Maatstaf. Jaargang 16

[p. 598]

henk van kerkwijk
de achtervolging van rené magraaf

	haastige voetstappen van twee mensen buiten; in de verte blaffen
Jenny	Theo. Daar!
Theo	Waar? Ik zie geen fluit.
Jenny	Jij hoorde toch ook blaffen.
Theo	Waardeloos die lantaarns. Dat is toch geen straatverlichting. blaffen verderaf
Jenny	Daar heb je het weer.
Theo	Zijn nog om en om uit ook. Die lantaarns. Omdat het na twaalven is. Verkeerde zuinigheid noem ik dat.
Jenny	Het moet René zijn.
Theo	Ik hoor niks meer.
Jenny	René. Met de hond. Met Teddy.
Theo	Misschien zit hij allang thuis.
Jenny	Hij komt nooit uit zichzelf.
Theo	-
Jenny	Dat kan hij niet. Sterke emoties storen zijn geheugen. Ze overwoekeren zijn toch al labiele bindingen. Peters heeft het me uitgelegd.
Theo	Dat schoolhoofd. Steeds... (verbijt zich)
Jenny	René moet altijd gevonden worden als hij wegloopt.
Theo	Peters.
Jenny	Maar als hij er anders vandoor gaat is het overdag.
Theo	Dat zeg ik je toch. Hoe wil je nou zoeken bij zo'n straatverlichting? blaffen heel ver
Jenny	Stil eens.

[p. 599]

Theo	Het lijkt het jaar nul wel. En nodig is het niet in een nieuwe wijk. Ze hebben de kabels zo voor het leggen. De straat hoeft niet opgebroken. blaffen, andere klank (andere hond), dichterbij
Jenny	Daar is René.
Theo	Ik. Nee ik... hardlopen, hijgen
Theo	Ik zie alleen een hond.
Jenny	Ik zag hem - ik herken - mijn broer - altijd - hij liep - hij liep voor de hond uit - hij had zijn - transistorradio - bij zich - René! René! hardlopen uitregelen, wit, roepende vrouw buiten inregelen + lopen van twee mensen
vrouw	Bello! Bello!
man	Wijf, kan ik je nou niks toevertrouwen?
vrouw	Ik kon er niks aan doen.
man	Effe de hond vasthouden.
vrouw	Hij ontglipte me. Bello!
man	Effe de hond vasthouden. Omdat ik jeuk had. Op me rug.
vrouw	Piet.
man	Ik hard het nou een keer niet. Als ik jeuk heb moet ik er met me nagels overheen.
vrouw	-
man	Nooit kan ik wat aan je overlaten. Eeuwig stuur je het op een of andere makke aan.
vrouw	Nou zeg.
man	Of je het erom doet.
vrouw	Piet.
man	Jij had hem vast. Hoe kun je zo stom zijn!
vrouw	Ik weet het niet. Echt niet Piet. Ik had het riempje nog om mijn hand geslagen. Als ekstra veiligheid. Bello liep toch rustig. Hij trok niet eens. Net dacht ik, daar hoor ik een radio en wie heeft er zo laat nog een radio aan, en dan is hij weg. En de radio ging ook uit. Wat kijk je nou? Jij hoorde die radio toch ook? - O, Jij altijd met je ruzie.

[p. 600]

man	Ik heb me niks te verwijten.
vrouw	Nee.
man	Nee.
vrouw	(minachtend geluid)
man	Stel je niet an.
vrouw	Stel ik me an?
man	Ja, jij stelt je an.
vrouw	(halfsnikkend) Bello, Bello. Kom dan snoepie. uitregelen roepen; Jenny + Theo hijgend inregelen buiten
Theo	Nergens?
Jenny	Wat nergens?
Theo	Helemaal niks.
Jenny	Hij ging hier de hoek om. René! (hard, dan zacht herhaald). René.
Jenny	Ik herkende hem toch.
Theo	Alleen de hond zag ik. En het was Teddy niet eens. De hond van je broer is...
Jenny	Dieren zijn altijd op hem gesteld. Hij komt wel meer met andere honden aan.
Theo	Misschien was het hem ook wel.
Jenny	René merkt het niet.
Theo	Je weet het niet met dit licht.
Jenny	Als hij geémotioneerd is kan hij geen verschillen onderscheiden.
Theo	(mompelt) Zegt Peters.
Jenny	Wat?
Theo	Niks.
Jenny	Als ik maar ergens mensen zag.
Theo	Om tien voor half twee? In een buitenwijk?
Jenny	Dan kon ik ze vragen... ik bedoel, René valt op als je hem over straat ziet lopen... iedereen ziet - ziet dat er iets met hem aan de hand, is... dat ontgaat je niet... zeker niet 's nachts...
Theo	-
Jenny	Als ik maar ergens licht zag, branden.
Theo	Wat?

[p. 601]

Jenny	Dan belde ik aan. Vroeg ik of ze hem hadden zien langskomen. Het valt toch op zoals hij voortdurend met zijn hoofd knikt.
Theo	Zo laat doen ze niet open.
Jenny	En als ze René niet hebben gezien, hebben ze misschien zijn transistorradio gehoord. Of het blaffen van Teddy. - Maar op alle étages is het donker.
Theo	Vrouwen. Vrouwen schuiven hoogstens het raam op. Uit nieuwsgierigheid, niet omdat ze je willen helpen. Leer mij dat soort wijven kennen, ik heb toch elke dag met ze te maken. En maar kijken en stom grinniken. Kijken kost geen geld. Lekker over de vensterbank hangen. Armen onder de borsten zodat die goed worden opgedrukt en uit de nachtjapon schieten. De onderkin bulkt er als derde tiet overheen.
Jenny	Je bent geil.
Theo	Wat een wonder.
Jenny	Ik wil nou niet. Eerst...
Theo	Ja, je gekke broer. Gezellig. Heb ik daarvoor de hele dag in Amersfoort gestaan? Met dat rotartikel dat ze van V & D gedemonstreerd willen hebben. Een zeem. Een zeem die gelijk stofdoek is. Moet je in Amersfoort mee aankomen. Zoiets nemen die wijven uit de provincie niet. Aah, die smoelen tegenover je in het warenhuis. Het maakt niet uit of je één uur, of tien uur tegen ze aan staat te lullen. Mooie demonstratie. Een zeem als een stofdoek. Ze knikken. Ze nemen niks.
Jenny	Zoek ander werk. Je hebt zo vaak gezegd...
Theo	Na zo'n ellendedag, als ik je dan halen kom, wil ik 'm eens goed: raken. Maar nee. Bij jou is iedereen op van de zenuwen. Je vader belt om de vijf minuten de politie. Je moeder gillen en grienen of ze het niet om de dag meemaakt. Jij lijkwit, geen woord zelfs over je kleuterschool. Een is er maar

[p. 602]

	belangrijk: het gekke broertje. Hij is ervandoor. Voor de zoveelste keer. Met de hond. Voor de verandering.
Jenny	Theo.
Theo	Ach, het is altijd wat met die kneus.
Jenny	Jaa.
Theo	Hoe oud is hij al niet?
Jenny	Achttien.
Theo	Je ouders hadden hem weg moeten doen. Al jaren.
Jenny	Vanmiddag toen ik hem van school haalde...
Theo	O, schei maar uit.
Jenny	Nee. Er was juist niks aan de hand. René was rustig.
Theo	Hij maakte altijd moeilijkheden als jij hem haalt.
Jenny	Vanmiddag was hij lief. Dat zei Peters ook.
Theo	Peters.
Jenny	Hij had gelijk. René was de laatste dagen veel stabieler. overgang naar binnen, vrij holle ruimte
Peters	Uw broer is weer in een van zijn positieve perioden, jufrouw Magraaf. Als we het zo maar konden houden.
René	(stem: licht schor, toonloos) Vasthouden. Vasthouden belangerijk. Heer Peters.
Peters	Ja René, hou je zuster maar goed vast. Juffrouw...
René	(onderbreekt) Ja ja hè, hè heer Peters. Vasthouden. Vasthouden belangerijk.
Peters	Hij moet zijn radio nog hebben. Komt u even mee in de klas. De andere kinderen zijn toch al weg.
Jenny	Ik kan niet eerder komen. De kleuterschool gaat wel iets vroeger uit, maar de tijd is toch te kort.
René	Ik hou jou vast. Enny. Vasthouden. geluid deur open en dicht
Peters	Hij liet vanmiddag zijn hamer vallen. Ik heb hem bijgebracht die goed. vast te houden.
Jenny	Zijn hamer.

[p. 603]

Peters	Ziet u die stapel daar? Die blikjes heeft hij platgeslagen. Een uitstekende oefening voor de verfijning van zijn grove motoriek. En verder enigszins een voorbereiding op het industriewerk dat hij volgend jaar misschien krijgt te verrichten.
Jenny	Ja.
René	Enny moet ook vasthouden.
Peters	De moeilijkheid blijft natuurlijk zijn instabiliteit. René is nu zover dat mogelijk is aangepast. Maar ja. De medische medewerker van ons team heeft nu ook erkend, ik had hem er al vaak op gewezen, dat zijn gedragspatroon niet konstant te houden is. De onregelmatige aktiviteit van zijn hormonale stelsel speelt ons telkens weer parten. Ja, het verbaast u natuurlijk wat ik nu zeg. Omdat mijn gebied eigenlijk het onderwijs is, de didaktiek. Ik meng me nu in de zaak van de medikus, denkt u.
Jenny	Nee...
Peters	Maar in Amerika, u weet dat ik twee jaar in Amerika op dit gebied ben werkzaam geweest? In Amerika beseffen ze nu dat aan het hoofd van een bedrijf, en dat is een school toch eigenlijk, iemand moet staan die zijn ondergeschikten waar nodig kan aanvullen. Ter vergroting van de efficiency.
René	Vasthouden. Ha Ha, vasthouden. Hè belangrijk.
Jenny	René!
Peters	Het is een heel team hier op school, juffrouw Magraaf. En de samenwerking kan alleen zo hecht zijn als de man die aan het runnen moet van de specifieke moeilijkheden van ieders terrein op de hoogte is. Alleen dan kan er een optimale prestatie verwacht worden.
Jenny	Werken met kleuters, met gewone kinderen, is wel eenvoudiger.
Peters	Ik wil u niet verhelen dat uw broer het ons vaak niet makkelijk maakt. Maar daar zijn we voor.
René	Vasthouden bam. Vasthouden bam. Vasthouden

[p. 604]

	hamer. Bam. Vasthouden Enny. (lachen)
Peters	Het is wat we verwachten kunnen op een imbecillenschool. Al zou ik liever spreken van een werkplaats voor motorisch opvoedbaren. Dat klinkt positiever.
Jenny	Ik ben blij dat René vandaag rustig was.
Peters	Ziet u juffrouw, hij zal nooit het opgewekte konstante gedrag van een mongool kunnen bereiken. Dat weten we. Het is een typisch geval van een jongen met ernstige hersenontschorsingen. Waar in de beste momenten zeer behoorlijke restfunkties aan het daglicht treden. We weten het. We hebben hier nu eenmaal hutjes en ruïnes, zeg ik altijd tegen het team. uitregelen holle ruimte; buiten
Theo	Had hij het weer over zijn hutjes en ruïnes?
Jenny	Hij legde het heel duidelijk uit.
Theo	Ik kan hem niet luchten.
Jenny	Toe nou Theo.
Theo	Ik wou dat we in bed lagen.
Jenny	En René was echt kalm. Zo was hij in tijden niet geweest. Hij straalde toen Peters hem zijn transistorradio teruggaf. Overdag moeten de radio's in de kast. Hij straalde. Hij heeft dat intens kinderlijke wat de jongste kleuters in mijn klas nog hebben. En hij is op die radio gesteld, die jij hem hebt gegeven.
Theo	Heb ik nog uit Amersfoort meegebracht. Een week geleden.
Jenny	Hij heeft hem altijd bij zich.
Theo	Maar toen demonstreerde ik een veel beter artikel. Bij V & D.
Jenny	Hij laat zich niet van zijn radio scheiden.
Theo	Flessen met antistatische vloeistof. Als je daar je platen in onderdompelt blijft geen stofje in de groef achter. Heb je echt nodig bij een kostbare pick-up. Een goeie, met verfijnde weergave.

[p. 605]

Jenny	En hij draait voortdurend aan de knop. Van elke zender hoor je maar een flard.
Theo	De bediening ligt makkelijk. Dat zei de verkoopster van de radio tv-afdeling meteen. Daar demonstreerde Ik toen, de radio/tv-afdeling, wel wat beter dan nou. Dit is precies wat u zoekt, zei ze. Een mooi kind hoor, die had werkelijk overal lak aan. Deed wat haar uitkwam, weet je wel. Maar mij raadde ze goed. uitregelen straat; binnen: warenhuis geroezemoes, kassa
winkelm.	17,95. Moet ik hem inpakken?
Theo	Nou, heb ik goed geraden?
winkelm.	(half toegevend) Ach, laat mijn arm los.
Theo	Jij wilt best wat anders.
winkelm.	Wie wil dat niet?
Theo	Bij dat demonstreren, daar praat je tegen de mensen. Kijk je ze aan. Als je er een beetje gevoel voor hebt, leer je al gauw heel wat in die ogen lezen. En bij jou... (maakt pauze)
winkelm.	NNouu?
Theo	Ja. Blijf kijken.
winkelm.	Doe die hand van mijn arm.
Theo	Waarom?
winkelm.	Kan ik tenminste die radio inpakken, aap. En kijk niet zo naar me.
Theo	Over een week demonstreer ik hier weer.
winkelm.	Kom.
Theo	Pak jij nou mijn hand.
winkelm.	(kreunt) Jij.
Jenny	(zacht) Theo.
winkelm.	(kreunt)
Jenny	(harder) Theo.
winkelm.	(kreunt)
Jenny	(hard) Theoool winkelrumoer weg; buiten
Jenny	Theo.

[p. 606]

Theo	(opschrikkend) Hè.
Jenny	Theo.
Theo	Ja.
Jenny	Ik heb het tegen jou. Je luister niet. Waar denk je aan?
Theo	Wat zei je?
Jenny	Ik vertel je over René.
Theo	René. Zag je hem?
Jenny	Nee. Ik herinner me vanmiddag. Misschien begon het vanmiddag al. Toen ik met hem op de bus stapte. wegregelen straat; opkomen drukte buiten, daardoorheen geluid van transistorradio waarbij voortdurend aan de kiesknop wordt gedraaid.
stemmen	Kalm aan. Niet dringen. Pardon ben ik niet achter u?
vrouw	Laat die juffrouw effe door met dat arme schaap.
René	Vasthouden bam. Enny vasthouden. hond gromt.
vrouw	Koest Bello. Lief zijn snoepie. - Stapt u maar in.
René	Vasthouden belangerijk. Vasthouden. Heer Peters gezegd.
Jenny	Ja, hou je radio maar goed vast.
vrouw	(enige afstand) Je hart zou toch breken. hond gromt.
René	René, René stap nou in.
René	Belangerijk. Heer Peters gezegd.
Jenny	Waarom klem je je vast aan de stang? Je moet instappen.
René	Vasthouden bam. Vasthouden. wild draaien aan radio; hond blaft
Jenny	René, René laat los. Laat los, zeg ik. We moeten de bus in. De chauffeur wacht. hond gromt en blaft
vrouw	Bello. Nee Bello. Niet doen Bello.
René	(gilt schor) Nee, nee, nee, vasthouden.
Jenny	Mevrouw, weg met die hond.

[p. 607]

vrouw	Ik hou hem niet. Hij vliegt die stakkerd aan. blaffen overstemt rumoer; overgang naar blaffen in nachtelijke straat
Theo	Ik heb hem, Jenny. Aan zijn riem.
Jenny	Het is Teddy niet.
Theo	Nee.
Jenny	Zo vinden we René nooit.
Theo	Deze heeft zich wel losgerukt. Zie je, zijn riem sleept erbij. hond blaft
Jenny	Hij lijkt er een beetje op. Ik dacht dat het Teddy was. Dan kon René in de buurt zijn. geroep in de verte van man + vrouw
Jenny	Dat was toch heel goed mogelijk.
Theo	Twee mensen. Een man en een vrouw.
Jenny	We moeten ze vragen. (Misschien hebben zij...) hond blaft en huilt door tussen-haakjes-zin, geluid ineens zachter.
Theo	Hé. Hij gaat er vandoor. Kijk 'm lopen.
Jenny	We moeten ze vragen. Als zij René gezien hebben...
Theo	Ze komen al hierheen. voetstappen, een nogal sukkelend hardlopen, inhouden
vrouw	Bello! Bello.
man	Het was Bello helemaal niet mens. Al dat gejacht voor niks.
Jenny	Heeft u soms een jongen gezien?
vrouw	Ik zoek mijn hond.
Theo	Het is haar broer. Hij draagt altijd een transistorradio. Zo'n ding dat handig te bedienen is. Net voor hem geschikt.
vrouw	(zacht) Wat een engerd.
Theo	Vrij groot. Achttien is hij ook al.
man	Achttien. Moet je achter zo'n jongen nog aanlopen? Gun hem ze eigen leven toch. Die ligt bij een of andere meid.

[p. 608]

Theo	Nee. Hij... (aarzelt)
Jenny	Mijn broer - hij is niet normaal. Eigenlijk zal hij altijd een kleuter blijven. U herkent hem zo. Hij loopt gebogen en zwaaiend. Hij draagt een transistorradio. En hij heeft een identiteitsplaatje om zijn hals. René, heet hij. René Magraaf.
vrouw	Een gevaarlijke gek. Zomaar los op straat.
Jenny	René is niet gevaarlijk.
man	Is er dan geen toezicht op die jongen? geblaf meerdere honden, veraf
vrouw	Piet
Jenny	Na het eten was hij ineens weg. Bij de pudding was hij al niet meer te handhaven. René gooide ermee. Hij moest van tafel. En toen was hij verdwenen. Met de hond. Teddy. Mijn ouders hebben de politie gebeld.
man	Laat het aan die mensen over. Het is hun vak.
vrouw	Goed zo. Geef ze hun vet.
Theo	Ik doe het niet voor mijn lol. Dat zoeken.
Jenny	We hebben hem altijd zelf gevonden.
Theo	Ik weet wel leukers om twee uur in de nacht. De hele dag heb ik gewerkt. Ik kom vanavond terug uit Amersfoort...
vrouw	Amersfoort. (begint te lachen) Hij woont in Amersfoort.
Theo	Nee. Ik demonstreer daar.
vrouw	De amersfoortse kei hadden we in 't klein op een asbakkie. Een souvenir van onze huwelijksreis.
Theo	Vorige week stond ik op de platenafdeling. Bij V & D.
vrouw	Een asbakkie met een kei (lacht harder) Dat vuile rot Amersfoort. Ik had er nooit heen moeten gaan.
man	Je moet je fatsoen houen, jij. Het was in de krisistijd, meneer. Je kon toen nog niet naar Italië.
vrouw	In Amersfoort kocht ik een asbakkie voor je. Hardstikke gek was ik van je. Je nam het heel voorzichtig an. Ik gaf het je in de trein. Op de

[p. 609]

	laatste dag van onze huwelijksreis. Je was helemaal stil. Je was helemaal stil. Je beloofde er altijd voorzichtig op te zijn. Het bewijs van onze liefde noemde je het. Of ik niet met zo'n tuut getrouwd was. Zo, meneer, zo, ongelogen. Ik liep in me zesde maand.
man	Hou je smoel.
vrouw	Een paar jaar geleden smeet hij me het asbakkie naar me hoofd. 't Vloog tegen de dleur aan gruzels, want ik bukte. De kei lag onder de crapaud. Om het goed te maken kocht hij een nieuw asbakkie. Hij ging speciaal naar Amersfoort om net zo'n soort te zoeken. Het oude model bestond niet meer. Dat was van voor de oorlog. De souvenir-asbakkies waren moderner geworden. Maar er zat weer een amersfoortse kei op. Dat wel. Alleen het echte was het niet meer.
Jenny	Ik zoek mijn broer,
man	Het kon je niks verrotten.
vrouw	Dat nieuwe asbakkie. Daar had ik toch zeker geen boodschap aan. Inplaats dat je wat voor mij kocht. Je denkt alleen aan jezelf. Jij met je asbakkie. Wat had je in Amersfoort te zoeken? De reis is nogal goedkoop tegenwoordig. Dat rottige Amersfoort.
Theo	Daar kan ik niets aan doen.
man	Hij heb gelijk.
Theo	Ik heb er mijn werk.
man	Het gaat hem niks aan.
vrouw	Ik heb het nieuwe asbakkie kapot laten vallen. Ekspres. Op de granieten keukenvloer. Maar hij heeft alle scherven bij elkaar geveegd en het spulletje weer geplakt. Je vraagt je toch wel af waarom. Of we geen andere asbakken hadden. Want het was niet de echte, de eerste. Die heeft hij tegen de muur gekwakt. Het was voor mij bedoeld, maar ik bukte net. De steen rolde onder de crapaud. Ik vraag me af hè, dat gooien, was

[p. 610]

	dat geen zoeken om een keer naar Amersfoort te kunnen? Want om de herinnering was het niet. Nee, laat me niet lachen. (lacht) Amersfoort.
man	Mens, wat zou ik daar in godsnaam moeten zoeken?
vrouw	Dat heb je mij niet verteld. Ik denk alleen maar.
Jenny	Als u René niet hebt gezien hebt u misschien zijn radio gehoord. Hij heeft een transistorradio.
Theo	Zo'n handig bedienbaar type.
Jenny	Hij draait voortdurend aan de knop. Van elk station hoor je maar een flard. geblaf meerdere honden veraf
vrouw	Bello.
Theo	Als maar iemand hem gezien had. Was het eind tenminste in zicht.
man	Wij niet. Nee. Nee.
Jenny	U bent de eerste die we tegenkomen. Als u ons helpen kan...? Denkt u goed na.
Theo	Anders zie je nog wel arbeiders op nachtkarwei. Wegwerkers die asfalt repareren. Ja, een duf slag hoor. Veel zou je er toch niet aan gehad hebben. Maar nou tasten we helemaal in het duister.
vrouw	(zacht) Dat gaat tegen ons.
Theo	Politie hebben we ook niet gezien. Geen nachtwaker. Niemand van dat soort dat betaald wordt om uit zijn doppen te kijken. Geen enkel uniform.
man	Wat zeg je dat vreemd. Over dat uniform.
vrouw	Vertrouw hem niet.
man	Vind je soms dat er meer mensen in zo'n apenpak moeten lopen? Bevalt het je niet zoals het nou is? Je hebt zeker een minachting voor mensen zonder uniform hè?
vrouw	Zoals hij het over arbeiders had.
Theo	Nee.
Jenny	We moeten René vinden. Mijn broer handhaaft zich niet alleen op straat. Ook nu niet. Hij moet konstant beschut worden.

[p. 611]

vrouw	Arbeiders, daar heb hij het op gemunt.
man	Politie hè. Uniformen. Ik begin je door te krijgen. Zover is het hier gelukkig nog niet. Het is hier geen politiestaat. We zijn hier vrij. Vrij jongen. Daar hebben je ouders nog voor gevochten. geblaf van groep honden, redelijk dichtbij.
vrouw	Aan het eind van de straat. Bello is erbij. Bello!
man	Een hele troep. Een roedel van die beesten.
Jenny	Theo, mee.
Theo	Nee. René zie ik niet. Het zijn alleen maar honden.
vrouw	Bello. Bello zit er tussen. weglopen twee mensen, wegstervend geroep: Bello. Bello, kom dan snoepie. Komt dan bij vrouwtje - uitregelen; wit; weer buiten, maar nu stil
Jenny	Ik ken haar.
Theo	Wie?
Jenny	Dat mens.
Theo	Ach, wat zou het. Ik wou dat we dat stuk ongeluk eindelijk vonden.
Jenny	Ik heb haar meer gezien.
Theo	Hou je gedachten er toch eens bij.
Jenny	Maar wanneer? uitregelen; inregelen verwijderd geblaf dat in kracht afneemt
man	(hijgend) Halen we nooit meer in.
vrouw	Ik zag haar vanmiddag bij de bus.
man	De beesten schoten die zijstraat in. Met ze allen.
vrouw	Ja. Ja, bij de bus. Dat arme kind. Een stakkerd had ze bij zich. De jongen was niet goed bij zijn hoofd. Het was gewoon zielig zoals hij schreeuwde. Hij hield zich maar vast aan de stang. Hij begreep niet dat hij hoorde in te stappen. En Bello deed ook al zo akelig tegen hem.
man	Stronteigenwijs is hij. Of je roept of fluit, wij zijn lucht voor hem. Dat heb je d'rvan.
vrouw	Zo'n zielig kind. Het is maar een verantwoording voor haar. - En nou loopt ze nog met die griezel.

[p. 612]

	Die geile kerel uit Amersfoort. (rilt) Oooooh.
man	Als jij de dressuur niet verpest had. Jij, en je koekies.
vrouw	Moet zij d'r leven nou ook al vergooien?
man	Wijf, waarom liet je de riem ook los, godgloeiendegodverdomme?
vrouw	Bij haar thuis zijn ze allemaal als de dood voor zijn grote bek.
man	Je zal de kramp nog in je poten krijgen.
vrouw	Niemand die haar waarschuwt. Ze laten haar maar. Ze laten haar d'r ongeluk toegemoet gaan. Met open ogen. Niemand die haar wat zegt. Moet zij d'r leven ook vergooien? Zoals mijn hele leven vergooid is, Nee. Nee, ik zal haar waarschuwen. weglopen
man	Kom hier. De kanker zal je krijgen. Kom hier. Ik trap je in elkaar. Vuile teringhoer, de tyfus, de pest, de pleuris. (witje) Wat heb ze. Ze gaat er vandoor. En ze liep altijd als een hondje achter me aan. uitregelen; hard blaffen grote troep honden; blaffen zachter laten worden
Jenny	Het worden er steeds meer.
Theo	Ze komen niet hierheen. Ze trekken door de parallelstraat.
Jenny	Het zijn er zoveel.
Theo	Luister.
Jenny	Wat? blaffen op afstand
Theo	Ze gaan de richting van de polder op. Het opgespoten land. Ze zijn loops.
Jenny	(angstig) Het zijn er zoveel.
Theo	Hoeveel reuen denk je al niet dat één loopse teef aantrekt.
Jenny	Theo, ik ben als de dood.
Theo	Kom maar bij me.
Jenny	Ik heb het koud.

[p. 613]

Theo	Ga lekker tegen me aan staan. Ik warm je wel.
Jenny	Nee. Theo. Pak me niet zo vast.
Theo	Geef een beetje mee.
Jenny	Laat me los. Ik wil nou niet.
Theo	Jezus.
Jenny	Ik heb geen rust.
Theo	Ach.
Jenny	We moeten René vinden. Ik heb mijn verantwoording.
Theo	(zucht)
Jenny	Ik ben bang. Dat ze hem iets aandoen.
Theo	Wat heeft je broer nou met die honden uitstaande? blaffen harder en weg! daarna opnieuw hard vermengd met flarden transistorgeluid
man	De gek. Hij loopt midden tussen de beesten. Bello springt naast hem. Het zijn er honderd. Op zijn minst. Hij zwaait als een dronken tobbe. Zijn radio tegen zijn oor. Dat zijn kop niet barst.
René	(afstand) Radio-mooi-Teddy. Radio mooi. Vasthouden radio. Vasthouden belangerijk.
man	Ik moet dieper weg de portiek in. Alsmaar komen d'r nieuwe bij. Van alle kanten. Laten ze het wijf maar verscheuren. Kan die gek erbij staan lachen.
René	(afstand) Vasthouden. Heer Peters gezegd. Teddy. Radio mooi. scene uitregelen; wit; buiten
vrouw	(onbestemde hijgerige kreet van verre)
Theo	Ik hoor ze niet meer.
Jenny	Zijn we ze kwijt?
vrouw	(iets dichterbij) Ik heb er genoeg van!
Theo	Wat is dat?
Jenny	Zij is het.
Theo	De vrouw van daarnet.
Jenny	Ja daar. Ze rent hierheen.
Theo	Wat dat ouwe lijk nog lopen kan. hard maar stokkerig aanhollen
vrouw	Laat je niet inpalmen hoor. Meid, hoor je. Laat je

[p. 614]

	niet inpalmen. Zolang je nog fris bent. Laat ze je niet te na komen. Je ziet hoever het met mij gekomen is. stopt
vrouw	Nou moet ik rennen voor me leven. Als ik vroeger goed had opgelet, was het nooit zover gekomen. Maar ik moest wel. Zo trouwde ik, kind. Zo ongelogen. Zo, ik liep in me zesde maand. Hij wilde eerst niet. De schoft. Maar nou wil ik niet meer. Hij denkt dat ik het niet doe. Omdat ik altijd alles achter zijn gat aangedragen heb. Hij zal nog staan kijken.
Theo	Kalmeer, mens. Rustig.
vrouw	Raak me niet aan. Ik heb je door. Ik ken jouw smoesjes. Raak me niet aan. Met geen vinger, hoor je. Je kan me niet meer tegenhouden. Ik heb haast. Met geen tien paarden krijgt hij me terug. Ik heb haast. Ik moet de laatste tram halen. Ik ga weg.
Jenny	Waar gaat u heen?
vrouw	Ik pak de trein. Ik heb haast. Mij ziet hij niet meer terug.
Jenny	Maar om deze tijd.
vrouw	Ik vind me weg wel. Ik stap op de tram. Maak je over mij niet ongerust. Pas alleen op voor die naast je. Heb je zijn ogen wel gezien, je moet eens beter in zijn ogen kijken. Hij is niet te vertrouwen. Ze zijn niet te vertrouwen.
Theo	U had haast zei u toch.
vrouw	Me tram. weglopen
Jenny	Het heeft geen zin (schreeuwt) U treft hooguit een remisetram.
Theo	Een tram. Om twee uur. Die heeft ook een klap van de molen. wegregeien; gedurende enige tijd blaffen waarbij de sterkte wisselt, terwijl ook het aantal honden

[p. 615]

	niet gelijk blijft, door dit grondgeluid brokken transistorradio en lachen en mompelen van René; witje; volgende scene, voetstappen van twee mensen in stille straat, inregelen
Theo	Drie uur. De achtervolging is hopeloos.
Jenny	Jij hebt de hele tijd al willen opgeven.
Theo	Nee, nou krijg ik de schuld.
Jenny	Zoals jij nooit wat doorzet.
Theo	Het is mooi geweest. Het is drie uur in de nacht.
Jenny	Je wilsleven is gewoon onderontwikkeld. De fout ligt aan de basis. Bij de vroegste vorming. Toen jij kleuter was hadden ze daar meer aandacht aan horen te besteden.
Theo	Bewaar dat soort praatjes maar voor... Peters.
Jenny	Het blijkt toch al uit je werk. Zo'n grote mond had je over je vooruitzichten.
Theo	Ze zien wat in me. Dat hebben ze op kantoor pas nog gezegd. Omdat ik nergens bang voor ben. Het artikel kan zo gek niet zijn.
Jenny	Of jij laat je ervoor gebruiken. Sta je weer, gewoon achter de toonbank.
Theo	Alle vertegenwoordigers moeten eerst zo demonstreren.
Jenny	Maar niet maanden. Ze sollen met je omdat jij nooit verweer geeft.
Theo	Als ik maar niet aan jou was blijven hangen. Nu merken ze dat ik me niet helemaal geven kan. Natuurlijk ontbreekt een totale inzet. De hele dag denk ik aan wat bij jullie weer kan zijn misgegaan.
Jenny	Je wacht niet eens af, je luistert niet eens. Voor je wat gehoord hebt, begin je al te jammeren over Amersfoort.
Theo	Wil je zeggen dat het niet waar is? Dat ik niet aan hem denk? Heb ik soms niet die transistor voor hem meegebracht?
Jenny	-
Theo	Eeuwig zit hij er even chagrijnig bij. Maar toen

[p. 616]

	lachte hij, toen ik hem die transistor gaf. Ook al omdat hij hem helemaal zelf kon regelen. Dat kind van de radio/tv-afdeling heeft me goed geraden. Daar is wat mee te versieren. laatste zin uitregelen, warenhuisrumoer invoeren
winkelm.	Zoals jij het zegt.
Theo	Nou heb je allebei mijn handen vast.
winkelm.	Jaa.
Theo	Als ik nou omhoog strijk je armen langs.
winkelm.	Ik hou het niet. Laat me. Laat me eerst je radio inpakken.
Theo	Ik wil ander papier. Het is een kadootje.
winkelm.	Dat heb ik hier niet
Theo	Wel achter. In het magazijn.
winkelm.	Wat doe je? Waarom trek je mee?
Theo	We gaan samen papier halen.
winkelm.	Jaa.
Theo	In het magazijn. Ik ben ook van de zaak.
winkelm.	Grijp in mijn heup. - Zet je nagels erin.
Theo	Je hebt stapels zacht papier. Achter, waar nooit iemand komt.
winkelm.	Verend papier.
Theo	Ik trek je knopen los. Ik scheur je kleren weg.
winkelm.	Ik druk me tegen je aan. (kreunen) uitregelen buiten
Theo	(zucht) Verdomme!
Jenny	Waar denk je aan?
Theo	Altijd heb je het over Peters. Het is Peters voor en Peters na.
Jenny	Hij heeft me uitgelegd hoe het zat met René.
Theo	Niet alleen vandaag. Altijd.
Jenny	Hoe kom je erbij. - Ja, wat hÿ vertelt is interessant.
Theo	Ik kom er niet meer aan te pas.
Jenny	Doe niet zo idioot.
Theo	Ik heb zo mijn eigen gedachten over jullie gepraat. uitregelen straat; holle schoolruimte
Peters	Je broer blijft wel in de gang, Jenny. Kom mee.

[p. 617]

	De klas in. Alle kinderen zijn toch weg.
Jenny	Ja.
René	Vasthouden. Vasthouden belangerijk heer Peters.
Peters	Ik geef hem zijn radio. Dan blijft hij in dezelfde positie staan.
René	Vasthouden, vasthouden. Grijpen heer Peters.
Peters	Laat maar aan mij over, René. deur open en dicht
Peters	In de klas ziet niemand ons. Ik heb de gordijnen dichtgetrokken.
Jenny	Kon ik maar eerder komen. De kleuterschool gaat wel iets vroeger uit. Maar de tijd is toch te kort.
Peters	Het hindert niet. Ik hou je vast, Jenny. Ik laat je nooit vallen.
Jenny	Ik wil liggen.
Peters	Op die stapel.
Jenny	Die kussens.
Peters	René heeft ze voor ons klaargelegd. Ik heb hem bijgebracht de kussens goed tegen elkaar te schuiven. Een uitstekende oefening voor de verfijning van zijn grove motoriek. En wij hoefden die voorbereiding niet te verrichten.
Jenny	Kom liggen. piepen van veren
Peters	Er zijn geen moeilijkheden, Jenny. Helemaal niet. De medische medewerker van ons team heeft nu ook erkend, ik had hem er al vaak op gewezen, dat mijn hormonale stelsel bijzonder konstant is. Voor iemand van mijn leeftijd.
Jenny	Kom.
Peters	Je zult bij me blijven. We kunnen elkaar aanvullen. - Ja. Ja hou me vast. - feller piepen
Peters	We zijn een team, Jenny. Onze samensmelting kan alleen zo hecht gebeuren als we van elkaars speciale wensen op de hoogte zijn. Alleen dan kan er een optimale prestatie verwacht worden waarbij

[p. 618]

	de lustkurve in voortduring stijgt. Jenny. Geef je over, Jenny. Dit zijn onze beste momenten, Jenny. aangehouden gil, overgang zonder uitregelen, ineens de straat weer, dronkemansgeneurie van man op afstand
Jenny	Hou me vast.
Theo	Jij bent geen haar beter. Je doet alleen alsof. heel veraf geblaf
Jenny	Ik schrok zo.
Theo	Wat is er?
Jenny	Die man. Hij zit op de stoep. opnieuw geblaf
Theo	Heb je de honden ook weer.
Jenny	Een fles naast zich.
Theo	Ja, hij is alleen. geneurie harder
Theo	Hij zuipt.
Jenny	Hij is afschuwelijk dronken,
man	Dronken, hè? Dronken misschien, maar niet gek. Mijn kop is altijd goed geweest. Nooit wat aan gemankeerd. Dat wijf is dood. Voor altijd dood.
Jenny	U verklaart haar dood. Omdat ze weggelopen is. Nu wilt u niets meer met haar te maken hebben.
man	Ze is kapot. Zijk toch niet zo. Kapot, zeg ik je toch. Ik weet wat ik zeg. Ik ben niet gek.
Jenny	We hebben haar nog gezien.
man	Toen ze achter de tram aanliep zeker.
Theo	Het was een remise-tram, zo laat na diensttijd.
man	Nou die tram heb ze niet gehaald. Ze is de volgende tegemoet gaan lopen. Over de baan. Hard hollend hè. Want ze wilde van me weg. Een vrachtwagen komt haar achter op. Je kent ze wel, zo'n twintigtonner met hanger, voor het internationaal wegvervoer. En een vrouw midden op de rails verwacht hij niet. Goed? Zij krijgt een tik met de bumper en flikkert onder de hanger. geblaf iets dichterbij

[p. 619]

Jenny	Bah.
man	De chauffeur heeft niet eens wat gemerkt. Neem het hem eens kwalijk. Daar ken je ook niet mee rekenen. Afijn, de tram ging er nog eens over heen. De tram die ze tegemoet aan het lopen was. Ook een remise-tram.
Theo	Hebben ze je gewaarschuwd?
man	De politie kwam bij me aan de deur. Ze hadden d'r handtasje gevonden. Ik mocht eerst niet mee. Het zal je teveel aangrijpen, oudste, zeiden ze. Maar ik ben nogal eert nuchter type hè. Ik zeg, toen zeg ik, ja zeg ik, ja ik zal toch rekening moeten houen met de bekisting. Dus ik erheen.
Jenny	Dood. geblaf even veraf, maar geblaf en gehuil van meerdere honden
man	Ik denk niet dat ik haar nog laat kisten. Het is gewoon de moeite niet waard. Volgens mij, zo'n betonnen bloembak met een gipsplaat d'r over, gaat het best in. Kijk in andere gevallen heb je een heel lichaam dat je kwijt moet.
Jenny	Het was uw vrouw.
man	Ja en. Zo prettig heb ik het niet gehad met 'r. Zenuwelijdster. Twintig jaar loopt ze eerst als een hondje achter me an. Ik kon me reet niet wenden. (drinkt) Ook een slokkie? - Nou, niemand die Je dwingt. (drinkt).
Jenny	Het was uw vrouw. blaffen dichterbij.
man	Dat begraven. Een hele hoop soesa voor niks. Na al die jaren zeker. Goed, het is nou voorbij. Je moet niet denken dat de hele buurt aan de deur stond te luisteren als we op de vuist gingen. Daar had niemand wat mee te maken. Daarom ben ik niet in een café gaan zitten. Ik had er wel zin in. Een paar rondjes weggeven aan de jongens in de kroeg. Er een lekkere vrolijke boel van maken.

[p. 620]

	Geeft allemaal praatjes. Het is trouwens ook niet fatsoenlijk. Nee, serieus niet. Voor de buitenwereld hou ik het netjes. Alleen voor mezelf wind ik er geen doekjes om.
Jenny	Dan moet de begrafenis toch doorgaan.
man	Ach meid, als je hier en daar wat mensen kent. Er valt altijd wat te regelen. Vooral als ik het stil hou. Je hebt het wel eens in de krant gelezen: volgens de wens van de ontslapene. Dat geeft meteen een beetje stijl. blaffen, een enkele flard uit de transistor
man	Als ik er vannacht nou een dolle boel van had gemaakt, had het niet meer gekund. Dan had ik het goed moeten maken. Met bloemen en kransen.
Theo	Of dat belangrijk is.
man	Denk je van niet soms? Natuurlijk ken ik de hele rotzooi op stelten zetten. Makkelijk. Maar dan kijken ze je met de nek niet meer an. En je moet in zo'n buurt blijven wonen. Ze gauw heb je tegenwoordig geen ander huis. blaffen met aanhoudend radio erbij
man	Als je op dat alles let heb ik het nog niet zo gek uitgepikt.
Theo	Het zijn honderden honden.
Jenny	René is erbij.
Theo	Hij heeft ze meegelokt. Ze komen op zijn transistor af.
man	Ik hou het netjes en vier het toch.
Jenny	Hij loopt er midden tussen in.
Theo	Hij is niet alleen.
man	Ik heb me slokkie. Ik laat me niet voor de hele buurt te kakken zetten.
Jenny	Mee!
Theo	Jenny! hardopen
man	(schreeuwt) Haar vlieger zal niet opgaan. Ik ben d'r kwijt. Laat ze d'r maar verscheuren.

[p. 621]

	brekend glas wit
man	Een mens moet toch wat verzinnen voor ze gemoedsrust. wit honden + transistor
Peters	Vasthouden. Vasthouden. Hard muziek. (op afstand)
vrouw	Ja, snoepie.
Theo	Jenny, dat mens.
Jenny	We slepen René mee terug.
Theo	Je komt nooit tussen die beesten door.
Jenny	René hoort thuis.
Theo	Zie je het dan niet?
Jenny	Trap de honden opzij.
Theo	Zij is het. Die vrouw is bij hem.
Jenny	Ze neemt René van me af. uitregelen en weer opkomen geluid, vrouw en René bij microfoon
René	Vasthouden belangerijk. Vasthouden. Weg.
vrouw	Loop niet zo hard, jochie. Ik hou je niet bij.
Jenny	(afstand) René! Kom hier!
René	Enny. Enny weg. Belangerijk.
vrouw	De sloerie. Laat je niet te grazen nemen door zo'n doerak hoor, jij arm schaap.
Jenny	(afstand) René. Kom hier, zeg ik je!
Theo	(afstand) Jenny. Niet doen.
vrouw	Laat ze bij d'r geile kerel in Amersfoort blijven.
René	René wil niet thuis. René weg.
vrouw	Goed hoor. Goed zo, jongens. Ze krijgen je niet. - Bello, Bello, pak ze. Pak ze. gehuil van honden
vrouw	Pak ze. Pak ze. Bijt haar kapot, dat kreng.
René	Teddy pak. Teddy pak. René wil niet thuis. honden heel hard, even zachter, dan weer hard; Jenny bij microfoon
Jenny	Aauu. Theo. Ze bijten. Ze rukken aan me.
Theo	(enige afstand) Hierheen. Sla ze van je af.

[p. 622]

Jenny	Theo. Help me dan.
Theo	Het zijn er teveel.
Jenny	Theo. Theo laat me niet vallen. Help me. Loop niet weg. grommen en blaffen
Jenny	(gillend) Theo. René. blaffen heel hard, daarna weer zachter
vrouw	Haar vent gaat er vandoor. Hij wist wat voor vlees hij in de kuip had. Daar blijft hij niet aan hangen.
René	Enny valt. Enny onder.
vrouw	Eerst heeft hij haar zo gemaakt. Dat arme kind. Al haar frisheid was ze al kwijt. Dan kun je nog beter voor de honden gegooid worden.
René	René vasthouden. Vasthouden belangerijk. blaffen hard, dan verder af
Theo	Ze beweegt niet meer. Ik zie haar niet meer. De honden bedekken haar. Een hoop bijtende en rukkende beesten. Ze vechten met elkaar. Ze is weg. wit
winkelm.	Je moet weer komen.
Theo	Ja.
winkelm.	Als je gauw komt...
Theo	Volgende week.
winkelm.	Eerder. We weten de weg toch. Het papier.
Theo	Morgen.
winkelm.	Ik lig. Klee me weer uit.
Theo	Morgen.
winkelm.	Het papier deint onder me.
Theo	(kreunt)
winkelm.	Stoot mijn dijen open. Streel mijn buik. wit buiten, in de verte ternauwernood nog geblaf
Theo	De een was wat erger dan de ander. René. Maar ook haar ouders. Jenny. - Het waren allemaal immers kneusjes. inregelen blaffen

[p. 623]

vrouw	Ja snoepie. Hou me maar vast hoor.
René	René weg. René weg.
vrouw	Bij me arm. ik loop met je mee. Aan mij zal het niet liggen.

uitgebracht door de vara 30 november 1968.

regie Ad Löbler.

technische verzorging Cor Doesburg.