Lust en Gratie. Jaargang 15

[p. 82]

Sabine van den Berg
De bezoeker

Ossip Warmoes ligt op zijn rug, het laken is als een natte dweil om zijn middel gedrapeerd. Bruine eikenbladvormige vlekken hangen zwaar in de witte vlakte van het plafond boven hem. Waarom in godsnaam moet het regenen? Juist nu, in een periode dat hij zijn nachtrust nodig heeft. Als het nou schoon water was, gewoon doorzichtig, zoals het water dat uit een kraan behoort te komen. Maar nee, het lijkt wel thee waarmee zijn bed gedurende de afgelopen nacht is bedruppeld.

Zo kan het niet langer.

Als hij de komende tijd rustig wil slapen, moet hij op z'n minst het bed verschuiven en een emmer vinden om het lekwater in op te vangen.

Ossips zolder is volgebouwd met dozen. Hij denkt dat wat hij daarin bewaart altijd nog eens van pas kan komen. De enkele keer dat hij iets weggooit, heeft hij het in de week daarna steevast nodig. Daarom nam Ossip al zijn boeken, tijdschriften, verzamelingen, vondsten, door anderen afgedankte maar nog zeer bruikbare voorwerpen en prullaria waaraan hij goede herinneringen bewaart, mee toen hij een paar maanden geleden verhuisde naar dit appartement.

De onderneming met het bed doet hem denken aan een schuifpuzzel waarbij je telkens maar één vakje tegelijk kunt verschuiven om uiteindelijk het juiste plaatje in elkaar te passen.

Hij zou de stapels kisten en dozen moeten versjouwen naar een andere plaats, die op zijn beurt ook weer vrijgemaakt moet worden.

Hij laat zich terugvallen op zijn kussen.

Soms is de ochtend zo wreed, zo onrechtvaardig.

Net als ‘thuis’ woont hij nu ook op zolder. Met als enig verschil dat zijn moeder niet beneden op hem wacht. Verder is er niet gek veel veranderd. Zijn moeder met haar verwachtingen. Ossip kan alles. Hij is zo intelligent, zo creatief.

Maar vooralsnog heeft hij er niets van terechtgebracht, van zijn leven. Een onvoltooide studie kunstgeschiedenis en een scala aan baantjes. Hoe vaak hoorde hij niet: Meneer Warmoes, u bent afwe-

[p. 83]

zig, u bent niet bij uw werk betrokken. Uw hart moet in de la van de directeur liggen. Ons bedrijf lijdt onder uw onverschilligheid.

En toch blijft ze in hem geloven, zijn moeder.

Maar nu weet hij eindelijk wat hij echt wil. En het vreemde is, de oplossing is zo simpel. Al jaren schrijft hij 's avonds voor het slapen gaan keurig in een schrift wat hij die dag heeft beleefd. Als hij eens in een gekke bui is, schrijft hij zelfs een kort verhaal, dus wat weerhoudt hem? Nu hij een compleet verhaal voor een boek in zijn hoofd heeft en het alleen nog maar hoeft op te schrijven, mag hij zich schrijver noemen. Iedere dag minstens een pagina, dat heeft hij met zichzelf afgesproken. Getreuzel wordt niet langer geduld.

Blanco vellen papier liggen uitgewaaierd onder een spoor van sokken en ondergoed. Hij rolt zich naar de rand van het matras, steekt zijn arm uit en met een zwaai schept hij het bovenste beschreven vel van de grond.

Het plan voor zijn boek is rond. Hij heeft een schema gemaakt met een tijdbalk waarop elke gebeurtenis staat aangegeven. Van het begin tot het einde en van het einde tot het begin staat de constructie van zijn boek vast. Hij zou zelfs kunnen beginnen aan het laatste hoofdstuk, het verhaal zou er niet door veranderen. Nu hij de opzet voor zijn boek weer leest beleeft hij opnieuw het jubelgevoel in zijn borst, net als de avond ervoor toen hij het idee kreeg. Heel lang heeft hij op zijn bed gelegen en nagedacht over alle mogelijkheden die hem plotseling ter beschikking stonden. Over alles wat hij kon bedenken en waarover hij zou kunnen schrijven. En dat juist, maakte het zo moeilijk. Maar hij is er uit gekomen. In gedachten en op papier heeft hij nu een duidelijk overzicht over hoe zijn verhaal zal gaan. Vandaag wil hij beginnen met schrijven. Maar eerst wil hij zijn schema nog eens helemaal overdenken. Nu eens van achter naar voor. Van hoe zijn boek zal eindigen naar hoe zijn boek zal beginnen.

Hij heeft besloten dat zijn verhaal zich op een andere planeet afspeelt. Ver weg van de aarde. Ver weg van de vertrouwde omgeving. In contrast met het leven op aarde zal het de lezer duidelijk worden hoe zijn eigen situatie is, of die van zijn volk.

[p. 84]

Hij neemt het bovenste boek van een stoffig stapeltje naast het bed, Einde der eeuwigheid van science-fictionschrijfster Besina Breg. Zijn glas water voor de dorst 's nachts heeft een lelijke kring achtergelaten op de voorkant van het boek. De cirkel halverwege het midden lijkt een zon met zijn gegolfde stralen naar de randen van de kaft.

‘De benen van de volbloedhengsten zakken diep weg in het blauwe zand. Hun manen als zwarte vedertooien slaan wild tegen hun halzen. Van een afstand lijken man en paard samen een geleedpotige, traag mechanisch in hun bewegen. De pantsersoldaten, twintig in totaal, trekken de teugels strak bij iedere stap, waardoor de kreten van de paarden worden gesmoord. Schuim dat zich ophoopt in de mondhoeken van de paardenbekken vlokt weg.

Roder en roder spoelt de hemel als een laken gewassen in bloed. De derde zon komt op. De zon die de driehoek van zonnen compleet zal maken, die de metalen en mineralen op de planeet Chiroptera zal verhitten tot gas, dat bij de wederkerende koude weer kristalliseert tot in de meest bizarre vormen.’

Geharnaste ridders in albasten torenkamers die hun vijanden beschieten met laserpistolen, paarden en ruimteschepen als vervoermiddel en vrouwen met onbedekte borsten omdat de mode dat toestaat, gaan hem als nuchter denkend mens te ver, maar toch ook weer niet ver genoeg. Volgens hem is het leven op andere planeten zo onvoorstelbaar dat het niet te beschrijven valt. Waarom anders grijpen de schrijvers van het science-fictiongenre terug op bekende elementen uit een ver verleden als hun verhalen zich juist in een verre toekomst afspelen?

Een bruusk bonken verstoort zijn overpeinzingen.

‘Ossip Warmoes, ik weet dat je er bent. Doe open!’ roept een zware mannenstem.

Hij verwacht niemand, zeker niet op zondagochtend. Bovendien komt de stem hem niet bekend voor. Hij trekt het kussen over zijn hoofd.

[p. 85]

‘Ossip Warmoes, je ligt op je bed en denkt aan je boek. Houd me niet voor de gek en kom te voorschijn!’

Wat? Niemand weet nog van mijn boek. Hoe kan iemand weten wat ik denk? Hij komt overeind.

De deur schiet open. In de deuropening staat een grote man, langer en breder dan hijzelf met een hoofd dat doet denken aan de kop van een kalf. Zijn kleding is vuil en versleten. Zijn knieën steken door gaten in zijn broek. Hoe weet u wat ik denk, wil Ossip vragen, maar de man beent met logge passen langs hem heen de kamer in. Hij kijkt de zolder rond, zijn oog valt op het bed. Even haalt hij zijn neus op, daarna draait hij zich in de richting van Ossip.

‘Je moet me helpen, ik weet me geen raad.’

‘Ken ik u?’ Ossips stem slaat over, hij voelt de behoefte om zijn stem te verheffen en de man te vertellen hoe hij denkt over mensen die hem 's morgens vroeg uit zijn bed bonzen en zomaar zijn zolder op marcheren. Waar haalt die man het lef vandaan?

De blik van de man glijdt weg door het raam van de dakkapel. De zon beschijnt zijn gezicht waardoor zijn huid nog witter en zijn haar nog vlassiger lijkt.

‘Je kent me niet, en je kent me heel goed.’

Wat een onzin en dat zal ik hem zeggen ook. Hij wil zijn mond openen, maar de man is hem voor.

‘Luister Ossip Warmoes, jij wilt je personages leren kennen. Ik zal je mijn verhaal vertellen, de wijze waarop ik de gebeurtenissen zie die jij me wilt laten beleven, met mijn eigen stem. Ik vertel het je alleen als je belooft dat je mij helpt. Alleen jij kunt dat.’

Is dit een grap?

De man strijkt door zijn haar, dat meteen weer in hetzelfde model terugvalt. Hij heeft een litteken in zijn linkerhandpalm en krassen rond zijn pols, alsof hij aan prikkeldraad is blijven hangen.

‘Ga zitten,’ zegt de man en wijst op een van Ossips stoelen.

‘Mijn naam is Belka. Jij hebt me verzonnen en jij bent het die me als enige hebt laten leven.’ Er klinkt verwijt door in zijn stem.

Belka, die naam heeft hij bedacht. Een Russische naam, ‘eekhoorntje’

[p. 86]

betekent het. Hijzelf heeft ook een Russische naam. Ossip is verwekt door een man die ook Ossip heette en daarna verdween.

‘Ik kan het niet, Ossip. Als het op deze manier moet, wil ik niet bestaan. We waren met z'n vijven. Je liet niemand over, behalve mij. Wat heeft dat voor zin?’

Als gehypnotiseerd beluistert Ossip de woorden, bekijkt de gebaren en de gelaatstrekken van de man. De figuur met de naam Belka die alleen in het schema voor zijn boek bestond, staat nu voor hem. Hij schraapt zijn keel, laat zijn stem gewichtig klinken.

‘Dat heeft wel degelijk zin. Ik stel je als voorbeeld voor de gehele mensheid. Maar hoe kun jij weten hoe belangrijk je eigenlijk bent? Dat moet je aannemen van wie jou verzonnen heeft.’

‘Daar gaat het niet om, om hoe belangrijk ik ben voor anderen. Want ik op mijn beurt vraag dan: welke anderen? Er is niemand meer.’

‘Voor de mensen buiten het boek. Feitelijk besta je niet.’

‘Misschien niet, toch sta ik hier. Ben ik minder omdat ik alleen in jouw boek besta?’

Nee, voor mij ben je zelfs belangrijker. Ik heb je nodig voor mijn boek, het boek dat mijn leven zal veranderen.

‘Heb je iets te roken?’ Belka kijkt hem recht aan, zijn blik is dwingend, vasthoudend. De fletsblauwe ogen lijken zwart in de schaduwen van zijn gezicht.

Op de tafel, tussen het stilleven van overblijfselen van de avond ervoor, zoekt Ossip zijn aansteker. Een pakje shag, het laatste want hij is gestopt met roken, weet hij blindelings terug te vinden in de vuilnisemmer onder een gebruikt koffiefilter en een platgedrukt melkkarton. Hij veegt het plastic zakje schoon.

Belka lijkt tevreden met het restje kruimels dat onderin het zakje zit. Zonder veel ervaring rolt hij het vloeipapier rond de tabak. Met een verontschuldigend lachje, een opgetrokken mondhoek, verklaart hij zijn onhandigheid.

‘In jouw boek rook ik niet, maar ik heb het wel gedaan. Soms is de behoefte te sterk. Ik heb mijn leven lang naar dit moment toegeleefd. Ik bestond niet voordat jij mij bedacht. Jij hebt me een verleden gegeven

[p. 87]

en een toekomst. Als jij besluit om mij niet met je schrift vast te leggen, zal ik voor niemand anders bestaan en alleen in jouw gedachten voortleven of afsterven en vergeten worden.’

De rook van de sigaret blijft hangen onder het plafond van de dakkapel. Het licht van de zon wordt erdoor getemperd. Een gearomatiseerde mist, denkt Ossip. Hij wil schrijven.

Ik heb hem voor mijn boek nodig, maar niet als man van vlees en bloed. Hij moet in mijn hoofd blijven, daar mag hij tot leven komen en avonturen beleven, daarbuiten heeft hij niets te zoeken.

‘Je moet het einde veranderen, Ossip.’

‘Ik kan alleen schrijven als ik een goede nachtrust heb. Het dak lekt.’

‘Ik maak het voor je.’

Ossip opent het raam.

‘Ga je gang.’ Zijn hand maakt het gebaar van na u. Belka hijst zich in de vensterbank, gehurkt zit hij op de rand.

‘Ik ben zo terug.’ Dat geloof ik best, denkt Ossip. Voor Belka's gebogen rug houdt hij zijn handen voor zich uitgestoken en met een vlugge zet duwt hij Belka het raam uit. Een kreet, gestommel over de dakpannen en daar gaat Belka. Als de man met de gespreide armen en benen van Leonardo da Vinci hangt hij in de lucht. Ossip slaat zijn handen aan elkaar af en sluit het raam.

‘De bezoeker’ is een fragment uit het nog ongepubliceerde manuscript Ossip of De eindemaker

[p. 88-89]