Maatstaf. Jaargang 27

[p. 15]

William D. Kuik Kerstvertelling

Voor Julia de Gruyter

Hij liet er weer een vliegen, wie zou het horen. Je zat ongemakkelijk op die leren bank, plakkerig, stom wijf, kunstleer en maar kiften en toch heb je geen gelijk, het ademt niet luizenknipper, hare majesteit had geen gelijk.

Nou moest hij zich vooral niet opwinden. Ja meneer, zeker dokter, goed hoor, ik zal me wel kalm houden, - piep, poep, - hij verschoof zich wat, je reet ging zeer doen als je lang in die rotbank zat, plakkerig, het zweet stond hem godverdomme in zijn handen.

't Was ook veel te warm in de kamer, centrale verwarming. Dat had ook zo nodig gemoeten, eerst een vulhaard, toen een oliekachel die stonk als een bunzing, toen die benraad en zo zitten we hoog en droog op de centrale verwarming.

In het begin schrok je je de beroerte als de brander aansloeg, op zolder natuurlijk vlakbij de slaapkamer, lekker handig, rats bang midden in de nacht, hup vloog je je nest weer uit. Ja zo'n keteltje was niet mis, daar kon een min muurkacheltje niet aan tippen.

Alleen de aanleg al, veertien dagen drillen, bo-ren en hameren, muziek toe, schoften. Duizend gulden kostte zo'n ellendeling per week, bijzonder aardig maar nou lieg ik.

De hele zomer was trouwens al verpest geweest. We hebben het genoegen u mede te delen dat de werkzaamheden 3 mei een aanvang zullen nemen, burgemeester en wethouders, woonerf. O o wat waren we blij.

Een half jaar modder uit de kraan, de hele zomer valkuilen voor je deur: nieuwe riolering, graven delven, het leek wel een slagveld! Nieuwe bestrating, met van die leuke figuren. Vergeet de heimachine niet, de barsten waren zeker twee centimeter groter geworden in het plafond, het regende kalk, goed voor je kale kop.

Maar hij had er foto's van genomen, ze zullen het betalen, een mens heeft niet voor niks zijn eigen huis, morgen nog maakte hij er werk van, vóór Nieuwjaar ging de brief de deur uit! Met plezier liet hij er nog één vliegen, het luchtte op, eigenlijk moest hij om zichzelf lachen, schijthuis premier klas, voilà. Pietermannetje wordt seniel, nou lik jij mijn reet maar. Twee-entwintig lange jaren zijt gij in de echt vereend en al gaat ge niet meer in galop, trouw loenst de ruige paardekop. Het was hem niet in dank afgenomen het voordrachtje, vijfentwintigjarige bruiloft, hare majesteit keek zuinig en de directeur ook, vond het gênant, zag ik aan zijn smoel, bekkie dicht klootzak.

Voorzichtig stond hij op en zette de thermostaat op twintig, kon hij rustig doen, het duurde nog wel even voor ze terug waren. Zuchtend ging hij weer zitten in de bank.

Tegen twaalf uur, eerder zeker niet. Gezellig hè bij de nvsh, ma met de kinderen, de ouwe lui kon wel op het huis passen en op de kleine jongen, daar was hij goed genoeg voor, hij keek in zijn rechterhand naar het lidteken, dwars over de muis.

‘Ik hou het niet langer uit, ik maak me kapot’, lelijk hysterisch kreng, doe het dan, zeuren zeuren.

Hij voelde zijn poot nog, het was een groot gemeen mes geweest, met een zwart heft, een afgesleten broodmes.

En zij maar zwaaien, weet je het nog liefje, met dat mes voor je buik, en als ik het je niet afgenomen had... lui, was er ook niks gebeurd, alleen mij kostte het m'n poten, vier weken ziektewet, kreng.

Dacht je soms dat het voor mij toen zo aardig was op het kantoor? Nee, jij met je jongens, je lekkere dochter en je schoonzoon, dat zit je

[p. 16]

beter, hé loeder. Ik had eens met een mes naar mijn buik moeten wijzen, mijn hele leven zou ik het gehoord hebben.

Tegenwoordig is mevrouw de zenuwenpees geemancipeerd, trekt ze op met haar dochter, samen met mijn fraaie schoonzoon, naar de nvsh. Praatavondjes noemen ze het, ja ik ben achterlijk, kun je net denken.

Weet je wat ik zal doen, ik zal als je schoonzoon in het park gaan tippelen, speel ik ook de namaak-artist met een snorretje en een sikkie. Ach die meid was vroeger nog wel aardig, maar sinds ze die zak getrouwd had kon je het vergeten.

Pa pa pas toch op, pa, wat verbeeldde de snotdolf zich; omdat je mijn dochter naait ben je nog geen familie. Dan zal je eerst is wat moeten presteren meneertje. Kon je niet wat beter uitkijken? Nog geen blauwe maandag verkering en ze zat al met kip mijn dochter, zo zat dat. Gelukkig trouwden ze nog net op tijd, in het wit, huichelaars, waar blijf je eigenlijk met je eethuissie, armoedzaaier, het moet wat, buffetknecht in de stationsrestauratie, tenminste zolang het duurt.

Laatst had hij croquetten meegebracht, niet te vreten. En zij maar snotteren op het stadhuis, hare majesteit, mens had je dochter beter voorgelicht, je kon weten dat het een hete bliksem was, een stomme koe, een aardje naar haar moertje. Als ik is zo mijn gang zou hebben gegaan, mijn koppie niet zou hebben gebruikt, in de armoe waren we terecht gekomen. En wat krijg ik daarvoor, stank voor dank.

Neem het rustig van mij aan schatje, je was zo geil als boter, met je grote memmen, als je gulp rook lag je al in katzwijm, en je bent het nog, ouwe trut, jij met je antieke luipaardjassie aan, jij met je schoonzoon.

Ze belazerde hem, wist hij zeker, mevrouw de emancipappeldepo, hoerejo, kan me niet schelen hoor, ik heb kak aan mijn schoonzonio. Meneer schildert tegenwoordig in zijn vrije tijd op de Toynbeevereniging, zo'n doos heeft hij, allemaal kleurtjes en dat gaat af van het huishoudgeld van mijn dochter!

Hij heeft ook gesolliciteerd, buffetbaas is te min, als typografisch ontwerper, tekenaar, bij de gemeente, bureau voor culturele zaken en onderwijs. Krijgen ze er weer een artistieke zak bij. Hij kan niet eens een belastingformulier invullen, de baardaap, en dat wil ambtenaar spelen, ik lach me kapot.

Fiesodelische schilderijen, wijven tussen de rotsen, bloemen, etterkoppen met lang haar die door de lucht zweven, vloog jij maar de lucht in; kut met bloemen, met peren zal je bedoelen, smerig zijn ze zeker, je schilderijen.

Van Meegeren, hè kaffer, van Meegeren, voor jouw is dat geen schilder, omdat je schoonvader het vindt hè, daarom alleen. Man laat naar je kijken goochemerd, jij kunt het niet, jij kunt daar niet bij, ik zeg het, je kunt het niet.

Afgunstig ben je, pure afgunst, want jij krijgt geen stuiver voor je gekladder. Probeer het is, die hertjes, probeer ze eens na te tekenen. Teken ze dan na, vooruit.

Weet je wat het is hufter, zal ik het je zeggen: die man was gewoon zichzelf, die man was Vermeer, wat zeg ik een Christusganger, blindganger.

Op een bepaald moment ben ik zo stom geweest om een plaat mee te brengen van het kantoor. Meneer, overspannen, zat thuis, je wil iemand een plezier doen.

Ja dacht ik: het was een hele mooie plaat met gevouwen handen of iets dergelijks, ben ik vergeten, een affiche van de reclassering, op het bureau wilden ze hem niet.

Nou dat bleek ook al weer geen kunst, het was sentimenteel, het was te echt, het was dit het was dat, slap, het was huilerig gelul, wat ging de aap te keer.

Maar voor mij is het kunst luizenbaard, echt, crisis, ach wat wil je, ze hebben de oorlog niet eens meegemaakt.

Mijn vader zou me hebben zien aankomen als ik zo'n grote bek had opgezet. Ik zou er falikant uitgetrapt zijn, jochie.

Wij stonden aan tafel meelmuis, wij kenden eerbied, modderspuit. Ik betaalde kostgeld thuis, vriendelijke vriend, andere koek. Weet je wat

[p. 17]

hij eens deed, hij nam is een citroentje met suiker, daar knap je van op.

Dat kon best, hij was toch alleen, dat kereltje lag allang op één oor.

Opa ga je gauw dood? vroeg hij laatst, klein kreng.

Maar nu was hij als een lammetje, hij slaapt zijn roes uit het ventje, vanmiddag hadden ze hem bier gevoerd met zijn drieën, een kind van nog geen zeven. Dat heet opvoeden.

Vraag aan je grootmoeder een sigaartje kind, zij rookt tegenwoordig, als hij een pantertje opstak gingen de pannen van het dak!

Nee opa, niet pa, mag niet pa, de dokter heeft gezegd, stik met je dokter.

Hij rommelde in het dressoir.

Waar stond toch die fles, wacht hier naast de landwijn, zure rotzooi, wie zoop dat nu. Zij wel, modern, net als die bak kots zeker die zijn dochter hem had willen voorzetten op haar verjaardag, fondue uit de Libelle!

Moeizaam kwam hij overeind en zette de fles en een glas op tafel. Verrek ze hadden de sleutel van de voordeur vergeten, ezels. Hij nam de sleutel in zijn handen, bekeek hem even en lei hem weer terug, naast de glazen asbak.

Beverig schonk hij zich een glaasje citroen in. Prosit schatjes, de fles is nog half vol.

Dat smaakte, zeker hartje slaap jij gerust hoor, droom maar lekker, je ouwe grootvader zal wel op je passen, je pappie en je mammie en je grootmoeder ze zijn met zijn allen naar de open avond.

Samen gezellig op de matras, over twee jaar mag je ook mee, mag je kiezen tussen opoe en je moeder lekker diertje. En misschien is je vader ook nog een flikker maar dan stuur ik hem de politie op zijn dak en als die er niets aan doen brand ik hem eigenhandig zijn baard af. Fijn zo'n glaasje, lekker, hup nog eentje.

Ja jongen, edele schoonzoon, je schoonvader wordt lazerus. En jij gaat lekker uit repen op je klubje, jij liever dan ik, huppekee, dat is drie. Pak er dan, pak er, kwallekop, zij wil wel hoor, zij wel, klim er maar op, een ouwehoer kent de regels, ze houdt van zachte handjes.

Pas echter op hoor ze is nog niet van de tand, je schoonmoeder. Wie weet ruilen we nog eens een keer; echt vies is ze nooit van me geweest, mijn dochter, vraag het er.

Zijn ouwe had schoon gelijk gekregen, trouwen is stom, och wat wil je, na de oorlog, het leek een leuke tijd, ze zong aardig bij de Canadezen, we waren allemaal een beetje gek en ze was willig, en alleen is ook niet alles voor een jonge vent. Maar dat we in een eigen huis kunnen wonen is niet aan jouw familie te danken, mevrouwtje. Jij had geen drol, in ieder geval gingen je fijne broers er met de centen vandoor. Ze hebben je gewoon bestolen.

Enfin, de oudste viel gelukkig van een ladder, hardstikke dood, ik heb er geen traan om gelaten, en die andere zit in Australië, achter de betonmolen denk ik, als hij nog werk heeft, boontje komt om zijn loontje.

Die dief stuurt ons ieder jaar nog een kaartje ‘Happy Kersemus’, schrijf je moerstaal rotzak. In januari komt het altijd aan, als iedereen al is doodgevroren. Ja ja happy happy nieuwjaar, mijn rug op.

Zou hij er nog eentje nemen, hij keek op de klok, beter van niet. Neem maar een koffieboon, anders gaf het gelazer. Aan de fles kon ze het niet zien, ze was kippig.

Hij slofte naar de keuken. De afwas stond nog in het teiltje, ja hij zou gek zijn, hij zou zioh een kut in zijn nek laten binden.

Voorzichtig haalde hij de deksel van de wildpan die stond te brutselen op het fornuis. Zijn brilleglazen besloegen, wasem, even afvegen. Potdorie het zag er wel goed uit, rook lekker, maar hij mocht er toch niks van hebben.

Hij zette de deksel weer op de pan, pas op anders brandt je je poten.

Hoe lang stond het zaakje al op het gas? Na 2 uur kun je het wel op laag zetten, had ze gezegd.

Hij prutste moeilijk met de regelknop, keek onder de pan, zo was het in orde.

[p. 18]

Nou een boon, jezus goed dat hij het zag, de deur van de plee stond nog open, eerst even doortrekken.

Zo, dat bespaart weer een hoop gelul en gekift. Ze konden het niet hebben als hij de deur open liet staan, waar moest hij dan met zijn benen heen, ik zal me dubbelvouwen schatje, als ik moet kakken.

Nee, een plee in de keuken, dat is fris, als je aan tafel zat in de huiskamer kon je precies horen hoe iemand zijn behoefte deed, lekker.

Hij ging niet op de bank zitten toen hij terugkwam in de kamer, maar op een stoel aan de tafel, het hoofd in de handen, de ellebogen op de rand van de tafel, de tafel waarover een gebloemde loper lag.

Voor zijn neus stond het nikkelen vaasje met de plastic rozen. Beroerd was hij, eerlijk waar, ziek voelde hij zich.

Zijn hele leven hadden ze hem besodemieterd, belazerd. Vlak voor de oorlog als étaleur bij v & d, lingerie uitstallen achter het glas van de étalage, open en bloot met een bustehouder in je handen, een koppel spelden in je bek, en de meiden maar lachen als ze voorbij kwamen, jij stond voor schut.

In de oorlog was hij bij de distributiedienst gekomen, voorspraak van een oom die bode op het stadhuis speelde, in ieder geval leverde het vreten op. Na de bevrijding toen er geen bonnen meer nodig waren, kreeg hij overplaatsing, Huisvesting.

Dat had hij een aardige baan gevonden, eerlijk is eerlijk. Tenminste de eerste jaren toen je nog echt van woningnood moest spreken.

Mens wat kon je daar lachen, tonelen, je zou er een boek over kunnen schrijven.

Tekeer gingen de mensen voor een rotkamertje, niet te geloven. Onze chef behandelde speciaal de moeilijke gevallen. Een raskomiek, die kon ze uitvloeken dat de honden er geen brood van lustten! Schreeuwen kon die man, jankend gingen ze dan af, vooral de ouwe wijven. Maar een echt aardig mokkeltje mocht haar moeilijke zaakje voorleggen bij meneer de directeur zelf, op zijn kamertje, dan ging ze plat voor een druphut.

Een echte heer onze directeur, met golvend haar, grijs aan de slapen, zo'n zware uilenbril op zijn neus, een knappe verschijning en gelovig ook, christelijk gereformeerd of zo iets. Geen meid was veilig voor hem. Het baasje kon er wat van hoor.

Toch, van mijn wijf had je af moeten blijven, ploert! Ik zag het wel hoor, je greep haar tijdens dat feestje, je vierde een lintje, meneer was ridder geworden.

Toen je dacht dat ik goed bezopen was naaide je haar, in het kolenhok, maar je hield er een zwarte kont aan over. Je lag zeker onder, reetridder.

En na dat beroemde feestje moest mevrouw zo nodig iedere woensdag om de veertien dagen, vaste prik naar Hilversum, dan nam onze directeur toevallig ook vrij. Speelden ze handjeplak in mijn diensttijd, ik deed maar alsof mijn neus bloedde, gekke gerrit.

Die stomme trut geloofde ook nog dat ik daar mijn bevordering aan te danken had. Fout liefje, ik werd geen schrijver eerste klas omdat jij je liet likken.

Kom, meneer zou me wat graag geloosd hebben, overplaatsen naar een andere afdeling noemen ze zoiets bij de gemeente.

Het ging echter niet door, want er bestond een hele aardige foto, had mijn oom me laten zien, hij schoot wel eens plaatjes op bijzondere bijeenkomsten, en die hobby heeft hem geen windeieren gelegd en in dit geval mij ook niet.

Weet je wie er op het plaatje stond? Jouw lekkere directeur in een heel hoog gezelschap voor die dagen, en zijn klauw had hij ook heel hoog.

Vrouwen, vrouwen, ze deugen niet, allemaal hoeren, het prijskaartje om de nek.

Maar best, nou was hij dan toch gepensioneerd, vervroegd, met behoud van de volle wedde, foto's zijn nuttig. Jammer alleen dat hij de laatste tijd niet zo goed was, niet helemaal lekker, op-

[p. 19]

geblazen, benauwd, hij had pijn in zijn borst, nu ook weer.

Zou het door die paar citroentjes kunnen zijn? Onzin. Misschien was het wel goed om nog even te gaan liggen, op de bank, een klein tukje kan nooit kwaad.

Hij stond van zijn stoel op, en maakte de broekriem los, dat luchtte al op. Even de broek uit, anders komen er pisvouwen in.

Hij hoorde echter hoe er een auto voorzichtig de straat indraaide, een eend. Laat maar, het hoeft niet meer, ze waren terug. Hij gespte zijn broekriem weer vast.

Er werd gebeld. Verrek, natuurlijk, bijna vergeten, ze hadden geen sleutel bij zich, die lag op de tafel naast de asbak.

Godallemachtig, kon hij een rottrap afklimmen om ze open te doen? Lekker dat is nu eens goed voor je hart, een touw was te min en een deurveer te duur. Denk aan je gezondheid, pa. Boven aan de trap in het portaal bleef hij besluiteloos staan. Men belde weer.

Hij draaide zich af en keek de kamer in, op het dressoir stond de trouwfoto van zijn dochter. Als twee druppels water zijn vrouw, toen zij indertijd trouwden, even stom.

De brievenbus klepperde, oehoe, de stem van zijn dochter. Op zijn tenen sloop hij de kamer weer in naar de glazen deuren die uitkwamen op het balcon, laat ze maar wat wachten, dacht hij, ik kan toch slapen, effe een koude neus halen, hij werd zo draaierig, misselijk haast.

Hij duwde de deuren open, twee passen en hij stond op het balcon.

Voor hem lag de besneeuwde tuin, eigenlijk zijn tuin.

Buiten aan de voordeur echter klonk het spreekkoor. Boven het koor uit dreinde de stem van zijn vrouw.

‘Mannes doe open’, hij kende de toon. De schel ging weer lang en nadrukkelijk over.

Er verscheen zweet op zijn voorhoofd. Hij greep zich vast aan de leuning van het balkon. ‘Ik verrek het’, trachtte hij te zeggen; het werd een onverstaanbaar gebrabbel, zijn tong was te dik. Men bonkte hard op de deur.

Rij naar de hel vuile ellendelingen, wilde hij schreeuwen, maar het barste in zijn kop, hij stond zich godverdomme gewoon te beschijten. De tranen sprongen hem in de ogen, zijn benen leken van stopverf, snotterend gleed hij weg in de natte sneeuw, zijn handen schoven langs de spijlen van het balkon. Hij kwam op de zij terecht, zijn hoofd raakte de opstaande rand van het gootwerk, daar lag hij op het zink van het plat.

Over de rand heen kon hij de tuin nog zien, de tuin in de sneeuw.

Hij zag de rommelzooi; de batterij vuilniszakken; de stomme ouwe fiets van zijn dochter; het gore kinderwasje aan de lijn, bevroren, de werkbroek; de stapel lege sherrydozen tegen het schuurtje.

Het hok leeg.

Morgen krijg ik een nieuw konijn, dacht hij en sloot de ogen.