met ‘tabak’. Vroeger had je ergens ‘tabak’ van, balen tabak, weet je wel...
Charivarius trok ook onvervaard van leer tegen scheidbaar en onscheidbaar: vanuit en vanaf, de ‘fnuiters’ en ‘fnaffers’, geen mens laat er zich nog iets aan gelegen liggen. Vroeger werd ons in de Duitse les aangezegd dat het steile verderf ons stond te wachten als we ‘untrennbare’ werkwoorden toch gingen scheiden. Bij mijn eerste reis in Duitsland leek het mij of geen enkele Duitser ooit van die regel had gehoord. Een aardig voorbeeld uit een versje van het televisieprogramma Farce majeure over het lange wachten op het openbaar vervoer: ‘blauw te bekken van de kou’. Hij werd ook boos op allerlei nieuwe vormen van dichtkunst. Het ‘aardappelloofrookwolkenametist’ van Achterberg zou hem tot machtige hoogten van toorn hebben aangezet. ‘Eenvouds verlichte waters’ van Lucebert zou tot een regelrechte ramp hebben geleid. Ik herinner me nog maar twee regels uit die vrij lijvige bundel Ruizerijmen:
‘'k zie schapen witgewold
'k zie rid-en runders draven’.
Het rommelt in al dan niet wederkerende werkwoorden. Tamar schreef in Vrij Nederland van 25 mei 1974: ‘...zeer veel kleine vogels te zien, die zich komen baden.’ Ik dacht dat je dat alleen in weelde kon doen, maar volgens Van Dale kan het ook in water. ‘Zich masturberen’ meen ik ook eens in vn gesignaleerd te hebben. In een advertentie voor een geiser of iets dergelijks zag ik: ‘En ik kan me douchen, terwijl tegelijkertijd mijn vrouw beneden aan de afwas staat’ - de betekenis van ‘terwijl’ is hier ook al zoek. Hier nog een ‘dubbelopper’ in vn van 2 maart 1974 waar sprake is van een ‘meervoudig multimiljonair’. De betekenis van ‘dreigen’ wordt bedreigd. Een grote kop over ‘Watergate’: ‘Nixon dreigt aangeklaagd te worden.’ Ander bericht: ‘Ab Courant dreigt te worden uitgewezen.’ Het komt mij voor dat Nixon noch Courant werkelijk dreigen, maar bedreigd worden.
Uiteraard levert de politiek een groot aantal modewoorden. Hier is er een, die zich niet aan koud water wilde branden: hij wilde ‘duidelijk trachten te proberen’ - in de politiek zijn het altijd de onzindelijkste draaitollen, die het woord ‘duidelijk’ voor in de mond hebben. Wat op de achtergrond geraakt: het feodale ‘gedogen’, vol levenskracht daarentegen ‘polarisatie’, ‘op een rijtje zetten’, ‘het groene licht geven’, ‘er een hoge pet van op hebben’. Verkeerde klemtonen in de radio kunnen natuurlijk wel versprekingen zijn: politicus, pias met de klemtoon op de eerste lettergreep; de individu, het wijk, de orgies, in de jubileumfilm van de koningin: ceremónie. Misschien naar aanleiding van het Engelse tijdschrift The Economist heb ik iemand enkele malen ‘economisten’ horen zeggen toen hij het over economen had. Ik kende het woord niet, maar volgens Van Dale bestaat het wél. Ook de sport levert wel eens een aardig bloempje op. In Het Parool werd een verongelukte atleet de ‘beloftevolste’ genoemd en in een gesprek voor de radio vond een voetballer dat hij ‘een van de enigsten was, die...’ De eerste overtreffende trap doet denken aan wat R. Bakker in Maatstaf waarschijnlijk als grapje heeft bedoeld toen hij een bepaald boek zijn ‘allerlievelingst boek’ noemde.
In een reclamespot, ik meen voor kattenvoer, treedt een figuur op, die ons wordt voorgesteld als ‘drs. in de biologie’, waarschijnlijk om het geloofwaardiger te maken wat hij beweert. Hij heeft het bij herhaling over ‘het luipaard’ dat ons dan tevens getoond wordt in volle sprint. Het is blijkbaar tot de doctorandus nog niet doorgedrongen dat de luipaard niet een soort paard is, maar een leopardus.
Een Amerikaanse doordenker. Mr. Melvin Belli is de Amerikaanse advocaat, die naar Nederland is gekomen om ook de nabestaanden van Nederlandse slachtoffers van de jumboramp op Tenerife zijn diensten aan te bieden. Waarschijnlijk hebben sommigen wat bevreemd naar zijn missie gekeken, want staande op de
Auteursrechtelijk beschermd