Lust en Gratie. Jaargang 15

[p. 12]

Illustratie: Pam Emmerik

[p. 13]

Pam Emmerik
Het Afrikaanse nachtkastje

De tram die kwam aanrijden was vol. Ik besloot te gaan lopen, liep vlak achter twee vrouwen met paraplu's aan. De naar elkaar toegedraaide stand van hun wangen, nekken, ruggen zelfs, liet zien dat ze hun gesprek belangrijk vonden. Er lag een grote plas op de stoep. De ene vrouw, al veilig aan de overkant, keerde zich om en zei tegen haar vriendin ‘een mens is niet van marsepein’. De ander knikte nadat ze de oceaan overgestoken was. Met even driftige haktikken liepen ze verder. Ik keek ze na. Van marsepein kon je alles maken. Varkentjes, auto's, spaarpotten, fruit. Zelfs van één stukje marsepein kon je alles maken. Als je met een varken begon kon je daar

[p. 14]

een politieagent van boetseren, die omtoveren tot salami die in een kerstengeltje veranderde dat vervolgens weer een banaan werd. Mensen waren niet van marsepein. Ze konden zichzelf niet zomaar in een winterwortel, sleutelbos, schaakstuk veranderen.

Toen ik het kantoortje binnenkwam ging de telefoon over. Met een beleefd ‘Van Goghmuseum, u spreekt met de informatieservice’ nam ik op.

Dima had me op mijn werk gebeld om te zeggen dat ze een verrassing voor me had. Ik keek om me heen, haar kamer zag er voor de verandering redelijk schoon en opgeruimd uit, behalve het bed, dat een wanorde was van beddengoed, kleding, kranten, een volle asbak op een hoofdkussen, wikkels van chocoladerepen, verdorde rozen. ‘Is dat nou niet lastig, die rozen in je bed?’ vroeg ik. Ze wierp een blik op het bed, die je bijna deed geloven dat ze die rozen niet eerder had opgemerkt.

De deur naar de keuken, die meestal openstond, was gesloten. Mijn cadeau stond vast in de keuken. Misschien had Dima iets op straat gevonden en dat opgeknapt. Dat deed ze wel vaker. Ikhoopte dat het een nachtkastje zou zijn. Ik was pas verhuisd en had een nachtkastje nodig.

De keukendeur klemde nogal zodat ik er een ruk aan moest geven voor ze open-

[p. 15]

zwaaide. Aan de keukentafel zat een zwarte man die toen hij opgestaan was mij de grootste neger leek die ik ooit had gezien. Hij stak zijn hand, die van een reus, naar me uit.

‘Hello, I'm Solomon.’

‘I am Frances,’ zei ik en gaf hem een hand. Dima straalde. ‘Hoe vind je hem?’

‘Groot,’ antwoordde ik en probeerde me Solomon voor te stellen als nachtkastje. Het lukte me niet dat beeld lang vast te houden. Dima zei dat Solomon een politieke vluchteling was, maar dat hij geen verblijfsvergunning had gekregen. Hij was gemarteld, voegde ze er aan toe. Ze hoopte dat Solomon een poosje bij mij op zolder zou kunnen wonen. Ik wierp tegen dat je iemand toch niet zomaar op zijn woord kon geloven als hij zei dat hij gemarteld was. Dima keek me aan. Ik kende die blik maar al te goed.

Hij betekende: denk je soms dat ik uit mijn nek sta te kletsen?

Hij betekende: dit had ik niet van jou verwacht.

Hij betekende vooral: nu heb je er zelf om gevraagd.

Ze vroeg Solomon zich uit te kleden. Ik deed alsof het mij niet aanging. Hij stond op en begon de knopen van zijn overhemd los te maken. Hij droeg een roze katoenen overhemd waarvan de kraag doorgesleten was. Zorgvuldig hing hij het over een

[p. 16]

stoel. Hij bukte zich om zijn schoenveters los te maken. Trok zijn schoenen uit, zijn sokken, zijn hemd. Terwijl hij zijn broekriem losgespte keek ik strak naar een affiche tegen - waartegen eigenlijk? - dat achter hem hing.

Solomon was klaar. Op een klein wit onderbroekje na stond hij naakt voor ons. Dima knipte de lamp boven de tafel aan. Het felle licht viel over zijn lichaam.

Ik heb een keer een documentaire gezien over Josephine Baker, de grootste revuester van de Folies-Bergère. Door de Parijzenaars werd zij, met haar vrolijke uitstraling en ledematen zwart als ebbenhout, als de personificatie van het zwarte ras gezien. Ze was, dansend in een bananenrokje, eerder de belichaming van een idee dan dat ze zich als individu kon manifesteren. Het was een beetje een intellectuele documentaire. Maar die ledematen zwart als ebbenhout waren me bijgebleven. Als je zegt dat iemand zo zwart is als ebbenhout dan gaat het natuurlijk in de eerste plaats om dat zwart als. Toch speelt dat ebbenhout ook een rol. Je vergelijkt een mens met een boom. En hoewel het voor de hand leek te liggen om iemand van Solomons postuur met een boom te vergelijken, schoot het voor wat ik zag te kort.

Lenige boom.

Zwart als ebbenhout.

Standbeeld uit Afrika.

[p. 17]

Ik zag een man wiens lichaam, armen, benen, hals, borst, rug overdekt waren met witte wormpjes, die bij nader inzien littekens bleken te zijn, dichtgegroeid met wild vlees. Onwaarschijnlijk dat iemand die littekens met een mes had veroorzaakt. Het was eerder alsof ze met een guts waren uitgediept. Als ik niet beter wist zou ik gezegd hebben dat iemand geprobeerd had om van Solomon een ebbenhouten nachtkastje te maken, ingelegd met ivoor.

We liepen door de stille stad naar huis. Het motregende en het asfalt glom in het licht van de straatlantaarns. Net als in films, al waren er misschien al straten waarvan het asfalt het licht van de straatlantaarns weerspiegelde voordat iemand het op film vastlegde. Maar sindsdien glimt asfalt zoals asfalt in een film glimt en niet zoals asfalt in werkelijkheid glimt. Ik heb me zelfs weleens afgevraagd of het begrip film noir soms afstamt van dat glanzende asfalt.

Solomon paste het tempo van zijn voetstappen aan de mijne aan. In stilte vervloekte ik Dima. Nu zat ik opgescheept met een man van wie ik nauwelijks iets wist. Wat als hij me thuis, in mijn eigen bed verkrachtte? Dan zou iedereen zeggen dat het mijn eigen schuld was. Solomon leek aardig. Zijn ogen stonden goed. Maar dat was een eerste indruk. Kon je wel op eerste indrukken afgaan? Volgens Dima moest je altijd

[p. 18]

je intuïtie volgen, anders zou je ontzettend veel dingen in het leven mislopen. Ik bedacht dat ik het niet erg zou vinden om een verkrachting mis te lopen. En ik wist nog wel veel meer dingen te bedenken die ik niet zou missen als ik ze nooit zou meemaken. Nijdig stampte ik in een plas. Solomon keek me verschrikt aan. ‘It's nothing,’ zei ik tegen hem. Hij leek niet helemaal overtuigd. ‘It's nothing,’ herhaalde ik nog maar eens. Ook om mezelf gerust te stellen.

Thuis zette ik thee. De poes sprong op de keukentafel. Solomon aaide haar met zijn reuzenhand. Ze ging op haar rug liggen spinnen. ‘She likes you,’ zei ik om hem op zijn gemak te stellen. Hij antwoordde dat katten, omdat ze er zo van houden over hun buik geaaid te worden, eigenlijk twee buiken zouden moeten hebben. Zelf had hij als kind een kat gehad die Claudius heette. Ik liet Solomon foto's zien van alle katten die van mij waren geweest.

Daarna zong hij een liedje. Hij had een zuivere, verrassend hoge stem. Hij legde uit dat het een kinderliedje was over een heel luie kat die alsmaar dikker werd. Met gesloten ogen zong hij het ene lied na het andere. Een lied ging over vrouwen die met een trucje hun man om de tuin leidden om met hun minnaars te gaan dansen. Een ander over een overstroming waarna er zeemeerminnen op het land achterbleven. Het laatste lied, dat heel lang duurde, vond ik het mooist. Het klonk afwisselend

[p. 19]

vrolijk en melancholiek en je kon nauwelijks zeggen waar het vrolijke stuk ophield en het melancholieke begon, maar dat was juist het mooie eraan. Solomon vertaalde het voor me in het Engels. Het ging over een reiziger: ‘Are you just passing by or intentionally coming to visit us? Thousand lovely welcomes! You are forever our light in the darkness... Thousand lovely welcomes! Kindly you came to us while previously you never bothered... Thousand lovely welcomes!’ Elke tweede regel was steeds dat Thousand lovely welcomes. Dat ging eindeloos zo door. Solomon zei dat het lied The Visitor heette. Ik bedacht dat ze het beter honderdduizend keer welkom hadden kunnen noemen.

Op de bank in de huiskamer maakte ik een bed voor Solomon op. Voordat ik het licht uitdeed liet hij me een foto zien. Van een mens, niet van een kat. Het was een foto van een oude vrouw over wier gezicht slijtagenaden liepen, alsof de foto dubbelgevouwen had gezeten in de broekzak van iemand die ermee was gaan zwemmen. Solomon zei dat het zijn moeder was. Op het asfalt van zijn wang glom een traan. In het donker vroeg hij me hoe je ‘it's nothing’ in het Nederlands zei. ‘Het is niets,’ zei ik. ‘Het is niets,’ herhaalde hij slaperig.

Fragment uit de roman Vorst op aarde (voorlopige titel, naar een gedicht van Emily Dickinson)

[p. 20]

Illustratie: Chaja Polak