Lust en Gratie. Jaargang 15

[p. 100]

Nathalaie Quintane, foto. Jan H Mysjkin

[p. 101]

Jan H. Mysjkin
Een minimumprogramma voor oog en denken
Over Nathalie Quintane

Vorig jaar publiceerde Nathalie Quintane twee bundels waarmee zij voor mij de meest markante debutant van 1997 in Frankrijk is; in maart verscheen Remarques (‘Opmerkingen’), twee maanden later gevolgd door Chaussure (‘Schoen’). In Remarques noteert Nathalie Quintane, op 8 maart 1964 geboren te Parijs, ogenschijnlijk onbetekenende momenten in de auto, thuis, of opmerkingen omtrent het lichaam. In Chaussure wordt deze opzet op systematische manier uitgevoerd rond één enkel voorwerp: de schoen, die gedurende honderdvijftig bladzijden via uiteenlopende wegen op de voet wordt gevolgd. Indien het enkel toeval is dat het ene boek er voor het andere was, dan toch een gelukkig toeval: Chaussure dient zich aan als de fors uitvergrote beschouwing van een detail uit Remarques, dat zijn status van kiemcel door de chronologie bevestigd ziet.

Zoals de titel aangeeft, bestaat Remarques uit een verzameling opmerkingen die een tot vier regels in beslag nemen. Met de ‘opmerking’ lijkt Nathalie Quintane een nieuw literair genre uit te vinden - althans, het begrip komt niet voor in het Lexicon van literaire termen. Wel worden er onder het lemma ‘gnomische vormen’ diverse korte uitdrukkings-wijzen opgesomd, zoals de maxime, het aforisme, de spreuk. Wanneer de ‘opmerking’ binnen dit lemma moet worden geplaatst, dan stelt zich de vraag naar de afgrenzing ervan tegenover de andere vormen binnen dit betekenisveld.

Maxime, aforisme en spreuk hebben de neiging om algemene wijsheden of levensregels te formuleren; de opmerking daarentegen gaat niet verder dan de conversie van een persoonlijke waarneming, voor-

[p. 102]

bijgaande gebeurtenis of ondersteboven gehaalde logica in woorden. ‘Vanaf een bepaalde leeftijd bekijk je jezelf niet meer zo in de onderkant van soeplepels.’ Op het moment dat je in staat bent om een boek als dat van Quintane te lezen, bekijk je jezelf inderdaad niet meer zo in de onderkant van soeplepels. Mocht Quintane het niet hebben opgetekend, dan zou ik er niet bij hebben stilgestaan dat ik als kind inderdaad gefascineerd heb gekeken naar mijn vervormde snuit in de onderkant van soeplepels.

Zo vestigt Quintane's poëzie - een poëzie waarin het er uiterst prozaïsch toegaat - onze aandacht op wat we niet zien of niet meer zien. Zonder belerende opzet, zoals de aforismen of maximes van Montaigne of La Rochefoucauld in vorige eeuwen. Zou het kunnen dat, op het eind van een eeuw waarin literatoren en filosofen zoveel onheil hebben goedgepraat, het voor de schrijver niet langer past om een belerende toon aan te slaan? Dat de ‘gnomische dichter’ van vandaag niet langer grondregels of plichten van het leven mag en/of vermag te formuleren? Dat we eerst terug moeten naar een minimumprogramma: wars van didactiek en moraal de inventaris opmaken van de nu eens vermakelijke, dan weer ernstige wereld van quasi onzichtbaar geworden evidenties. Wanneer men in een ruk de ene opmerking na de andere leest, komt men tot het beangstigende besef hoe slecht we onze omgeving waarnemen - laten we dan maar zwijgen over hoe slecht we deze beoordelen. Misschien wil het werk van Nathalie Quintane op dit punt een stille terechtwijzing zijn - zeker is het een aansporing om onopmerkelijke evidenties als niet-evident op te merken.