.’

‘O. Het zijn allebei nogal bijzondere mensen.’ ‘Dat zal wel. Daarom vinden ze mij zeker niet veel zaaks.’

‘Over een paar jaar ben je aan ze gewend.’

‘Dat vind ik nogal eigenaardig, om dat zo te zeggen. Moeten zij dan niet proberen aan mij te wennen?’

‘Ook, misschien.’

‘Laten ze dat eerst maar eens doen.’

‘Zo, hier is dat toestel van je,’ zei Au. ‘En waar is oom Harm nu?’

‘Hij zit op die kei gehurkt, in het water.’

‘Altijd lopen ze weer weg. Ik ga hem wel halen.’ August klauterde over de stenen langs de rivier stroomafwaarts. Van tien meter afstand riep hij ‘Hallo’, maar hij kreeg geen reactie. Die kwam pas toen hij een aangrenzend rotsblok bereikt had.

‘O, ben je terug,’ zei Harm.

‘Ja; en nu wouen we onze ontmoeting vereeuwigen.’

‘Ja goed. Best. Moet je even kijken. Niet dat er iets te zien is. Alleen, als je denkt zo'n steentje in het water, dat is natuurlijk uit de bergen aangevoerd, maar het ligt nu in een kuil in de bedding waar ik het niet uit zie komen. Over honderd jaar ligt het daar nog. Als jouw kleinkinderen oud en beverig zijn en en ze komen hier kijken, dan ligt er dat steentje.’

[p. 3]

‘Ja... En dat springt dan ineens omhoog uit het water en zegt, ik heb uw grootvader nog gekend.’

‘En dan zeggen die kleinkinderen, wat toevallig! Duizend kilometer van huis.’

‘Het is inderdaad gek als je bedenkt dat het water hier een paar duizend jaar al zo doorgaat, waarschijnlijk. En het zal wel zo blijven.’ ‘Dat mag je hopen. Als ze er niet allemaal electriciteit van gaan maken.’

‘Ja dat is waar.’ August keek aandachtig in het water, en bleef een tijd lang met zijn hoofd knikken.

‘Wat ik wel eens beleefd heb,’ zei Harm nog steeds gehurkt op zijn kei, ‘is dat ik 's winters mijn hand onder de kraan houd of de WC doortrek, en dan ineens het water in een krul en in een licht zie die me aan het water van vacantie doen denken. Het mooie is, ik had dat nu al bij voorbaat. Dit water deed me denken aan de kraan waarbij ik van de winter weer hieraan zal denken. - Zulke dingen gaan er dan in je om. Daar heb je de tijd voor.’

‘Bovendien is het een aardige rivier, hè. Hij lijkt een beetje op een ruige hond. Je zou hem wel over zijn golfjes willen aaien.’

‘Maak daar dan ook een foto van - van de rivier, zonder ons.’

‘Dat lijkt me best. En ook een steentje?’

‘Nee dankje. Het steentje onthoud ik zo wel.’

Zij keerden terug naar de hoger gelegen rotsen van Ennie en Guda. ‘Ik heb er vast een gemaakt van jullie in die voorovergebogen houding,’ zei Guda. ‘Was er iets bijzonders?’

‘Nee... Gewoon water.’

‘Het leuke vind ik hier dat je niets hoort van al die auto's op de weg naar Andorra, door het geruis van het water,’ zei Ennie.

‘Nee. Als je niet kijkt ben je echt buiten.’

‘Maar ik vind het ook wel vermoeiend. Met al die vliegjes of mugjes, wat het zijn. Nou maar gauw die foto.’

‘Ja, want wij moeten een boel doen,’ zei Guda. ‘De tent ophalen, en dan vanavond naar Andorra.’

‘Waarom willen jullie bepaald naar Andorra?’ vroeg Harm.

‘Dat was het plan.’

‘Het valt tegen hoor, Andorra. Het zal nog wel erger zijn dan een paar jaar geleden toen wij hier waren. Ik had een visioen van wereldvreemde boeren met geiten, die omkijken naar iedere auto; maar het is gewoon een bergkom met hotels en flatgebouwen. Heel ontnuchterend.’

‘Ik vind het een beetje eigenaardig dat u dat zo zegt,’ zei Guda.

‘Waarom?’

‘Ik zou denken dat het voor de mensen van Andorra wel zo prettig is om te leven zoals ze nu doen, in plaats van met een paar geiten.

Er zijn genoeg stukken van de wereld waar het nog anders is.’

‘O ja. Nee... Dat is zo. Alleen het kijkspel gaat erop achteruit.’

‘Mensen moeten toch niet een kijkspel zijn.’ ‘Nee... Daar moeten we het maar eens over hebben. Als jullie niet zo dringend naar Andorra hoefden...’

‘We moeten eerst nog naar die camping, dat is het.’

‘Jawel... Ik bedoel, jullie zouden anders in het hotel bij ons kunnen komen eten vanavond.’

‘Het is natuurlijk wel een aanbod...’

‘Het wordt ingewikkeld,’ zei Guda. ‘Dan kunnen we pas morgenochtend weg.’

‘Ja... Het is moeilijk om dat allemaal ineens af te wegen.’

‘Weet je wat: kijk maar wat jullie doen. Wij merken het wel. Als jullie er om een uur of half zeven niet zijn weten wij dat het niet doorgaat. Wij zitten in een hotel dat je zó vindt. Je neemt de weg van Ax door het dal naar het noorden, naar Foix, en dan een paar kilometer en aan je rechterhand.’

III

Ennie zat op het terras voor het hotel en volgde met haar ogen Harm die de kaart uit de auto was gaan halen en toen verder afgedaald was tot bij de weg. Nu kwam hij langzaam terug naar boven. Af en toe stond hij stil en keek om

[p. 4]

zich heen naar het landschap.

‘Het ziet er telkens anders uit, naar gelang je hoger of lager bent,’ zei hij toen hij haar bereikt had. ‘Dat is het mooie van berglandschap.’

‘Dat is toch thuis ook zo.’

‘Nee.’

‘Als je op de slaapkamer uit het raam kijkt is het anders dan uit de eetkamer.’

‘O ja. Misschien is het eigenlijk niet bijzonder, maar ik vind het mooi hier.’

‘Denk je dat ze nog zullen komen? Niet toch? Het is al tien over half zeven.’

‘Het zal wel niet.’

‘Ik vind het best rustig hoor, na een paar erg vermoeiende dagen die we gehad hebben. Ik wil graag heerlijk vroeg naar bed, en nog wat lezen.’

‘Dat kan dan.’

‘Vind je het jammer?’

‘Ik vind het allemaal best.’

‘Je had misschien zin om eens tegen een ander te praten dan tegen mij.’

‘Ik vond August wel aardig. Of Au, zoals zij hem dan noemt.’

‘Ja... Maar zij is een beetje... hè? Een beetje een zuinig meisje.’

‘Misschien.’

‘Ik begreep niet goed wat hij in haar ziet.’

‘Tja... Op het eerste oog heeft zij een aantrekkelijk lichaam.’

‘O... Niet een beetje mager?’

‘Jawel. In het magere aantrekkelijk.’

‘In ieder geval, zij zijn op hun eigen leven uit. Niet op netjes eten met vrienden van hun ouders.’

‘Dat zal wel. Nodig naar Andorra.’

Harm stond op en wreef over zijn heupen, alsof de bloedsomloop daar gestimuleerd moest worden.

‘Ik wou maar even een eindje gaan wandelen voor het eten,’ zei hij. ‘Het dal in, hier tegenover.’

‘Dan ga ik naar boven.’

‘Waarom ga je niet mee? Dat is vast beter voor je.’

‘Ik ben al te moe.’

‘O... Dan ga ik ook maar niet.’

‘Nou, ik kan wel even mee als je zo'n zin hebt.’

‘Ja, even maar... Niet eens een half uur.’

‘Dan moet mijn tas naar boven; en ik wil graag mijn wandelschoenen hebben.’

‘Dat doe ik wel. Ik ben zo terug.’

‘Hier.’ Ennie gaf hem haar sandalen, en liet haar benen zo lang op een tweede stoel rusten. Het duurde een tijd voor Harm terugkwam. Hij was aan de balie gaan vragen om als er bezoekers kwamen te zeggen dat zij voor kwart over zeven terug zouden zijn, verklaarde hij. ‘Misschien komen zij nu net om de hoek,’ zei Ennie toen zij over het parkeerterrein naar de weg liepen.

‘Pas maar op. Ze zouden je zo van de sokken rijden.’

‘Schei uit. Wat een grap zou dat zijn.’

‘Het ziekenhuis zou daveren van het gelach.’ Aan de overkant van de weg liep een pad met scherpe stenen schuin omlaag, langs een huisje waar twee eenden en een kip scharrelden onder toezicht van een hond, over de enkele spoorbaan, en door naar de rivier.

Toen zij het huisje bijna bereikt hadden bleef Harm staan.

‘Hoor je wat?’ vroeg Ennie die achter hem aankwam.

‘Ja, wacht even. Ik geloof een deux-chevaux. Even kijken, voor de zekerheid.’

Hij haastte zich omhoog naar de weg en kwam meteen terug.

‘Er staat een deux-chevaux op het parkeerterrein; maar een oranje, niet een groene.’

‘Zij zijn vast al bijna in Andorra.’

‘Wie weet; misschien.’

‘Wat een griezelig pad! Vind je het erg als ik je vasthoud?’

‘Nee, doe maar.’

‘Vanavond lekker lezen,’ zei Ennie. ‘En morgen wordt het vast weer mooi weer. Kijk maar eens naar de lucht.’

IV

‘Hier waren we vanmiddag,’ zei Au. ‘Dat was het toch? Bij die struik? Ik ga even kijken. Als

[p. 5]

het er ligt zie ik het zo.’

Hij parkeerde de auto en klom omlaag naar het land langs de rivier. Guda ging achterstevoren op haar plaats geknield zitten om de rommel op de achterbank te ordenen. Nu en dan keek zij op en zag hoe Au zich schuifelend en springend een weg baande naar de waterkant.

Omdat zij niet goed greep kon krijgen op alle kleren en dingen op de achterbank stapte zij uit, liep om en deed de rest door de deur aan de andere kant. Zij was daar niet helemaal mee klaar toen er een auto stopte vlak achter de eend, met een onguur individu aan het stuur: een dikke kop, en een laag voorhoofd.

Guda verstijfde van schrik, en ontspande zich niet toen zij zag dat er naast het individu een vrouw zat. Pas toen de achterdeur van die auto openging en er aan elke kant een klein meisje uitsprong, en de vrouw dadelijk met helle stem waarschuwde tegen de straat ophollen, dacht zij dat het toch goed af kon lopen. De ongure man viel mee toen hij naar buiten kwam, en zij groetten haar beleefd, ook de kinderen: ‘Bonsouâ Madâme...’ Zij bleven met zijn vieren staan wachten tot de weg in beide richtingen vrij was, en staken toen over naar een pad dat tegen de bergen opliep en door de bomen aan het gezicht onttrokken werd.

Eenmaal nerveus geworden was Guda niet meteen kalm toen zij weer op haar plaats zat. Zij overwoog dat niet alles altijd goed af kan lopen. Au kon uitglijden op de rotsen aan de rivierkant, en met een bebloede schedel bewusteloos blijven liggen. Wat zou je dan doen? Je kon hem niet zelf daar weghalen, als je na lang wachten begrepen had dat er iets mis was.

Waarschijnlijk zou je hulp proberen te krijgen door auto's aan te houden. Dat zou een echt onguur individu opleveren, met wie je onmogelijk naar de rivier kon gaan. Misschien stopte er nog iemand, minder onguur, en dan moest je alles gaan uitleggen in je ontoereikende Frans.

Guda zag zich al op hol geslagen terugkeren naar Ax: snikkend, hijgend en hoestend de weg af zo snel als haar benen haar dragen konden.

Bij het leegstaande hotel vlak voordat je aan de brug komt die Ax binnenleidt was zij uitgeput en stortte ademloos neer in de berm. Er stopte een man die een bestelautootje reed waarin hij haar meenam; maar zij kon nu helemaal niets meer duidelijk maken in het Frans, zodat de man niet wist wat hij met haar aan moest en haar naar de politie bracht.

Intussen kreeg de bewusteloze Au het steeds kouder, en zakte weg naar het wilde water van de Ariège. Toen hij door de politie weggehaald was en drie weken in het ziekenhuis moest opknappen, zei iedereen tegen elkaar dat het voorkomen had kunnen worden als die vriendin niet zo'n zielige Buffert was geweest. Je zou Au niet meer onder ogen hoeven komen, en een andere man ook niet, en je hele leven boete doen als receptioniste in een kapsalon, altijd poeslief tegen kakmadams. En als het anders ging met je leven, althans voorlopig want Au was niet bij de rivier blijven liggen en trok zich alweer omhoog de weg op, dan is het toch waar dat je altijd te kampen hebt met die verdomde twijfel aan jezelf en onvrijheid.

‘Het was er. Kijk!’ zei Au en hij toonde zijn kampeermes met veertien toepassingen dat na de picnic bij de rivier was achtergebleven.

‘Gelukkig maar,’ zei Guda.

‘Nu is het al even voorbij kwart voor zeven. De vraag is, kunnen wij nog naar het hotel van Harm en Ennie.’

‘Ik dacht dat we naar Andorra gingen.’

‘Het was een beetje opengehouden.’

‘Jij wou eerst dat mes terughebben.’

‘Het had allemaal vlugger gekund, als we het gevoel hadden gehad dat we ons moesten haasten.’

‘Dat gevoel hadden we niet; en nu kan het niet meer.’

‘Het kan desnoods nog wel.’

‘Ik vind het een beetje eigenaardig dat je daar zo over praat.’

‘Hè, alsjeblieft niet die vervelende uitdrukking! Het is geloof ik al de tiende keer vandaag’.

‘Een beetje lullig dan. Een beetje erg lullig.

Als je duidelijk zegt wat je wil, kunnen we

[p. 6]

daar over praten. Al dit vage gedoe hebben we niks aan.’

‘Het was rekening houden met jou.’

‘Ik was niet vaag. Ik vind dat allemaal mensen uit de kring van je ouders. Van mij hoeven ze niet zo. Maar als jij zegt god nou, dat vind ik leuk, of dat spaart een maaltijd uit... Dan kunnen we daar over praten.’

‘Jaja. Ja. Ja... Nou ja. Dan gaan we niet. Het geeft ook niet. Het zou een beetje aardiger geweest zijn om wel te gaan. Dat is het enige.’ ‘Man, draai dan om en rijd naar dat hotel toe! Over twintig minuten ben je er. Om kwart over zeven ben je er.’

‘Ach nee. Maar niet.’ Au legde zijn hand op haar dij, en bewoog er mee heen en weer en kneep haar tussen zijn duim en wijsvinger.

‘Weet je wat?’ zei hij, naar haar overgebogen met een glimlach alsof hij een verrassing had, ‘We gaan naar Andorra!’

Guda lachte door haar neus, en legde zijn hand van haar dij op het stuur.

‘Weet je wat ik soms niet begrijp?’ zei zij terwijl hij nog even bleef zitten zonder de auto te starten. ‘Dat de mensen elkaar niet allemaal vermoorden. Die Harm en Ennie van jou hadden dat allang moeten doen. Dat was veel beter geweest.’

‘Bel ze op, en stel het voor.’ Au legde zijn kin op het bovenste punt van het stuur en fronste zijn voorhoofd alsof hij dringend nadacht. ‘In ieder geval,’ zei hij, ‘vind ik het voor ons te vroeg. Wij kijken het nog een jaartje an.’

Guda schudde haar haar omhoog met haar handen. ‘Rij nou maar,’ zei ze.

‘ok,’ zei Au. Terwijl hij aan het contactsleuteltje draaide riep hij ‘Vroemm! Vroemm!’ alsof hij een Maserati was, en daardoor geïnspireerd richtte hij de eend met een scherpe draai op het wegdek.

Een verscheurend toetergeluid van een grote Citroën die net aankwam en een stukje uit moest wijken herinnerde hem aan het andere verkeer.

‘Jezus,’ zei hij. Hij keek breeduit achterom voordat hij verder de weg opreed, en toen bromden zij ordelijk omhoog, de Pyreneeën in.