Maatstaf. Jaargang 11

[p. 613]

F. Bordewijk
Coentje en Mieltje

Coentje was nu net negen en Mieltje nog pas zes. Toen Coentje vier was vertelde hij aan wie maar wou luisteren dat hij een broertje had dat niet alleen vandaag jarig was maar dat ook precies op zijn verjaardag was geboren. Hij klampte er zelfs de voorbijgangers voor aan.

Tegenwoordig zou hij er wel voor oppassen zoiets tegen de mensen te zeggen. Iedereen werd op zijn verjaardag geboren, en hij begreep niet dat ze hem niet hadden uitgelachen, maar hij en Mieltje waren wel erg dikke vrienden, vooral nu Mieltje van de kleuterschool af was en met de herfst overgegaan naar de gewone school van Coentje. Dan hield hij onderweg het handje van Mieltje stevig in het zijne, ook als ze langs de verkeersbrigadiertjes liepen. Coentje hoopte dat zelf ook eens te worden, met zo'n spiegelei en een mooie uniform en een manchet zwart en wit gestreept, maar hij moest eerst leren rustiger in de bank te zitten. En dan zou hij Mieltje ook niet meer kunnen meenemen. Maar dan waren ze allebei ook ouder.

Coentje had nog niet de leeftijd waarop zich een bepaalde voorkeur voor andere kinderen openbaarde, al waren er kinderen die zijn instinkt afstootte, wat dan wederkerig was. Zijn oudste vriendje was Mieltje en Mieltje was tot dusver zijn beste vriendje gebleven, eigenlijk zijn enige. Wel kon hij met andere jongens op het verhoogde middenpad spelen, maar echte tochtjes maakte hij slechts met de jongere broer die, ofschoon tenger, toch flink lopen kon. En, werd hij al eens moe, dan gaf hij eenvoudig een handje en de vermoeienis was geleden. Bovendien was en bleef Coentje vol zorg, maar zonder de minste huilerigheid.

De duinen begonnen zogezegd palnaast. Er liep een pad met een enorme lus opwaarts tot een hoog duin vanwaar de zee zichtbaar werd en dan omlaag tot de grens van de stadsbebouwing. Hun huis lag ook daar dichtbij, en dit was hun liefste tocht. Een wandeling van een goed half uur,

[p. 614]

maar Coentje nam een bal of zijn autoped. Daar speelden ze mee, af en toe uitblazend op een bank. De duinen zelf waren afgerasterd, maar dit lange pad werd zelden druk belopen. De meesten, volwassenen en kinderen, gingen in de zomer langs direkte wegen naar het strand.

En nu was het een nazomermiddag en nam het tweetal de oude vertrouwde route, dan wandelend, dan stapvoets stijgend, dan de rollende bal in de diepte achterna rennend, waarbij Coentje er meestal voor zorgde dat Mieltje hem het eerst had. Toen zag Coentje plotseling, een eind voorbij het prikkeldraad, een eenzame geweldig grote gele bloem. Hij wist niet dat het een teunisbloem was, maar hij wou hem hebben. Zo'n bloem had hij nog nooit gezien. Hij wist wel dat hij iets verbodens deed, maar om zich heenkijkend zag hij niemand. Ook was de afscherming hier heel onbeduidend: kleine palen op afstand verbonden door een enkele lijn prikkeldraad, waar je op je knieën gemakkelijk onderdoor kroop. Dat deed Coentje dan ook, na Mieltje te hebben voorgeschreven op het pad te blijven en uit te kijken. Maar Mieltje kroop achter zijn broer onder het prikkeldraad en even later stonden ze bij de teunisbloem. Toen bedacht Coentje dat hij zo'n kolossale bloem nooit thuis kreeg omdat de politie daar wel een stokje voor zou steken. Dus lieten de kinderen hem staan en wandelden verder. Al gauw kwam het prikkeldraad weer in zicht, maar hier was er ook een vast hekje van houten dwarslatten. Mieltje kon al heel goed zelfstandig naar boven klimmen. Ze zaten toen even boven op het hekje, met aan hun voeten een van die kleine, met baksteengruis verharde plateaus die eertijds stellig een bedoeling hadden, maar nu zonder zin waren en even verder overginnen in de duinflora. Coentje sprong naar beneden om dan Mieltje op te vangen, maar Mieltje sprong ook, kwam neer en gaf een schreeuw. Daar zat hij met zijn ene voet in zijn handen en huilde. Het stak vreselijk. Coentje trok de schoen uit en beiden zagen aan de onderkant van de grote teen bloed. ‘Tjé’, zei Coentje, maar kreeg geen tijd om na te gaan wat er nu precies aan mankeerde, want Mieltje had zijn teen al in zijn mond, zoog, en kon toen niet meer huilen.

[p. 615]

De pijn minderde en even later viel er geen kwetsuur meer te zien, alleen een zwart stipje in de huid. Zorgzaam Coentje onderzocht nu de schoen. Vlak bij de neus was er een kopspijkertje door de dunne zool gedrongen. Coentje kon hem gemakkelijk loskrijgen. Het leek wel een verroeste punaise, en hij gooide hem weg. Hij raapte de bal die hij eerder had overgeworpen op en toen ze thuis kwamen zonder politiestoornis voelde Mieltje al niets meer. ‘Ja’, zei moeder meer pedagogisch dan redengevend, ‘dat komt er van als je verboden wegen gaat’. Ze stipte de teen nog aan met mercurochroom, en Mieltje vond het wat leuk dat die rode plek zich niet zou laten wegwassen en pas op de duur verdwijnen...

...Toen deden de jongetjes een heel nieuw spel, en natuurlijk was het de oudste die het had uitgevonden. Hij nam zijn broertje bij de hand naar een kamer die vrijwel donker was. De deur naar de gang stond voor een kwart open en daardoor kwam er toch wat grijsachtig licht naar binnen. Hij plaatste Mieltje bij de smalle reet daar waar de drie deurscharnieren zich bevonden en zei: ‘Let nu goed op, Mieltje, dan zal ik je eens wat laten zien wat je nog nooit gezien hebt, maar je mag niet bij me komen. Ik heb de draden in mijn hand en ik trek het voort. Beloof je dat?’ ‘Ja’, zei Mieltje die het niet allemaal begreep en een beetje bang werd. Het was ook zo donker in de kamer.

Door de reet zag hij slechts een heel klein stukje van de gang. Coentje liep op zijn tenen naar de wijdere deuropening, en gluurde om de hoek. ‘Nog eventjes wachten’, hoorde Mieltje hem fluisteren, ‘en je blijft waar je bent. Het is anders erg gevaarlijk’. Nu werd Mieltje werkelijk bang, maar hij moest zich stil houden waar hij was. Hoe kon het anders? En Coentje was er toch ook bij.

Coentje trok zijn hoofd snel terug en tegelijk hoorde Mieltje iets uit het ongeziene komen aanschuifelen, Er steeg een prop op in zijn keel en zijn rug ging zweten. Het leek het geschuifel van een blind diertje dat aarzelend zijn weg zocht. Toen moest hij bijna lachen, want daar schoven twee lege schoentjes voorbij, helemaal vanzelf en helemaal

[p. 616]

niet gevaarlijk, zo langzaam dat hij ze goed kon opnemen. Gewone gebruikte kinderschoentjes met tot bleek geschaafde neuzen. Een draad zag hij niet, en hij kreeg de indruk alsof ze ergens van binnen opgewonden waren, maar hij zag geen machientje en zijn broer moest ze toch wel aan een draad voorttrekken. Reeds sloot zich de nauwe spleet. Hij zag niets meer, alleen zijn broer die de deuropening tot op een kier had dichtgeduwd en met éen oog in de gang keek. Want de schoentjes, begreep Mieltje, mochten hem óok niet ontdekken. Anders zou er iets ergs gebeuren.

Dan klonk er nieuw geschuifel, daar verscheen weer de spleet, daar gluurde Coentje opnieuw om de hoek, daar zag Mieltje een tweede paar schoentjes met korte schokken voortgaan over de kale plankenvloer. Deze waren een beetje anders, kleiner en nieuwer. De spleet sloot zich, de kamer werd erg donker en Coentje keek met een enkel oog.

Zo ging het door. Telkens nieuwe weifelende schoentjes in het grijze licht, toen een paar bemodderde mansschoenen, en daar schrok Mieltje toch werkelijk van. Hij kwam liever bij zijn grote broer staan, voelde dat zijn hand stevig werd gepakt en keek door de nieuwe opening, zijn hoofd onder dat van Coentje. Een hele tijd gebeurde er niets en alleen klonk de spanning in het ademen van de kinderen.

Coentje hief een waarschuwende vinger, en het geluid dat nu naderde was zo dun schurend, zo akelig dat Mieltje zich achter Coentjes rug verborg en toch opzij uitkeek, door de reet, met éen oog. O jé, het was maar éen schoentje, het had zijn broertje onderweg al verloren, dat moest daar liggen dieper, veel dieper de gang in, dood, en zelf was het ook al stervend. Een afschuwelijk schoentje, vaal, met uitgelubberde randen, de neus afgescheurd van de zool tot een zwart gat, dood- en doodziek. Coentje trok hem mee de gang in. Daar lag het. Het kon niet meer, Het leek een dode rat. Maar het kon nog steken ook en Mieltje gaf een schreeuw van pijn...

...Moeder vloog uit bed en maakte licht. Daar zat Mieltje in zijn kleine ledikant, dekens en lakens weggetrapt, schreeuwend en huilend door elkaar en in zijn handje de

[p. 617]

geblesseerde voet. De grote teen was opgezwollen en zag grauwblauw. Er liep ook een rode streep over de wreef. Het bederf, op zoek naar hogere en edeler organen, liet reeds zijn prenten achter.

Het was middernacht en vader zocht in de gids naar dokterstelefoon. Moeder evenwel, kordaat en praktisch als moeders zich in gevaarlijke situaties altijd tonen, gebood hem ineens de geneeskundige dienst op te bellen. Hier moest een ziekenhuis helpen. Even had ze Mieltje in haar armen genomen, meer instinktief dan uit wetenschap heel voorzichtig, en toch gaf hij een gil toen ze raakte aan een harde knobbel in het kniegewricht. Als in godsnaam de ziekenwagen maar gauw komt, dacht ze, haast radeloos. Nu lag het kind, terwijl de ouders zich vliegensvlug kleedden, in het grote bed, met dieprode wangen en ogen dofgrijs van koorts. Het kind hield zich stil. De koorts leek de pijn te verdoven.

Juist had moeder wat ondergoed van Mieltje en zo meer in een koffertje gepakt toen de wagen voorreed. Vader ging naar Coentjes kabinet. Hij poogde zijn oudste te wekken, hij tilde hem uit bed en begon te vertellen, maar hij kreeg het kind niet wakker, zijn hoofd rolde tegen zijn schouder, en hij legde het weer neer. Zijn zoon was negen jaar en zou zeker geen onberaden dingen doen. Misschien waren ze ook allang weer thuis eer hij ontwaakte.

Vader ging naar de slaapkamer terug en hoorde op de gang de dokter zeggen: ‘Uw kleine is wat teertjes, maar juist zulke kinderen hebben dikwijls een weerstandsvermogen dat aan het wonderbaarlijke grenst’. En toen tot hem: ‘Ja, ik hoorde al van uw vrouw dat hij in een spijker heeft getrapt. Er is een infektie van de lymfe, maar we hopen toch dat we het ventje er heelhuids doorhalen, met voetje en teentje en al’.

Moeder zelf droeg Mieltje in een deken naar de wagen. Ze wist nu, hoe ze hem moest aanpakken, onder zijn bibs en zijn schouders. De dokter nam plaats naast de chauffeur, de kleine zieke lag in het wagenbed en de ouders zaten aan de smalle kant met verkrampte handen.

Even ontwaakte Mieltje. Hij vroeg zich niets af, alleen

[p. 618]

merkte hij dat hij heerlijk werd gereden, zo zacht als nooit tevoren. Moeder ontvouwde snel haar handen, stond op met een glimlach, en zich vasthoudend drukte ze een kus op het gloeiende voorhoofd. Mieltje glimlachte terug. ‘Zoetert’, zei moeder.

En in een suizelende vaart, met af en toe even het spel van het wagensein, ging het door de slapende stad als een wervelwindje naar het ziekenhuis.