Maatstaf. Jaargang 23

[p. 59]

J.B. Charles Waarom daarom

113. Vorsten (1). Racisme in diapositief. Angela Davis zegt terecht dat de heersende macht het racisme gebruikt. Het zit nog iets dieper. Waar zij niet aan denkt, is, dat er omgekeerd racisme bestaat. Dat is de door geboorte verworven geprivilegeerdheid ten aanzien van toegang tot ambten, van vermogen en status. Een vorm van omgekeerd racisme is bijvoorbeeld het royalistiese sisteem. En om nu weer terug te komen bij Angela Davis: het royalisme is een sisteem waar de heersende machten vaak gebruik van gemaakt hebben.

Marx zei over de gelijkheid van kansen die de mensen behoren te hebben: een kind waar een Mozart in zit moet de gelegenheid kunnen hebben die Mozart te worden. Een redelijke aanvulling lijkt mij: een kind waar een staatshoofd in zit moet dat staatshoofd kunnen worden. (Gesteld dat wij het verstandig vinden één vrouw of man als hoofd van de staat aan te wijzen.) Aangezien de techniek van het ontdekken van potentiële staatshoofden nog niet ver ontwikkeld is, is het ten eerste onjuist, daarvoor kandidaten aan te wijzen die nog minderjarig zijn. In de tweede plaats mogen onder de meerderjarigen geen gegevens betreffende hun afkomst tot gelding worden gebracht voor een kandidatuur voor staatshoofd. (Opnieuw: gesteld dat wij het instituut van een persoonlijk permanent staatshoofd willen handhaven.)

114. Het geloof in de elite. De psichologiese strategie van de nationaal-socialisten bestond uit: (a) de eksploitatie van de sociale onzekerheid van het klein-burgerdom; (b) arrogant nationalisme dat daarvoor in de plaats gesteld werd.

Een machtige hefboom in dit mechaniek was de demagogie van de duitse uitzonderlijkheid. ‘Echte’ duitsers waren uitverkorenen. Als voorouderlijke kondities niet te slecht waren, kon men zich uit het plebs en van het kleinburgerdom verheffen tot de elite - maar dat moest men dan wel laten zien door zich te melden bij sa, ss of nskk, en het de dienstplichtigen vóór te leven in de veroverde landen.

In Mein Kampf leerde Hitler: ‘...Menselijkheid is de domheid, lafheid en hoogmoedige aanmatiging van de kleinburger. De mensheid is groot geworden in eeuwige strijd. Zij kan slechts ten onder gaan aan eeuwige vrede.’ Toen Hitler zijn verbond met Mussolini sloot, haastten de nationaal-socialisten zich het ‘Middellandse-zee-ras’ te veredelen, dat eerst niet erg hoog geschat werd, omdat het de uiterlijke trekken had van kleine en donkere mensen. Hetzelfde gebeurde met de japanners. Toen de as Berlijn-Rome, de driehoek Berlijn-Tokio-Rome werd, stegen de rasseneigen-schappen van de japanners in waarde. Eerst behoorden zij tot de ‘op mensen gelijkende aziaten’, nu werden zij de ariërs van Azië. Heinrich Himmler zei het zo mooi: ‘De onmens is biologies op het eerste gezicht een volkomen aan de mens gelijk schepsel met handen, een soort brein, ogen en een mond. Het is echter een geheel ander, verschrikkelijk wezen. Het lijkt alleen maar op een mens, met menselijke gelaatstrekken, maar staat in geestelijk opzicht veel lager dan een dier. In de ziel van deze mensen heerst een vreselijke, duistere chaos, wilde onbeteugelde hartstochten, een onbegrensde drang naar verwoesting, een primitieve afgunst, de meest onverhulde laagheid. Kortom het is een onmens. Daarom, alles wat er uitziet als een mens is het nog niet. Wee degene die dit vergeet!’

115. Het Duizendjarige Rijk van de Galgen. Op 19 augustus 1942 schreef Bormann: ‘De

[p. 60]

slaviese mensen zullen voor ons werken. Voor zover wij hen niet kunnen gebruiken, mogen zij sterven. Gedwongen inenting en duitse gezondheidsvruchtbaarheid van slaviese mensen is ongewenst. Opleiding is gevaarlijk. Het is voldoende als zij tot honderd kunnen tellen.’ Bormann sprak de taal van zijn meester, Hitler, de keizer van het Duizendjarige Rijk der Galgen. Wat deze kerels zeiden vraten tientallen miljoenen duitsers als koek. Alle duitsers van 45 jaar en ouder die jij nu kent, hebben histeries ‘Heil Hitler!’ geschreeuwd als deze keizer zich liet zien of horen, ook al geschiedde dat laatste maar door de luidspreker.

Franz Streepje Strauss was een geestdriftige luitenant in het Duizendjarige Rijk van de Galgen en hij is daar nog allerminst beschaamd over. En hij staat niet alleen.

116. Waarin een klein land groot kan zijn. Eén op de tien sovjet-burgers heeft het leven gelaten in de duitse oorlog: 20 miljoen. Deskundigen nemen aan dat de nederlanders de moffen het grootste aantal niet-duitse Waffen-ss-soldaten geleverd hebben, de doodmakers. Niet iedereen werd als ss-er ingeboekt, vooral niet in de laatste maanden van de oorlog, zodat het werkelijke getal aanzienlijk groter zal zijn dan dat wat wordt aangenomen.

117. Wie zijn er tegen abortus? Jij en ik, altans op emotionele gronden, altans we zijn er niet gelukkig mee. Maar wij zijn mannen, en wij zouden dus onze emoties beschroomd achter de hand moeten houden als vrouwen over vruchtafdrijving spreken, want wij hebben hem er tenslotte ingestoken. En wij mogen wél uitkijken, want wij kunnen met onze emotionele bezwaren tegen abortus in verkeerd gezelschap komen. Dat laatste zal ik je uitleggen. Stel dat wij honderd generaals hebben. Die hebben wij langzamerhand wel in Nederland. Dan wed ik dat van die honderd beroepsmensenvernielers er 95 tegen abortus zijn. Nee, ik ben nog niet klaar. Van de 100 mensen, mannen en vrouwen, militairen en burgers, die in elk geval tegen het gebruik van atoomwapens zijn, zijn er 11 in elk geval tegen abortus. Van de 100 mensen die niet absoluut tegen het gebruik van atoomwapens zijn, verzetten zich 87 tegen abortus in elk geval. Ten derde. Ik neem een groep van kristelijke doordrammers, roomse en kalvinistiese, bisschop Gijsen en dominee Glashouwer. Wat-Groots-Verrichters, die het betreuren dat er geen taptoe meer komt in Delft. Van deze verkeerde groep is 99 percent absoluut tegen abortus en 2 percent tegen atoomwapens.

Nu neem ik een groep kristenen van het bijna tegengestelde tiepe, de echte zendelingen en heilsoldaten. Van hen blijkt 21 percent in alle gevallen tegen abortus te zijn en 91 percent tegen atoomwapens in alle gevallen.

De nsb-dichter George Kettman jr. kondigde toendertijd aan:

weet dit: het heeft de langste tijd geduurd, dan komen wij - wij durven jullie haten.

Nou, zij zijn gekomen en wij hebben het geweten. Het is mij niet bekend of de man nog leeft, maar als dat onverhoopt het geval is, schrijft hij vandaag of morgen een stuk tegen de abortus. In een van die twee rechtse weekbladen.

118. Zo'n herfst is ernstig als een orgasme. Wat doe jij als je een boek openslaat en dit lees je op de eerste bladzijde, zesde zin? Niet-verder-lezen? Ik kan mij dat voorstellen. ‘Ernstig als een orgasme.’ Zo'n schrijver zegt straks dat iets zo geel is als een hipotenusa, wat ook gek is, maar tenminste niet kloterig. Dat is ‘zo ernstig als een orgasme’ wel. Ik lees nog drie zinnen verder en stuit op ‘Een onvruchtbaar en gratuit orgasme, lekker maar tragies ook.’ Dat is voor mij het einde van het boek. Het heet Praag Schrijven, het is geschreven door Daniel Robberechts en De Bezige Bij gaf het uit.

119. Mayaguez. De amerikanen enterden het schip. Vast staat dat zij het schip enterden en terugveroverden in de kambodjaanse wateren.

[p. 61]

Zij bombardeerden een vliegveld en een olieopslagplaats van Kambodja, zij voerden een landingsaktie uit, boorden enkele van de kambodjaanse oorlogscheepjes in de grond en zij kregen de Mayaguez met 39 bemanningsleden ongedeerd terug. Zij moeten voor het bombardement en de aanval betalen met 5 doden, 16 vermisten en 80 gewonden. Hoeveel doden er aan kambodjaanse zijde vielen en hoeveel materiële schade daar aangericht is, doet er blijkbaar niet toe. De amerikanen noemen wat zij deden geen oorlogvoeren, maar het gebruik van ‘beperkt geweld’. Hierbij moet er op worden gewezen dat, waar Kambodja zo zwak is dat het niets in de wereld betekent, Amerika een supermogendheid is. En permanent lid van de Veiligheidsraad.

De lektor in het volkenrecht aan de universiteit van Leiden Kalshoven schrijft in de nrc-Handelsblad van juni 1975, na een uitvoerige analise van de zaak: ‘De slotsom van dit alles moet luiden, dat de amerikaanse autoriteiten voor de Mayaguez-operatie geen enkele rechtvaardiging konden vinden in het geldende volkenrecht. Niettemin hebben zij gehandeld zoals zij deden. Begrijpelijk, zegt de een; net goed, vindt de ander. Dat mag zo wezen uit een oogpunt van onmiddellijk politiek belang (“geloofwaardigheid”, “herstel van geschokt vertrouwen in amerikaanse kracht en vastbeslotenheid”). Op de langere termijn bezien is het echter nog maar de vraag of de aktie in de vorm waarin zij werd uitgevoerd wel zo verstandig was. Demonstraties van blote macht zonder enig respekt voor het volkenrecht mogen tijdelijk indruk maken, zij doen ook afbreuk aan de goede naam die de machtige als rechtsgenoot in de internationale rechtsgemeenschap bezit - of zou willen bezitten.

Juist de Verenigde Staten met hun in dit opzicht zo geschonden imago zouden zich dit meer dan een ander moeten realiseren.’

120. Terrorisme of een nieuw soort oorlog? Tot de algerijnse opstand in 1954 onderscheid-

[p. 62]

den de juristen van het Internationale Recht twee soorten van oorlog: de oorlog tussen soevereine staten en de burgeroorlog. In 1954 hadden de fransen het dus nog makkelijk: wat de algerijnen deden, was geen oorlog voeren maar geweld plegen tegen law and order. Algerije was toch een integraal deel van Frankrijk? De algerijnen pleegden geen oorlog, maar maakten zich schuldig aan terrorisme, zouden sommigen nu zeggen. Geloof maar dat er veel gebeden is, tot Allah en tot de franse Here Jezus. Gelukkig verloor de laatste. Omdat nu de juristen Frankrijk het affront niet konden aandoen dat het de strijd tegen terroristen verloren had, erkenden zij een derde soort oorlog: de ‘nationale bevrijdingsoorlog’. Frankrijk had wel vaker een oorlog verloren. Deze kon er nog wel bij.

De ‘terroristen’ werden daar natuurlijk niet met terugwerkende kracht wezenlijk andere soldaten door. Zij hebben zich van het begin af als belligerenten beschouwd en zij wensten van het begin af als zodanig erkend te worden. Wat zij deden was niet anders dan, zij het na lange tijd, reageren op de verovering en onderwerping van hun land door de fransen in 1830. Zij voelden zich nu pas sterk genoeg om niet langer te hoeven buigen onder de koloniale onderdrukking. Zij wilden hun land en hun onafhankelijkheid wel eens terug.

121. Er is iemand die mij verwijt - hij zegt het voorzichtig: hij ‘betreurt’ het - dat ik, wanneer ik gedwongen ben het ongeluk van de nederlanders van vermeende of misschien zelfs echte joodse afstamming te memoreren, altijd de sekretarissen-generaal, de burgemeesters en de Joodse Raad noem. Ik antwoord daarop dat ik niet zou weten hoe ik de nederlandse sektor van het krachtenveld waarin de bepaalde ‘joodse’ mensen in de dood door vermoording werden geleid, dan wél moet benoemen.

De sekretarissen-generaal hebben in een gemeenschappelijke brief aan Seyss-Inquart van 25 november 1940 (dat is een dag voor de

[p. 63]

rede van Cleveringa in Leiden!) o.a. geschreven dat zij wel begrip hadden voor het duitse standpunt, volgens hetwelk joden als deutschfeindlich beschouwd moesten worden. ‘Mede door deze omstandigheid konden de joden later vogelvrij worden verklaard - en daaraan zijn de sekretarissen-generaal schuldig’, aldus prof. dr. B.A. Sijes in Studies over Jodenvervolging (Assen, 1974). ‘De sekretarissen-generaal hadden de joden als staatsburgers laten vallen’ (Sijes, blz. 141).

Over de burgemeesters wil ik helemaal niet spreken. Voor zover zij hun medewerking aan de jodenvervolging hebben verleend, hadden zij na de oorlog doodgeschoten moeten worden. De enkelen die ik met name noem waren getuigende landverraders, nsb-ers.

Maar de Joodse Raad? Dat waren toch joden? Zo, waren dat joden? Laten wij eens zien. De duitsers hebben hun nederlandse ‘Judenrat’ op 13 februari 1941 ingesteld. Sijes (blz. 137): ‘...vastgesteld kan worden dat de eerste daad van de Joodse Raad het verhinderen van het straatverzet der joden beoogde. Men zou er de situatie toch alleen maar mee verscherpen en “de overheid” zou “onvermijdelijk strenge maatregelen” nemen, zo luidde het advies. De juistheid van deze bewering behoeft men niet te ontkennen, maar wel dient de aandacht gevestigd te worden op het feit, dat de adviezen van de Joodse Raad altijd de strekking hadden om “orde en rust” te handhaven, hetgeen onder de toenmalige omstandigheden noodzakelijk leiden moest tot toegeven, tot bukken. Deze politieke mentaliteit heeft er mede toe geleid, dat ook de wil tot verzet bij joden, voor zover aanwezig, werd verstikt; we kunnen wel zeggen: in de kiem werd gesmoord. Door hun maatschappelijke functies, hun carrière alsmede hun vooraanstaande positie in de joodse gemeenschap voelden de leden van de Judenrat zich onder de toen heersende omstandigheden ook de aangewezen leiders van het nederlandse jodendom, wat men daaronder ook moge verstaan. Zij werden als zodanig ook wel ten dele erkend en geaccepteerd. Trouwens, hoe zouden de tegenstanders tot uiting moeten brengen geen, of een Judenrat van andere samenstelling, te willen? Zo kon het geschieden dat de leiding van de Joodse Raad, die in generlei opzicht een weerspiegeling was van de sociale en politieke structuur van de nederlandse joden, met de duitsers afspraken kon maken of overeenkomsten sluiten, die bindend voor alle joden waren.’

122. Toen ik de laatste keer in Israël was, liet Shlomo zich niet zien. Dat hij toch wel in het land was, bleek uit zijn individuele kontakten met sommige deelnemers van het symposium, die mij dat weer vertelden. Shlomo zoemde om het symposium in het rond als een muskiet, voor de groep bleef hij onzichtbaar maar hij maakte de kontakten die hij uitgekozen had. Daar was dat met mij één van. Ik kreeg het verzoek even bij hem in Tel Aviv te komen en mijn antwoord was, kom jij maar hier. Zo ontmoette ik hem deze keer dus niet, want ik was als rapporteur dagelijks bezig met zijn kollega van de Hebrew University en hij meed deze - Drapkin - als de pest. Al in 1962 kon ik vaststellen zelden twee collegae proximi te hebben gezien die elkaar zo haatten als deze twee. Drapkin, een immigrant uit Chili, zat goed in de Société Internationale en in de spaanse kontakten. Aan hem hadden wij het kongres in Madrid te wijten. Shlomo had een voet tussen de deur bij de amerikaanse relaties. Drapkin is een schoelje, Shlomo is niet onaardig maar een ongelikte beer, wiens gezelschap ik mijd omdat hij, zodra ik opduik, begint rond te schreeuwen dat ik zijn beste vriend ben - want ik heb hem vroeger eens geholpen - al ben ik dan helaas ook new left. Hij publiceert veel, maar Hood, die een keer ruzie met hem had, zei: als jij het overlijdenscertificaat van je grootmoeder vindt, publiceer je dat binnen een maand als artikel! Wat ik wel leuk vond, ik was er bij, het was in Straatsburg, ik zag het konflikt de pan uitrijzen nadat Hood iets verbitterds over de apartheid gezegd had en Shlomo had verklaard dat die voor hem geen

[p. 64]

betekenis had zolang Rhodesië en Zuid-Afrika Israël hielpen ‘tegen jullie allemaal’.

Het was bij die gelegenheid dat Shlomo trots vertelde dat zijn zoon al soldaat was. Ik had de jongen gezien toen ik de eerste keer in zijn land was. Ik kon mij voorstellen dat hij nu net zo'n lange en vervaarlijke kerel was als Shlomo zelf. Die was officier. Hij heeft mij verteld dat hij in 1967 een deel van de overwinningsparade in Jerusalem gekommandeerd had.

Goed, in maart belt hij me op uit Brussel. ‘Hoe gaat het met je,’ zeg ik. ‘Slecht,’ antwoordt hij, ‘mijn zoon is gesneuveld.’

Ik zeg: ‘ach.’ Soms blijft er, als je heel veel bedoelt, niets meer te zeggen dan ach.

‘Waar is hij gesneuveld,’ vraag ik na een kort zwijgen van beide kanten.

‘In de Sinaï,’ zegt Shlomo.

‘In Egypte, bedoel je,’ verbeter ik hem. Weer een kleine stilte.

‘Bedoel je daar iets mee?’

‘Ja, daar bedoel ik iets mee, en jij weet ook wel, wat.’ Ik heb hem de laatste keer gezegd dat soldaten die schietend een grens overtreden het niet verdienen er levend af te komen, en dat herinnert hij zich verdomd goed. Ik voel mij nu helemaal niet lekker, maar ik kan geen woord van beklag over mijn lippen krijgen. ‘Er zijn een paar duizend méér egyptenaren bij de verdediging van hun eigen land gevallen dan bezetters,’ voeg ik er mat aan toe.

‘Ja,’ antwoordt hij even mat, ‘zo is de oorlog.’ En hij wil wel een lezing komen houden, hij gaat ook naar Amsterdam en Groningen; maar ik ga er niet op in. Toch blijf ik zijn beste vriend, roept hij, in Brussel, in de telefoon, want ik heb hem altijd geholpen, zegt hij. Het geneert mij. Dit zijn vervelende gesprekken, zo'n grote zegen is de telefoon helemaal niet, in een gesprek van oog in oog weet je beter wat je verzwijgen moet.

‘Hij leek een aardige, wat uit zijn krachten gegroeide lange jongen,’ zeg ik, van de telefoon in de hoek van de kamer, terugkomende, somber voor mij uit tegen iemand die net op bezoek is en in een boek bladert dat hij van het tafeltje heeft opgenomen.

‘Wie?’ vraagt die iemand opgewekt, terwijl hij het boek sluit en weglegt.

‘Laat maar.’

123. Zielig zijn stinkt. Machtig zijn ook. Er zit een luchtje aan de zwakken, zielig zijn stinkt. Welke mensen worden geapprecieerd? De mooien, zij die durven, de sterken, de suksesvollen, in één woord, de machtigen. Nederlanders die de joden door de fascisten zagen weghalen en zich daarbij zonder veel moeite neerlegden, lopen warm voor het winnende Israël en beglimlachen het portret in de krant van Dayan. Moos is Moos niet meer, hij is Mosje. Dat betekent iets voor sommige nederlanders. Moos is geworden wat zij al waren: een echte man. Mooie nederlanders, hoor! Het woord man irriteert je in dit verband natuurlijk. Ik, die dol ben op het zien van goed voetballen, schrik alsof ik in een kwal grijp wanneer ik moet zien dat Fahrdonc na de wedstrijd tegen België, bijna schreiend, in elk geval verstikt van de emotie, Johan Neeskens kust. Neeskens, wel een vent, ziek geweest, maar toch op het appèl en beslist niet minder hard er tegenaan in deze wedstrijd. Fahrdonc: geen vent maar iemand die weet wie een man is. Dat zijn volgens Fahrdonc sterke mannen, mannen die winnen.

Heb ik soms een afkeer van die sterkeren? Dat is niet waar. De russiese mannen die de duitsers bij Stalingrad weerstand boden en hen zelfs versloegen bewonder ik. De engelse vrouwen en mannen in de oorlog, die onder zeer weinig bemoedigende omstandigheden de spitfires maakten, ook. En zij die er in opstegen. Goering, Bennecke tegemoet.

Waren die twee overigens ook geen machtige patsers? Jawel, maar er is iets anders dat een rol speelt, het waren misdadige machtige patsers. Goering is jammer genoeg niet opgehangen en Bennecke, die stafofficier van Hitler, is ten onrechte nog niet doodgeschoten.