Maatstaf. Jaargang 23

[p. 46]

Piet van Sabben In zoetwaren

Springman was de naam.

‘Flinke werkers die niet de hele dag op de klok zitten te kijken, dáár heb ik wat aan, zei hij, die kunnen 't ver schoppen hier.’ Hij had een zwaar en groot lichaam, was donker behaard en stonk uit zijn mond. Een echte grossier in zoetwaren die wel wat in me zag.

‘Vrachtbrieven, administratie en af en toe 's een briefje misschien, dat hangt van jezelf af. Nou?’ Ik deed het. Zevenenzeventigvijftig schoon in de week was geen kattepis en ik had trouwplannen. Ik kon direct beginnen.

‘Neem die maar,’ zei hij en wees naar een gammel, eiken bureautje. Ik zat met mijn rug naar hem toe en tikte vrachtbrieven.

‘Die Kéés,’ zei hij na twee dagen vertrouwelijk tegen me, ‘daar moet je maar niet te veel op letten. Die heeft een te grote smoel. Jij doet 't anders wel aardig. Je hebt er wel schik in zeker.’ Ik liet het maar zo. De derde dag was Kees ziek.

‘Wel godverdomme,’ vloekte Springman om kwart over acht al, ‘ik flikker die vent eruit!’ Hij keek naar mij.

‘Gelukkig dat jij d'r nou bent,’ zei hij en een kwartier later stond ik de volksbus al in te laden. Kilo's King en andere kleffe troep gingen er door mijn handen. Om half negen was ik nat van het zweet. Ik moest eigenlijk teruggaan naar het kantoortje en hem zeggen dat ik daarvoor niet aangenomen was, dat ik voor dit werk niet geleerd had. Maar hij stond al achter me en gaf me de vrachtbrieven.

‘Die heb ik maar even voor je getikt,’ zei hij. Ik zweeg en werkte door.

‘Dat heb ik altijd gewild, iemand die ik overal in kon zetten. Je had toch ook je rijbewijs?’

Ik knikte.

‘Nou, als je dan het stratenboekje meeneemt, dan kom je d'r wel uit.’

‘Ja maar...’ begon ik.

‘Nee, haast je maar niet,’ kapte hij af, ‘ik ben veel te blij dat je 't doet.’ Hij verdween. Om half tien kwam zijn vrouw met de koffie beneden. Ik werd er gezellig bijgehaald.

‘Tast maar toe hoor!’ zei Springman joviaal.

‘Bevalt het u?’ vroeg zijn vrouw allerhartelijkst. Ze was klein, had rossig haar en was gedurig in de weer met het snot van haar kinderen.

‘Alsmaar verkouden,’ verduidelijkte ze poetsend, ‘dat valt niet mee.’

‘Ga jij nou maar weer naar boven en neem die kinderen mee,’ besloot Springman. Ik moest hem nu maar zeggen dat ik het niet deed, dat ik helemaal geen rij-ervaring en nog nooit alleen in een auto gezeten had. Springman stond op.

‘Een meevaller dat je zo allround bent,’ zei hij verheugd en liep met me mee tot de auto.

‘Je weet zeker wel hoe 't gaat.’ Hij hield het portier voor me open. Ik stapte in.

‘Met een uurtje of twee, dan zie ik je wel weer,’ zei hij nonchalant.

‘En vergeet niet dat je dertig rooien onder je kont hebt,’ riep hij me nog na toen ik hortend wegreed.

Het viel allemaal wel mee. De vrachtbrieven lagen op volgorde naast me. Ik kende de stad. Er kon niets verkeerd gaan. Waar had ik me druk over gemaakt? Eén klant verzekerde me dat hij wel over de bank zou betalen. Zijn bestelling nam ik dus beleefd mee terug. Die Springman zou nog van me staan te kijken. Bij C. Jamin in de Grote Houtstraat moest ik stoppen voor het rode licht. Toen ik stil stond sloeg de motor af. Starten hielp niet. Ik bleef het contactsleuteltje heen en weer draaien tot het licht versprong. Vergeefs. Achter me begon men te toeteren. Mijn lijfgoed, net droog

[p. 47]

van de eerste beproeving, werd opnieuw vochtig. De straat was te smal. Ik moest van de kruising af. Zwetend kwam ik de wagen uit.

Ik zou proberen hem de rechter zijstraat in te trekken. Ik stuurde van buiten af - door het zijraampje heen - in de goede richting en spande me tot het uiterste in. Pas toen er aan de achterkant een paar mensen hielpen kwam er beweging in het voertuig. Nu ging het goed. De duwers waren niet flauw en het was na even of de motor weer liep, zo licht ging het. Ik had moeite het kreng bij te houden. Liepen ze er nu nóg achteraan? Verbijsterd holde ik voort, liet op het laatst het stuur maar los en keek - toen ik werkelijk niet meer kon - de kar zwaar ademend na. Een meter of dertig voor me kwam het ding tegen een boom tussen twee parkeerhavens tot stilstand. Ik holde erheen. De bumper was licht verbogen. ‘Zág je niet dat het hier áfliep?’ vroeg iemand me.

‘Ik stond dáár,’ zei ik en wees achter me, ‘en toen ging dat kreng er ineens uit zichzelf vandoor.’ Mijn stem trilde en ik ondernam niets toen iemand de wagen inging. Ik moest Springman bellen. Er moest misschien een takelwagen komen.

Dan hoorde ik de motor van de volksbus weer lopen. Een man stapte schamper lachend de auto uit.

‘Kijk chauffeur,’ zei hij, ‘als je tank leeg is, zit daar een pokie om aan te draaien en dan doet ie 't weer. Ik zou 'm maar gauw weghalen!’ En verbaasd om zoveel onbekwaamheid in één persoon verenigd liep hij door.

Een paar straten verder wrikte ik zo lang aan de bumper tot die weer op zijn oorspronkelijke plaats zat.

‘Ik dacht al dat je 't Spaarne was ingereden,’ grapte Springman toen ik de wagen uitstapte.

‘Nee hoor,’ mompelde ik.

‘s Middags toen ik met Kees’ stofjas aan het magazijn veegde, kwam er een oudere man binnen.

[p. 48]

‘Springman,’ zei hij tegen me, ‘Springman senior. M'n zoon ziet wat in je. Ik kan niet meer. Vanwege m'n hart.’ Hij greep de bezem en dwong me zo om met vegen op te houden. Hij keek me aan. Zijn ogen dreven in tomatensoep.

‘Een beste boterham zit 'r in,’ zei hij, ‘neem Kees. Zit hier al twintig jaar. Neem daar een voorbeeld aan!’ Ik mocht weer doorgaan. Hij liep keurend tussen de stellingen door.

‘Rang bestellen!’ riep hij met kracht vanaf een voor mij onzichtbare plek. Toen de man verdwenen was legde zijn zoon het uit.

‘Dat zal wel meer gebeuren. Hij kan d'r niet van buiten. Laat 'm maar lullen. Uh... zou je morgen niet wat eerder kunnen komen?’ Ik aarzelde even en zei toen dat zoiets voor een keertje wel kon.

‘'t Hoeft niet voor niets,’ zei hij nog.

Donderdag was een drukke dag. Dan kwamen er vertegenwoordigers.

‘Tuig is dat,’ zei Springman, ‘die moet je kort houden. Let maar 's op.’ Toen de eerste kwam stuurde hij mij er op af.

‘Vraag maar wat ie komt doen,’ zei hij. Ik ging.

‘Het is meneer Taaistra van Verkade,’ lichtte ik hem even later in.

‘O, dié, dat treft. Zeg maar dat 't nog wel even kan duren.’ Ik deed mijn boodschap en kwam terug.

‘Ja,’ grapte Springman, ‘da's een hele grote. Die is erg nuttig voor ons.’ Hij trok een la open en haalde er een hoop wit uitgeslagen rumbonen uit.

‘Pak 's een lege Verkade-doos,’ zei hij. ‘Goed, leg ze d'r nou maar in.’ Toen ik klaar was zette hij de doos op zijn bureau en ging aan het werk. Ik ook. Na een tijdje mocht ik de man halen.

‘Goedemórgen meneer Springman,’ begon die zeer luid op de drempel van het kantoortje.

‘Ja, laat maar,’ zei de aangesprokene zonder op te kijken, ‘ik heb liever niet dat u in mijn magazijn rondloopt als ik u vanwege de grote drukte niet direct te woord kan staan. U heeft daar geen flikker te maken.’ De man slikte maar bleef vriendelijk glimlachen.

‘Ik heb nog genoeg,’ ging Springman door, ‘maar u wilt misschien die doos bócht wel meenemen.’ Hij wees met zijn hoofd naar de rumbonen.

‘Die vreten jullie zelf maar op.’ De man bukte zich naar de doos, opende die en had de truc direct door.

‘Dat kost mij m'n klanten,’ kankerde Springman verder zonder op te zien.

‘Deze rumbonen...’ begon de man aarzelend. Springman ging staan. Hij was minstens een kop groter dan de man aan de andere kant van het bureau.

‘Wou ú,’ zei Springman met stemverheffing, ‘meneer Tááistra, mij voor léugenaar zetten? Néé toch zeker?’ De man keek hem een ogenblik vertwijfeld aan. Dan brak de glimlach weer door.

‘Ach néé meneer Springman, hoe komt u dáár nou bij! Ik laat meteen twee nieuwe doosjes bij u achter.’

‘Dat is beter,’ zei Springman en ging zitten. Pas toen werden er zaken gedaan.

‘Zó moet je ze aanpakken,’ zei hij in de namiddag tegen me. Ik knikte.

Nog dezelfde week werd ik door Kees in vertrouwen genomen.

‘Ik ken 'm al van toen ie zó was,’ zei hij en deed iets met één van zijn handen.

‘Snottebellen en dreinen, net als z'n eigen koters. Nee, z'n vader, dié was anders. Maar ja, nieuwe bezems vangen veel wind. Of zoiets. Je begrijpt me wel.’

‘Natuurlijk,’ zei ik.

's Zaterdagsmiddags zat er een rijksdaalder meer in mijn loonzakje. Ik had uitgerekend dat ik in de eerste week ongeveer vier en een half uur had overgewerkt. Springman werd steeds enthousiaster over me en ik steeds minder over hem. Wanneer ik om half zes aanstalten maakte om weg te gaan, keek hij me niet-begrijpend aan. Hij kende mijn moeder niet.

[p. 49]

‘Dat kantoor,’ zei hij de tweede week tegen me, ‘moet hoognodig 's opgeruimd worden. Dat moeten we maar 's op een avond doen.’ Ik deed het. Al om half negen werd ik in zijn huiskamer genood, voor het eerst. Ik hing mijn stofjas over een stoel.

‘Kees is hier al zó lang,’ begon hij, ‘dat 't tijd wordt dat ie opsodemietert. Denkt dat ie alles kan zeggen tegen mij. Wil jij niet bedrijfsleider worden?’ Ik kreeg er een kleur van.

‘Kijk,’ zei hij, ‘zó wordt 't straks.’ Hij rommelde in een kastje en haalde er wat bouwtekeningen uit die hij voor me openvouwde. Zijn dikke vinger ging over de lijnen terwijl hij praatte.

‘Die ouwe heeft nooit gewild,’ zei hij.

‘Je moet toch met je tijd meegaan, vindt u ook niet?’ vulde zijn vrouw honingzoet aan.

‘'t Is allemaal al voor elkaar,’ besloot hij, ‘dat zie je wel. Kwestie van de vergunning, dan kunnen we beginnen.’

‘Zou je meneer ook niet meteen zeggen van Kees, dat ie...’

‘Jaja,’ mompelde Springman kort, ‘daar hebben we 't ook nog wel 's over.’ We dronken onze koffie en gingen weer aan de schoonmaak. Toen ik om kwart over tien vertrok kreeg ik een zakje muffe koek en een gespikkeld damessjaaltje dat net in de reclame was. Ik wachtte tot zaterdag. Deze week had ik minstens zes overuren gemaakt, had ik uitgerekend. Hij prees me uitbundig bij de betaling maar hield het weer op tachtig gulden. De rest van de zaterdag én de zondag besteedde ik aan het vinden van een andere baan. Toen dát voor elkaar was dacht ik er over na hoe ik het hem, Springman, zeggen moest.

Ik zou de eer aan mezelf houden en hem een volle week de tijd geven om naar een andere kracht uit te kijken. Ik had geleerd wat fatsoen betekent. ‘Meneer Springman,’ zou ik zeggen, ‘het spijt me, maar dit weekeinde heb ik een aanbieding gekregen die zó aanlokkelijk is, met zóveel perspectieven, dat ik besloten heb het dienstverband met ingang van volgende week te beëindigen. Ik wil u nog zeggen dat ik erg prettig met u heb samengewerkt, met Kees ook trouwens.’ Daar zou niets op aan te merken zijn.

Het duurde die maandagochtend tot half twaalf voordat ik het woord nam. Ik kuchte enige keren om mijn stem te testen.

‘Meneer Springman...’ Dat viel niet mee. Ik slikte.

‘Uh?’ deed Springman zonder zich om te draaien.

‘Ik wou u zeggen...’ Hij toonde enige belangstelling.

‘Nou?’ informeerde hij. Ik was doodsbenauwd. Hij draaide zich langzaam naar me toe. Ik kon zijn baardharen tellen.

‘Ik ga weg,’ zei ik. Zijn ogen vernauwden zich. Gehaast ratelde ik verder. ‘Maar niet meteen hoor! U kunt rustig naar een ander zoeken, volgende week of zo, ik kon...’ Hij ging staan. Ik ook maar.

‘Wát volgende week!’ schreeuwde hij, ‘niks volgende week! Je rot nou metéén maar op. Wat héb ik aan zulke mensen!’ Ik greep mijn jasje van de rugleuning van mijn stoel en verdween zo snel mogelijk in de richting van het magazijn.

‘Sódemieter maar óp,’ schreeuwde hij me achterna, ‘en vlug óók! 'k Heb 't metéén al gedacht!’

Nog maar half in mijn overjas passeerde ik Kees. Die ging er helemaal voor staan en grinnikte.

‘Tja,’ zei hij toen ik bij de deur was, ‘zo héb ik er wat zien gaan in die twintig jaar!’