Lust en Gratie. Jaargang 11

[p. 91]

Ernst & Mijmering

[p. 92]

Polemiek

[p. 93]

Ineke van Mourik
Het dinosaurusnummer van ‘Nieuw Wereldtijdschrift’

Er bestaat een beroemde filmmaker die beroemde films maakt over sensationele onderwerpen: over een wrede, meedogenloze haai; over buitenaardse wezens; een uitzonderlijke SS-er; en niet te vergeten over dinosaurussen. De film Jurassic Park trekt als een vloedgolf over de wereld, met in zijn kielzog de hele verzamelde middenstand en het media-circus. In de supermarkt, in de sigarenzaak, in elke etalage van de middenstand, in elk tijdschrift, elke krant en advertentie, grijnzen de gigantische oerdieren je toe.

De liefde en fascinatie voor het meest onaanraakbare, kolossale monster en de commerciële uitbuiting ervan, is schier onuitputtelijk. Totdat deze Dino-manie wordt vervangen door een andere van bovenaf gestuurde manie. Dan laat de kudde Dino als een baksteen vallen en stort zij zich met vernieuwde hartstocht op een ander ‘item’, op een verse ‘trend’. Het leven is één feest met kleurige ballonnen die succesievelijk worden doorgeprikt. Ook in Nieuw Wereldtijdschrift (1993-6) vinden we Dino terug in een mooi verhaal van Geertrui Daem, ‘Dinosauriërs’. ‘Als alle mensen onder de grond zitten, zullen de dinosaurussen terugkomen. Nu hebben ze geen plaats genoeg.’, zegt het meisje met de dino-pop.

Ik zal het nwt (als je in afkortingen denkt, spreekt en schrijft, heb je tijd over om in nog meer afkortingen te denken, te spreken en te schrijven) niet betichten van meehollen met de kudde der dino-adepten, daarvoor is het blad te literair en daarom per definitie al niet massamediaal gevoelig. Maar er waart toch een zekere trendgevoeligheid door de redactieburelen. Ik zie zo'n vergadering al voor me: Herman, Benno, Piet en Paul breken hun herenhersentjes over een toekomstig themanummer. Het is negentienhonderddrieënnegentig, ruim vijfentwintig jaar na het begin van de meest recente feministische golf, en de heren krijgen na heftig gedebatteer en na het nuttigen van vele De Koninckjes het lumineuze idee een Vrouwennummer uit te brengen. Een Vrouwennummer! Het woord alleen al zal menig mens en met name hedendaagse feministen doen gruwen. Blijkbaar hebben de heren elke discussie over vrouwenliteratuur, literatuur van vrouwen en over vrouwen en vrouwenboeken gemist, en denken zij nu

[p. 94]

in hun oneindige goedheid vrouwen een dienst te bewijzen. Een eerbetoon aan de vrouw als dinosaurus, een vreemd voorwereldlijk monster.

Het zou allemaal minder lachwekkend zijn geweest als er een duidelijk idee aan dit themanummer ten grondslag lag, als er in het voorwoord van nwt duidelijk werd gemaakt waarom de redactie zo nodig een vrouwennummer moest maken en hoe de keuze van de auteurs tot stand is gekomen. Het voorwoord is een broddellapje van het ergste soort met rare opmerkingen als:

‘Verder bezorgt Kristien Hemmerechts een naar mijn smaak tamelijk lesbisch verhaal.’

en:

‘Eén indringer in dit nummer: John Berger. Met een mooie hommage aan zijn moeder. Dat moet mogen.’

De afzonderlijke bijdragen in dit nummer zijn zeker de moeite waard, maar waarom deze auteurs met een vrouwelijk lichaam bijeen geharkt zijn, is waarschijnlijk voor de redactie ook een vraag. De helft van de bijdragen bestaat uit vertalingen die de redactie, met één uitzondering, zonder bronvermelding en jaartal (te ouwe koek, wellicht?) heeft opgenomen. Een ander deel bestaat uit bijdragen van Nederlandstalige vrouwelijke auteurs en verder niet uit één ‘indringer’, maar nog twee binnengesmokkelde ‘indringers’. Dat moet mogen!

Eerlijk gezegd begrijp ik niet waarom met name de Nederlandstalige schrijfsters zich hebben geleend voor een dergelijk nummer. Als je bovendien in het volgende nummer van nwt ziet dat er slechts één verhaal van één schrijfster, de overleden Rita Demeester, is opgenomen, zou hen dat toch aan het denken moeten zetten. De vrouw als buitennissige soort, als uitgestorven dinosaurus.

Maar waarom leest de redactie van nwt haar eigen stukken zo slecht? Het staat zo duidelijk in het artikel van Margaret Atwood:

‘Het Vrouwelijk Lichaam is bijzonder bruikbaar. Het is gebruikt als deurklopper, flesseopener, als een klok met een tikkende buik, als iets dat lampekappen omhooghoudt, als een notenkraker, gewoon de koperen benen samenknijpen en daar komt uw noot al te voorschijn. [...] Het verkoopt auto's, bier, after-shave, sigaretten,

[p. 95]

sterke drank; het verkoopt diëten en diamanten, en verlangen in kleine kristallen flesjes. [...] Ze is een natuurlijke hulpbron, vervangbaar, gelukkig, want die dingen zijn zo versleten. Ze maken ze niet meer zoals vroeger. Prullen zijn het.’

En dan volgt een stukje over de hersens van mannen en vrouwen waarin zij uiteenzet dat de rechter hersenhelft van mannen niet weet wat de linkerhelft doet.

‘Daarom zijn mannen zo treurig, daarom voelen zij zich zo buitengesloten, zien zij zichzelf als losgeslagen wezens, vrij, zonder enige binding in de peilloze leegte.
Welke leegte? vraagt zij. Waar heb je het over?’

De vrouw kan niet bevatten waar hij het over heeft en de man doolt verder in zijn hoofd op zoek naar de andere helft, de andere helft van de tweeling die hem moet voltooien.

‘En dan schiet het hem te binnen: hij is het Vrouwelijk Lichaam kwijt! Kijk, het schijnt in de duisternis, daar in de verte, een beeld van volmaaktheid, van rijpheid, als een reuzemeloen, als een appel, als de metafoor voor “borst” in een slechte roman vol sex; het straalt als een ballon, als een bleke namiddag, een troebele zon, glinsterend in haar cocon van licht.
Pak het. Stop het in een pompoen, in een hoge toren, achter prikkeldraad, in een cel, in een huis, in een kamer. Snel, leg het aan de lijn, een ketting, een slot, en beetje pijn, en breng het tot bedaren, zodat je nooit meer alleen hoeft te zijn.’