Maatstaf. Jaargang 27

[p. 48]

Portfolio Nol van Geuns: portret van een reactionair kunstenaar
Door Paul de Lussanet

Weinig kunstenaars zouden een dergelijk epitaaf dulden. Kunst is immers het in beweging brengen (voorwaarts!) van latente, schone of nauseale gevoelens, dus, zo redeneren ze, ‘reactionaire’ kunstenaars bestaan niet. We hebben dit een van de redacteuren van Maatstaf ook eens horen beweren. Maar we bedoelen hier niet ‘Amsterdams rechts’, daar zouden we Nol van Geuns inderdaad tekort mee doen, maar ‘reactionair’, strevend naar behoud of (eer)herstel van het oude. En deze adelbrief komt de 30-jarige arcerende Parijse striptekenaar wel degelijk toe. Aanvankelijk leek het er op, dat deze ‘te laat geboren’ tandartsenzoon zich op de Arnhemse academie gewillig zou laten klaarstomen voor modeontwerper. Men kan echter een aan de geschiedenis van de 19e eeuwse koningshuizen verknochte estheet niet straffeloos de trendy wereld van de prêt-a-porter inschoppen. Eenmaal in Parijs beland, verkoos Nol van Geuns met de dedain van een echte artiest, algauw de op het eerste gezicht nogal archaïsche richting van wat we de Historie-strip zouden kunnen noemen, boven de coterie der stylisten. Dit is niet zo verwonderlijk, want Parijs, de Lichtstad, deze wereld zo fané en afgelebberd volgens Gombrowicz, is natuurlijk niet alleen maar vol van culturele ache nebbish, het omnipresente gevoel dat ‘mooi’ toch zo mooi is. Parijs is ook een dankbare broedplaats voor de bd (bande dessinée), met vedettes van de tekenpen als de libidineuse Willem (zie Maatstaf oktober 1978) en drs O. de Wit, evenals Van Geuns import. Dankzij goed betalende stripbladen (in vergelijking met Nederland en de Verenigde Staten) als Charlie en Pilote en een overheid, die zich niet druk maakt over deze vlooien in haar pels (wat de heren tekenaars al niet flikten in mei '68), werd een gunstig klimaat geschapen. Van lauweren alleen kunnen we niet leven. In dit speciaal voor Maatstaf vervaardigde portfolio - het apenspel van de Wilhelm Geschichte in 8 statiën - komt de archaïserende hand van stripkunstenaar Van Geuns wel bijzonder duidelijk naar voren. Geen gestuf met het vlakgom. De staalhard uitgevoerde inkttekeningen moeten zich bij uitstek voor reproductie lenen. Maar kijken we even door de schoolprenten factuur van de rasters en de epatante costuumtekening heen, dan stuiten we op een zeer persoonlijke opvatting van het leven en reizen van de Duitse keizer. In Frankrijk nog als een oorlogsmisdadiger in de herinnering voortlevend, in Duitsland als een mafferik en te ontzent voornamelijk als een zonderlinge anderhalfarmige exilé, die in Doorn ligt begraven. Later, in 1981 zullen deze tekeningen, tot affiche grootte opgeblazen, terecht komen op een grote Pruisische tentoonstelling in Berlijn. Van Mensur tot futuristische woningbouw. Verleden en toekomst. Een manifestatie inhakend op de vooral in Duitsland zo welig tierende retro golf. Nol van Geuns prijst zich overigens gelukkig in de persoon van publicist J.M. Debusscher, met wie hij de genuanceerde adoratie voor Willem deelt, een ‘hofscenarist’ te hebben gevonden. De geboorte. ‘Vicky’, briljante

[p. 49]

[p. 50]

[p. 51]

[p. 52]

[p. 53]

[p. 54]

[p. 55]

[p. 56]

[p. 57]

dochter en oogappel van Victoria en Albert, uitgehuwelijkt aan prins Friedrich Wilhelm van het feodale Pruisen, baart in 1859 met gevaar van eigen leven onze Wilhelm. Het regiment doktoren, dat is aangetreden, raakt zo gepreoccupeerd met het in leven houden van de jonge moeder, dat het kind aan zijn lot wordt overgelaten. Pas later ontdekt men enige fabricagefouten bij de kleine man, zoals een te korte linkerarm en evenwichtsstoornis, handicaps die Wilhelm als adolescent wist te overwinnen. Van Geuns en Debusscher menen, dat 's mans twijfelachtige loopbaan als keizer niet zo zeer de schuld is van deze arm, maar meer moet worden gezien als een reactie op het gedrag van zijn hoogbegaafde maar drammerige moeder, die te pas en te onpas met opa en oma in Engeland schermde. Tafereel met grootouders. Links grootmoeder van moeders kant koningin Victoria, rechts grootvader van vaders kant Wilhelm 1. Het kleine anglofiele prinsje is met ridderordes behangen. Manége. De moeder stond erop om van het papjong een goed ruiter te maken. Zo behoorde bij de strenge opvoeding, ter hand genomen door een calvinistische gouverneur, Herr Hintzpeter, behalve Latijn, Grieks en strategie, ook het leren van een handwerk. Mutatis mutandis had Beatrix zich naast haar studie in Leiden ook nog als nettenboetster of biezenmatster moeten bekwamen, in plaats van zich als toekomstig vorstin met boetseren ledig te houden. Studententijd in Bonn. ‘Education sentimentale’. Afgewezen door een volle nicht, Elizabeth, zoals in die tijd wel meer voorkwam. Later trouwt Elizabeth met Serge, grootvorst van Rusland en gouverneur van Moskou, en Wilhelm met de docile Augusta Viktoria van Sleeswijk- Holstein. Jachtscène. In zijn kazerne-jaren leerde Wilhelm de cameraderie van heren onder elkaar op waarde schatten. Zijn hele leven bleef hij van kinderlijke grapjes houden als ‘wie de broek gespannen staat, een gek die er niet op slaat’... Allegorische voorstelling met borstbeeld. Voor Augusta was haar man nummer één. Zes zoons en een dochter schonk ze hem als dank voor het grote geluk van arm, onbeduidend prinsesje tot keizerin gebombardeerd te zijn. Om met haar eenvoudige bloemetjesbehang-smaak geen vestimentaire faux-pas te maken, liet ze haar garderobe door haar echtgenoot uitzoeken. Kinder, Kirche, Küche. Hun enige dochter bracht het later tot moeder van koningin Frederika van Griekenland en grootmoeder van Sophie van Spanje. Na haar dood in 1921 gaat Wilhelm nog een tweede huwelijk aan met Hermina van Reuss. Oberste Kriegsherr in '14-'18. Afwezig op kardinale momenten. Kleinschalig. Naar hot kijkend als het haar moest zijn en omgekeerd. Met een burgeroorlog op til, wordt hij op 18 november 1918 door zijn neef, Max van Baden, tot aftreden gedwongen - met behoud van de titel koning van Pruisen. Deze wordt hem echter na een paar dagen ook afgenomen. Exil in Doorn. Wilhelmina laat haar vroegere speelkameraadje (zomers aan zee) uren lang in de kou op het perron van grensstation Eysden wachten, alvorens er door gespoord mag worden naar Amerongen, waar - naar het heet - Graaf Bentinck onmiddellijk een kop ‘Engelse’ thee moest maken. Wilhelmina weet de geallieerden van zijn lijf te houden, maar zal hem nooit met een bezoekje vereren. De persmuskieten stomen wel in grote getale toe. Wilhelm wrijft ze zijn memoires onder de neus, waarin hij de oorlogsschuld van zich af probeert te schrijven. In Doorn voelt de ex-keizer zich beter in zijn element: het bestieren van een landgoedje ligt hem meer dan het regeren van een rijk. Af en toe doet hij nog wel eens hele domme dingen, zoals het verzenden van een gelukstelegram aan Hitler bij de bezetting van Parijs. Het doek valt. In 1941 sterft Wilhelm. De Nederlandse kunst is een Sliedrechtse kunst: degelijke musici (Concertgebouworkest), sappige schilders (Appel & Co), zich verkneukelende schrijvers (Heeresma, Hermans). Het is toch mooi, dat we tussen al die omzwalpende polderjongens, ook een sophisticated tekenend heer (Nol van Geuns) erbij gekregen hebben.

[p. 58]

Legendes

1.	A l'écart, l'omoplate déboitée, le royal nouveauné gisait parmi les forceps et les seringues...
2.	La bienveillante affection du vieil Empereur, son grandpère, et de sa ‘granny’, la Reine Victoria, illuminait l'enfance du jeune Prince.
3.	A cheval, l'équilibre précaire, dü à l'atrophie du pauvre bras, soumettait l'impérial enfant à mille angoisses et tortures. Inflexible, sa mère ne voulait lui en épargner aucune!
4.	La répugnance que la Princesse de Hesse marqua aux sentiments du romantique et impulsif adolescent, allait lourdement hypothéquer la sexualité du futur maitre de l'Allemagne.
5.	Le jeune Empereur avait dessiné le costume qu'aux chasses royales, ses intimes étaient, pour leur bonheur, obligés de porter...
6.	L'Impératrice Victoria-Augusta idolâtrait son Willy et cette passion sans bornes exigeait que, chaque matin, elle lui beurra, elle-même, ses tartines.
7.	Dans la tourmente, le seigneur de la guerre souffrait de n'être informé de rien! Sauf des heures de départ de son train or et crème...
8.	Isolé à Doorn, Guillaume, pourtant détonateur de deux conflits mondiaux, devait mourir dans l'imperceptible rumeur d'un fait divers.

Jean-Marie de Busscher