Maatstaf. Jaargang 18

[p. 709]

tomas tranströmer
gedichten, vertaald door marquérite törnqvist

Ondanks zijn tot op heden weinig omvangrijk oeuvre wordt Tomas Tranströmer (geb. 1931), in het dagelijks leven werkzaam als psycholoog in een jeugdgevangenis, als de belangrijkste dichter van de vijftigers in Zweden beschouwd. Zijn poëzie toont vaak verwantschap met die der oude Grieken en barok, maar ook met het moderne surrealisme. De overvloedige beeldspraak uit zijn vroege gedichten maakt in latere bundels plaats voor een grotere formele soberheid. Daardoor treedt de spanning bij hem tussen levensaanvaarding en ethisch bewustzijn steeds duidelijker aan het licht. Kunst is een toevluchtsoord, maar ook een verantwoording. Onder kunst verstaat Tranströmer in dit verband vooral de muziek, - ‘je hoeft niet te sterven als je kunt spelen’ - waartoe hij zich van alle kunstvormen nog steeds het meest aangetrokken voelt, en waaruit hij in de eerste plaats zijn inspiratie put.

allegro

Uit ‘Den halvfärdiga himlen’ (1962)

Ik speel Haydn na een zwarte dag
en voel een simpele warmte in mijn handen.

De toetsen willen. Zachte hamers slaan.
De klank is groen, vol leven en rust.

De klank zegt dat er vrijheid is

[p. 710]

 

en dat iemand de keizer belasting onthoudt.

 

 

 

Ik stop mijn handen in mijn haydnzakken

 

als een man die de wereld kalm bekijkt.

 

 

 

Ik hijs de haydnvlag - en zeg daarmee:

 

‘We wijken niet. Maar willen vrede!’

 

 

 

De muziek is een glazen huis op de helling

 

waar stenen vliegen, stenen rollen.

 

 

 

En de stenen rollen er dwars doorheen

 

maar alle ruiten blijven heel.

[p. 711]

een winternacht

Uit ‘Den halvfärdiga himlen’ (1962)

De storm zet zijn mond aan het huis
en blaast een toon te voorschijn.
Ik slaap onrustig en lees de tekst
van de storm met gesloten ogen.

Maar kinderogen zijn groot in het donker
en de storm die blaast voor het kind.
Ze houden beiden van zwaaiende lampen,
zijn beiden op weg naar de taal.

De storm heeft kinderhanden en -vleugels.
De karavaan slaat naar Lapland op hol.
En het huis voelt zijn sterrenbeeld van spijkers
die de muren samenhouden.

De nacht is zwijgzaam boven onze vloer
(waar verklonken stappen rusten
als gezonken blaren in een meer)
maar onstuimig de nacht daar buiten!

Een ernstiger storm trekt over de wereld.
Aan onze ziel zet hij zijn mond
en blaast een toon te voorschijn. Wij zijn bang
dat de storm ons leeg zal blazen.