loopt als een rode draad door het verhaal en is van even groot belang als de eerder vastgestelde lijnen van medemenselijke verantwoordelijkheid en man-vrouwrelaties. Een draad die bijna van alinea tot alinea aan te wijzen valt - even onmiskenbaar als fascinerend. Dat Haushofer dit betoog, want anders kan het niet genoemd worden, heeft aangebracht in een verhaal dat ook zonder die historische lijn al boeiend genoeg is, tekent haar meesterschap.
In de kleinburgelijke samenleving van het eind van de jaren vijftig was het moeilijk de gebeurtenissen van de oorlogsjaren anders aan de orde te stellen dan als een noodlot dat de natie was overkomen. In het werk van Haushofer zijn dan ook de verschrikkingen van de oorlog en de directe verantwoordelijkheid daarvoor altijd ingebed in een raamwerk van onmacht. Zo wordt in haar televisiespel Der Knabe im Dschungel een opgroeiende jongen geconfronteerd met de persoonlijke schuld van zijn vader en zijn moeder, een confrontatie die doodloopt in de halfhartigheid van alle betrokkenen, een geëerd verzetsstrijder incluis. ‘In oorlogsomstandigheden is schuld niet te ontgaan’, lijkt hier de machteloze conclusie te zijn. Om soortgelijke redenen moet Haushofer voor haar aanklacht tegen de intellectuelen die niet in staat waren te handelen, in Wir töten Stella hebben gekozen voor de allegorische vorm. Dat de aanklacht van Wir töten Stella, het verhaal waarin zowel de moeder als de zoon al wetende niet handelen, tijdens Haushofers leven niet als zodaning werd herkend, is een van de tragische aspecten die haar leven ook in andere opzichten kenmerkten.
Nu, ruim dertig jaar later, blijkt het wel mogelijk om Haushofers aanklacht tegen de geschiedenis te ontdekken. Tekenend voor het veranderde klimaat is ook de verschijning, en het enorme succes, van Abschied von Sidonie van Erich Hackl (1954). In dit boek beschrijft Hackl het burgelijke en ambtelijke falen dat in 1943 leidde tot de dood van het zigeunermeisje Sidonie Adlersburg in Auschwitz. Het is een authentiek verhaal. Sidonie was het aangenomen en zeer geliefde kind van de latere burgemeester van Sierning, een plaatsje vlakbij Steyr, de stad waar ook Marlen Haushofer leefde. Hackl gaat in zijn boek niet alleen de uitvluchten na waarmee alle betrokkenen zich na de oorlog probeerden vrij te pleiten, maar hij laat ook zien hoe gemakkelijk en zelfs ongevaarlijk het was geweest om dit kind te redden als alle instanties, alle beambten maar niet zo overdreven gehoorzaam waren geweest. Hij geeft zelfs een voorbeeld van een zigeunermeisje dat, in vergelijkbare omstandigheden, wel werd gered.
Auteursrechtelijk beschermd
