Lust en Gratie. Jaargang 16

[p. 100]

Nausicaa Marbe
Lenin

‘Meneer de adjunct,’ hijgt, nee, jammert de portier door de telefoon. ‘Meee-njeer-de-adjuuuunct!’ Al twintig jaar begroet ik hem dagelijks met een praatje en drie maanden geleden heeft hij, op mijn jubileum, met mijn vrouw gedanst en meermalen op haar likdoorns getrapt. Maar hij blijft formeel.

‘De directrice wil dat u meteen naar beneden komt. Een overstroming.’

Ik kijk uit het raam. De Donau kan het niet zijn, ze glanst bedaard in haar bed. Ons museum ligt weliswaar zeer dicht bij de havenbocht van de rivier, maar zelfs tijdens de laatste overstroming is het water niet tot de buitenmuren gekomen, laat staan dat de schilderijen in gevaar zouden zijn geweest.

Overstroming, wil ik herhalen, maar ik hoor de directrice al in de verte roepen.

‘Zeg hem verdomme dat Lenin in de stront ligt!’

Typisch Lydia, nooit een blad voor de mond.

Lenin. Net nu het erop lijkt dat we hem aan de Amerikanen zullen verkopen. De oude trap kreunt onder mijn voeten als ik naar beneden ren. Ik hijg. Op de overloop met oriëntaalse kunst kijken drie bezoekers verschrikt op. Een neger verwachten ze niet in Tulcea. Ik groet de drie in het Roemeens. Nog meer stille verbazing.

Vanaf de balustrade op de eerste verdieping kijk ik de entreehal in. De marmeren vloer is kurkdroog. De wc, ik had het kunnen weten. Lenins buste ligt al tien jaar in het halletje bij de wc. De beul nu als juffrouw van de retirade, de bezoekers hebben er schik in. Zelf maakten we de associatie niet toen we hem na de revolutie van zijn plaats bij de ingang lieten wegslepen. Lenin was zwaar, de wc dichtbij, een kwestie van snel wegmoffelen. Voor geen goud wilde de toen nieuwe directrice hem kwijt. ‘Je weet nooit of hij ons nog van pas komt!’ zei ze met een knipoog, waarin ik, in de euforie van de omwentelingen, liever dollartekens zag dan een vooruitblik op een mogelijke terugkeer van het communisme.

[p. 101]

Nu hurkt ze naast de buste, haar hoge hakken geankerd in de okerbruine drab waarin het hoofd van de oude Rus rust. Afschuw op haar gezicht.

‘Oki, Oki,’ - heerlijk hoe ze mijn naam herhaalt - ‘Oki, wat moeten we in godsnaam doen?’

Emmers en dweilen pakken, dat komt niet in haar op, ze is kapiteinsdochter en kapiteinsvrouw, frêle geboren en frêle gebleven in een leven dat nooit het uiterste van haar heeft gevergd.

‘Een loodgieter bellen?’

‘Ben je gek, Oki, de Amerikaan komt na sluitingstijd en dat is al over een uur. Tegen die tijd heeft Lenin jouw kleur!’

Ze overdrijft, als altijd. Zo donker zijn de ronddrijvende excrementen niet, bovendien is Lenin geen spons maar een brok graniet. Hooguit krijgt hij een caramelkleurig kartelrandje. Jammer eigenlijk dat hij niet van ras verandert. Een staaltje postmoderne kunst uit het hart van het Donauland. We zouden er de krant mee kunnen halen. Als ik me niet vergis heet die Amerikaan ook nog Brown, hij zal er de humor van inzien. Bovendien is het nog maar de vraag of hij komt. De Duitse, Franse, Engelse, zelfs de Russische Lenin-behoeftigen hebben tot nu toe Tulcea nooit gehaald. Misschien schrikt het vooruitzicht van deze zompige Roemeense provincie ze af. Hier valt de Donau uit elkaar om in doortastende slierten door het achterste van het land te meanderen. Een labyrint op de kaart waar een vreemdeling zich zelden waagt. Wie weet hebben de collectioneurs van communistische curiosa onderweg een mooiere en goedkopere Lenin gevonden; dit deel van de wereld is er tenslotte rijkelijk mee bezaaid.

Lydia, nu een en al hulpeloosheid, wacht op antwoord.

‘Goed dan. We slepen hem naar de patio en zetten de tuinsproeier erop.’ Ik suggereer het onmogelijke, het hoofd weegt minstens een ton.

Lydia staat op. Nieuwe pumps. Wijdbeens kruist ze haar armen, haar rode nagels plukken onrustig aan de korte mouwen van haar satijnen

[p. 102]

blouse. Met die kokerrok en die glimmende panty zie ik haar niet bukken voor het vuile werk. Tenzij ze zich uitkleedt.

‘Oki,’ piept ze, ‘wíj zullen het moeten doen Schoonboenen.’

Wij, omdat het personeel al naar huis is en de portier z'n plek niet kan, màg verlaten. Bepaald per ministerieel decreet sinds Boekarest heeft ontdekt dat we hier een Picasso hebben. De enige in het land. Een ongeïnspireerde tekening van een stier, de meester moet zijn dag niet hebben gehad. Ooit pronkte ik ermee in brieven naar huis. Wat doet Oki in dat land? Een studiebeurs. Wat doet Oki nog steeds in dat land? Een vissersdochter. Waarom blijft hij in dat land? Hij werkt met Picasso. Mijn vader, douanebeambte, was een man van de wereld.

‘Zal ik schoonmaken?’ bied ik niet erg enthousiast aan. Lydia beloont me met een zucht. Een poeslieve glimlach verlicht haar gezicht. Van een galante Botswaniaan ben ik in de loop der jaren een galante Roemeen geworden. Maar al was ik een schoft, een vrouw die ik begeer zal ik nooit in andermans uitwerpselen laten wroeten.

‘Oki, God heeft je hier naartoe gestuurd!’

Ik kijk haar niet aan.

‘Binnenkort maken we die boottocht, naar dat iconendorp van je aan de Russische grens. Kun je met Lenins geld toeslaan. Beloofd.’ Dat wilde ik horen. Mummies heeft ze naar Tulcea laten komen, en indianenhutten, en afgrijselijk lelijk Chinees porselein - ‘Met veel rijstkorrels, Oki, dat wil het arbeidersvolk zien!’ Om maar niet te spreken van de kopieën van Etruskische graftombes vol fresco's met mannen en vrouwen met Rai-Uno-gezichten die Rai-Uno-seks bedreven. Om de kas te spekken, zegt ze altijd gedecideerd als we vergaderen. Wij tweeën in een kamer, zij aan het hoofd van de tafel, schalkse ogen vanachter de blonde pony. Hoe zou ik haar kunnen weerstaan?

‘Oki,’ nu wrijft ze haar handen, ‘een paar dagen naar de vissersdorpen. Ik verheug me er zelfs op.’

Ik ben te lijmen als een kind. Alleen met haar in een boot, m'n arm om haar schouders als de wind te hard waait, mijn hand om haar pols als

[p. 103]

ik haar op het droge help, misschien moet ik haar zelfs over een ver-rotte steiger dragen.

Met dat vooruitzicht waad ik door de stinkende plas naar de wc-pot. ‘Even kijken hoe groot de schade is.’

Er borrelt niets in die ellendige poel, de smerigheid wordt niet meer aangevoerd. Twee emmers dus en alle dweilen die ik in de werkkast kan vinden. Een sponsje erbij, om de Rus te fatsoeneren.

O, solidariteit. Ze is er nog als ik Lenin tegemoet strompel. Timide deze keer, net een betrapte spijbelaar.

‘Pak een stoel, een kop koffie, een krant,’ grinnik ik. ‘Kom erbij!’

Tot mijn verbazing loopt ze naar de patio en komt terug met de kapotte rieten stoel. Jaren dertig, uit de collectie van havenbaron Mavromatis. Alle erfgenamen al dood.

‘Ik voel me schuldig.’

‘Niet doen.’

Zij zit, ik buk. Wat had ik het graag andersom. Niet dat ik haar ooit met een gretige vinger heb aangeraakt of dat mijn blik in haar aanwezigheid een onkuise gedachte heeft verraden. Maar het moet eruit: deze vrouw is niet alleen een lust voor de ziel - je zou haar over de Roemeense expressionisten moeten horen zwijmelen - ze is ook een lust voor het oog.

‘Lukt het je in je eentje?’

‘Zeker.’

Meer dan anderhalve meter Lenin-profiel tussen ons in. Geen ramp. Als ik zijn kruin voorbij ben, heb ik zicht op haar enkels. Nooit zat ik er met mijn neus zo bovenop.

‘Ik heb champagne op mijn kamer,’ zegt ze ineens, ‘laten we die opdrinken als we klaar zijn.’ Als wij klaar zijn? Waar haalt ze het lefvandaan.

Ik duw wat dweilen tegen Lenins hoofd, eerst maar een droog kransje om de oude man. Het uitwringen is het goorste. Een vloeibare massa. De weinige bezoekers die van de wc gebruikmaken, vinden er geen papier. Notitie voor de volgende vergadering.

‘Lydia, Lydia,’ zucht ik, tot aan mijn ellebogen in de pis. Ik heb een

[p. 104]

halve emmer vol, en ze moet begrijpen dat ik het moeilijk heb. Haar fraaie gezicht moet verkrampen als ze het uitwringen van de dweil hoort. ‘Lydia, Lydia.’

‘Kan ik iets voor je doen?’

Ik kijk om Lenins kruin heen. Ze zit dichtbij, haar benen onder haar gevouwen, de pumps bungelen aan haar duimen.

‘Meer dan je denkt.’

‘Meer dan de iconen?’

‘Meer dan dat.’

Ik zweet. Zij waarschijnlijk ook, maar ik zie geen sporen op haar blouse. Dure stof moet het zijn, ze gaat niet voor niets twee keer per jaar naar de Maison in de hoofdstad om terug te keren met modieuze mantelpakken en zwierige pelerines. Geen zeeman die naar deze vrouw durft te fluiten. Als ze op de kade loopt is het altijd ‘bonjour madame’.

Met een bijna volle emmer kruip ik haar kant op.

‘Bonjour madame.’

‘Monsieur!’

Een nijlpaard ben ik, wentelend in de modder van de Kalahari-woestijn, waar de Okavango haar armen hardnekkig de droogte in duwt. Ik knijp mijn neus dicht. De delta waarin ik ben geboren rook zoet. Lydia wendt haar hoofd af als de emmer nadert.

‘Och arme.’

Alsjeblieft, geen medelijden.

‘Jullie hadden de klootzak veertig jaar geleden al met poep moeten bekladden. Wie weet had dat veel ellende bespaard.’ Murw volk, durf ik er niet aan toe te voegen.

Lydia veert op.

‘En dan oorlog,’ roept ze. ‘De Russen in het land de keel doorsnijden. Opstand. Bloed. Veel bloed. Nog meer bloed. Vooral aan de Roemeensekant.’

‘Zoiets.’

‘Gek!’

[p. 105]

‘Misschien ben ik gek, zoals de Okavango die koste wat kost niet naar de zee, maar naar het zand toestroomt. Hartje Afrika, mooiste delta ter wereld. Een paradijs.’

‘Slachtpartijen, daar zijn Afrikanen dol op.’

‘Blonde vrouwen, daar zijn we ook dol op.’

Zonder op te kijken passeer ik haar stoel. Ik werk nu snel, lang mag ze geen zicht hebben op mijn natte rug. Tweede emmer al vol, zo meteen een sopje voor de grond. Morsige dweilen weg, handen tien keer afwassen, de wc-deur dicht.

‘Gaat het nog?’ vraagt ze als ik met de schone emmer terugkeer.

‘Champagne!’

‘Na de deal,’ lacht ze.

Kwart voor vijf. Lydia mag de klus afimaken.

‘Heb je parfum bij je?’

‘Ja, dag!’

‘Hier.’ Ik geef haar het sponsje voor de vieze Lenin-randjes. ‘Een schoonheidsbehandeling. Ik kan niet meer.’

Krakend riet als ze opstaat, krijsend riet als ik ga zitten.

Lydia knielt naast Lenins wangen, strijkt erover. Harder, roep ik bijna, die imbeciel verdient haar zachte hand niet. Haar rug kronkelt. De armen, valt me op, zijn bijzonder gespierd. Zou ze ooit hebben geroeid? En dan maar mekkeren dat ze niet graag de ‘gore delta’ ingaat.

‘We hebben nooit oorlog gehad in Botswana.’ Het moet eruit.

‘O, nee?’

‘Onze presidenten heetten Sir en werden al langer dan driehonderd jaar door de Britse kroon ontvangen. En onze onafhankelijkheid is dertig jaar geleden bij een kopje Earl Grey met de koningin besproken. Be-spro-ken!’

‘Toe maar.’

Ze wast Lenins oren. Geen spatje vuil erop, toch doet ze het. Macht der gewoonte? Zou ze haar kapitein ook zo inzepen en kreunt hij dan? Van afschuw, vermoeidheid of plezier?

[p. 106]

‘Zeg Oki, heb je erover nagedacht wat we met het geld doen?’

‘Is dat soms mijn taak?’

Ze loopt een paar passen achteruit. Bekijkt tevreden het schone monster. Alsof er niets gebeurd is. Op Lenins gezicht geen dankbaarheid. Zijn ogen staren als altijd naar het plafond waar een peertje aan een draad en duizend spinnenwebben hangen. Licht van de revolutie!

‘Jij mag het zeggen.’

‘Hij ziet er’ - vooral geen compliment - ‘gewoon uit.’

‘Nee, ik heb het niet over Lenin, maar over zijn opbrengst.’ Ze stampvoet, gazelle in de Donau-bush.

‘Okee. We gaan naar de Biënnale in Venetië.’ Ik weet ook niet wat me bezielt. Kunst, maar vooral water. Wat ze thuis zeggen, is dat wie een nat nest verlaat altijd langs rivierwegen zal dwalen, nooit in een rechte lijn maar in kronkels zijn doel najaagt, als hij al een doel heeft.

‘Wil je niet naar huis?’

Ze overvalt me.

‘Ontslag?’

Ze lacht.

‘Snoepreisje.’

‘Alleen als je meegaat.’

Kwart over vijf. Ik bid tot God, tot alle góden dat Brown nu in een taxi zit die hem langs de promenade voert. Wat een pracht zal hij denken als hij naar links kijkt, in de late zon geeft de Donau haar mooiste goud prijs. Puinhoop, zal hij mompelen als hij naar rechts kijkt, daar houdt een rij ingezakte flats de wacht.

‘Paradijs, zei je?’

‘Pardon?’

‘Ik wil dat land van j e zien.’

Ze loopt naar de deur, zet die wijd open. Het is donker in de hal, de portier heeft de lichten al uitgedaan. Maar hij zit nog steeds op zijn stoel. Zoals gewoonlijk leest hij de Donaubode. Lydia komt naar me toe.

‘Blijf zitten,’ zegt ze als ik aanstalten maak om op te staan. Ze strijkt

[p. 107]

neer op de brede armleuning; gelukkig houd ik de stoel in balans. Haar arm dichtbij mijn rug, ze raakt me net niet aan. De vijf vingers op haar knie tikken.

We zwijgen. Net boven Lenins neus zien we, door de glazen deur van de ingang, een stukje van de straat. Precies het stukje waar de taxi's altijd stoppen. Maar ik zie meer. Ik zie wat Brown moet zien als hij zo meteen naar binnen komt. In de omlijsting van onze deur, een koloniaal familieportret. In waterig avondlicht, een zwarte patriarch met een fragiele memsahib aan zijn zij. En aan hun voeten, de grootste jachttrofee ooit.