Maatstaf. Jaargang 6

J.W.F. Werumeus Buning
Souvenir, souvenir, que me veux-tu?

Herinneringen oprakelen als een oud vuur veroorzaakt brand, ook asch die bitter smaakt in de mond; en eerst daarna de warmte die men dankbaar is, des te meer met een oud gebeente.

Het zou wel zonderling wezen indien er niet eens een korrel asch aan te pas was gekomen, als men elkaar meer dan veertig jaren heeft gekend. Ik wil het echter slechts over de dankbaarheid hebben, de menschelijke genegenheid, de vriendschap; dat wat ons van het vuur rest.

Herinneringen aan iemand zijn uit de aard der zaak altijd herinneringen van ons eigen persoonlijk leven, dat valt niet

[p. 183]

te ontgaan; zelfs niet als ik zeg dat Jany op mijn leven een grote invloed heeft gehad, voornamelijk wat het letterkundige betreft; of nog beter gezegd, op de sfeer waarin verzen kunnen leven.

Ik heb hem, voor zoover ik weet in de late herfst van 1913 voor het eerst leeren kennen, niet ver van het huis aan de Overtoom waar ik thans woon. Ik had veel gelezen, maar enkel minderwaardige verzen geschreven; ik studeerde voor notaris, en bewonderde zijn poëzie boven die van anderen; ik verkeerde in een omgeving van studenten waar de belangstelling voor schoone letteren zich slechts weinig deed gelden. Deze kennismaking was een grote verademing voor de toenmalige aspirant-notaris; er werd ternauwernood een woord over verzen gezegd; dat kwam eerst veel later, maar ik trof voor het eerst een vriend die in dezelfde sfeer verkeerde als ik. Wij werden zoo bevriend dat wij met onze vriendinnen de Kerstmis van dit jaar vierden in zijn hut aan de Noolsche weg in Blaricum, die wij met een gesloten vigilante bereikten, want het was maar een slordige mulle zandweg. Er was toen, naar ik al zeide, nog geen enkele sprake van daadwerkelijke literatuur mijnerzijds - een even stille als zekere grondslag voor goede vriendschap want literatoren zijn, gelijk een ieder weet, voorbestemd vroeg of laat ruzie te krijgen, zoo niet over het gebruik van het zelfstandige, dan toch zeker over het misbruik van het bijvoeglijke naamwoord; of iets anders.

Hij las ons daarentegen in die Kerstdagen Milton voor, Paradise Lost. Boven zijn schrijftafel hing het fragment van een afbeelding van een der gewelfschilderingen der Sixtijnse kapel, van Michel Angelo; die waarop God de vonk des levens doet overslaan tussen zijn vinger en de vinger van Adam, met Eva in zijn arm.

Op zijn schrijftafel lag een pennehouder met een gouden pen, ik weet niet of hij daar ooit mee geschreven heeft. Wat ik wel weet is dat die Kerstmis niet onder lage sterren gevierd werd, en den jongen mensch die ik toen was een nieuwe en edeler wereld opende. Het lijkt na zooveel jaren misschien onbelangrijk, maar toen kort daarna het noodlot mij voor de eerste maal trof, was ik in staat, met de kennis

[p. 184]

van deze edele wereld uit de Noolsche hut, In Memoriam te schrijven. Het was tevens Jany die mij bij verbeteringen raad gaf, en de poorten van de Gids voor mij opende.

Het is van het allergrootste belang, zou ik zijdelingsch willen opmerken, hoe een oudere dichter tegenover jongeren staat. In die jaren werd iedere jongere met open armen ontvangen; er was geen sprake van ‘ismen’ - ik herinner mij trouwens niet dat ze bestonden - het ging om de poëzie en een nieuwe stem daarin. Op onze beurt haalden wij Marsman, Slauerhoff, later Engelman en Aafjes met vreugde binnen. Daarna schijnt er meer tramelant en haast ontstaan te zijn, naar den geest des tijds. Maar welke zonderlinge geesten er ook verschenen mogen zijn, zij hebben altijd, merkwaardiger wijze, A. Roland Holst op hun pad gevonden als goed en belangstellend waarnemer en raadgever.

Ik zou hier niet bij stilstaan indien ik niet wist hoeveel het voor mij beteekend heeft met een ervaren gids de eerste hellingen van de Parnassus te beklimmen. Als In Memoriam verzwegen was, of miskend, zou ik wellicht verder gezwegen hebben, want ik was en ben een zwijgzaam mensch.

Na deze eerste jaren gingen onze wegen wel eens uiteen. Hoe gaat het? Men leert een leerling de weg, en hij wandelt weg naar zijn eigen aard, om zichzelf te worden. Zoo is het altijd, en zoo zal het altijd zijn. ‘Zoo zal de man zijn vader en moeder verlaten’... en wat er meer geschreven staat aan eeuwige wijsheid. Ik vond wel eens dat hij zijn poëzie al te zeer toespitste en te gesloten hield; en hij meende vaak dat ik de mijne gevaarlijk breed maakte, en open. Het heeft aan onze blijvende vriendschap mettertijd niets veranderd, behalve nu en dan een hevig verschil van meening, tenslotte steeds in der minne van poëzie beslist.

Ik wil mij nog herinneren dat ik, toen Cheops in de Nieuwe Gids stond, op het Leesmuseum bezig was een boek over clowns te vertalen, en bij een omwandeling wegens schrijfkramp Jany ontmoette, die kennelijk geheel en al in vuur en vlam stond van hooge geestdrift. Ook dat was weer eens een les.

Maar ik herinner mij evenzeer dat ik, natuurlijk, hèm,

[p. 185]

in 1932, het eerste handschrift stuurde van Máría Lécina, wat nu juist geen hooge poëzie was. Hij nam het mee naar het strand, met zijn onder de vrienden welbekende wandelstok en handdoek, sliep in bij het geruisch van de Noordzee, en vergat het. Ook dat is terecht gekomen en heeft mij eenige dankbaar aanvaarde verbeteringen opgeleverd. Niettegenstaande ook dit alreeds weer een kwart eeuw geleden is - goede vriendschap is zoo dat als men elkaar weerziet het is of men elkaar gisteren nog zag - weet ik daarna geen oneenigheden meer te vermelden.

Wij ontmoeten elkaar zoo nu en dan op het grasveld of bij de kachel van Claudine Witsen Elias en wisselen van weerbare gedachten als oude strijders die het zwaard hebben neergelegd, als oude schaakmeesters die een open of gesloten partij weten te waardeeren, als het maar schoon spel geeft; wij spreken over de roddel van de dag en het rotte van de tijd, tot hij weer zijn wandelstok vat en daarmee op de fiets klimt die hem langs de Voert naar Bergen voert. Hij is een voortreffelijk verteller van anekdotes, en weet altijd alles van iedereen. Ons vereenigt bovendien een deugdelijke haat jegens halfzachte godsdiensten en slechte poëzie, gelijk overigens reeds veertig jaar geleden. Wanneer ik dan zijn voetstappen hoor knarsen op het grint, weet ik dat de beste vriend Van mijn leven weer naar huis gaat en ik besef in die leege kamer tevens, dat wij daarover eigenlijk nooit een woord hebben gesproken, sinds veertig jaar. Omdat ik een gesloten natuur heb...