Lust en Gratie. Jaargang 10

[p. 116]

Vita Sackville-West, 1934

[p. 117]

Tuinporno
Vita Sackville-West

November en december zijn de ergste maanden. Zompend grijs, mentholpastilles en drassende goten; begin november zou je in bed moeten kruipen, elektrische deken aan, een vredig opgerold stel katten op het voeteneind, de voordeur gebarricadeerd met rollen tochtstrip en dan tot zeker half januari niet meer opstaan. Behalve met van alles en voordat ik mij het ongeluk zou gaan vervelen, zou ik mij vermeien met een genre boek & schrift dat zich in de boekhandel onschuldig ophoudt tussen Koken en Hobby, maar heel andere koekjes bakt: tuinporno. Het gebruik ervan veronderstelt een zekere basiskennis van de hoed en de rand, dus zij werkt pas ten volle naarmate men zich een levendiger voorstelling kan maken van zeg een paardebloem, hetzij door wel eens voor een paardebloem door de knieën te gaan, hetzij door een mooie herinnering aan pluizen blazen of een alp. Of iets anders. Na nog een handvol ‘facts of life’ kan dan opeens het hek van de dam raken en hangt de pornolezer genotterend over de rand van het bed, de vloer bezaaid met koffietafeltuinboeken, in loeiende kleuren gedrukte kwekerscatalogi, tijdschriften vol uitheemse huizenbezitters in achteloze pose naast hun uitheemse gewassen zonder de indruk te wekken ooit een poot in de grond te steken. Genieten! Tonnen tuindrukwerk wordt naar huizen meegetorst waar men er hetzelfde mee doet als ik-in-bed: zich er aan verlustigen. Per definitie heeft dat weinig met een werkelijke tuin te maken, die je dan ook niet hoeft te bezitten, waarin je nooit bezweet en modderig hoeft rond te hakken en te spitten. Al die plaatjes en namen, opgeruimde teksten en vista's leiden tot een imaginaire uitbarsting van weelderig laat voorjaar. Achter mijn dichte gordijnen bloeien de rozen.

Eén categorie tuindrukwerk leidt een marginaal bestaan, omdat hij een hoge saaiheidsfactor uitstraalt. Het plaatjesloze tuinboek. Terwijl juist deze species een voortdurende bron van opwinding kan vormen doordat de verbeelding nergens wordt gedicteerd. De soort woont onopvallend in mijn boekenkasten, om er af en toe uit te mogen als ‘the mood’ weer daar is. Er zijn natuurlijk favorieten, waaronder die met de allersukkeligste titel In de tuin, geschreven door Victoria/Vita Sackville-West. Sackville-West heeft het nooit tot het Pantheon der letteren geschopt, ook al werkte ze er hard

[p. 118]

voor. Haar streven was Grote Poëzie schrijven en zeker, een taai episch gedicht over het landleven van Zuidoost-Engeland kreeg in 1926 een dikke, allang weer vergeten prijs (en oplage na oplage, tot op de dag van vandaag), maar een cultmonument werd ze pas na haar dood, toen zoon Nigel Nicholson een boekje over haar leven opendeed. Eigenlijk ook een boekje over haar levenslange homoseksuele echtvriend Harold Nicholson, maar freaky Vita had, als gewoonlijk, de hoofdrol. Ze schreef historisch angehauchte romans die net zo sappig lezen als Anna Blaman en ging zelf de historie in als tuinier, herleefde in ‘Vita’, de soepele biografie van Glendinning, herleefde in een stormachtige bbc-verfilming over de stormachtige verhouding met jeugdvriendinnetje Violet Keppel, waardoor half Engeland schande sprak over de bbc en Sackville-West alsnog een mediahype werd, maar ze had de eeuwigheid al bereikt door de tuinen van kasteel Sissinghurst te maken. Tussen het wieden door versleet ze een rij dames, correspondeerde, entertainde, bleef onuitstaanbaar high-society, haalde zijdelings de dubbele eeuwigheid door model te staan voor Virginia Woolfs Orlando en schreef vanaf 1946 veertien jaar lang iedere zondagmorgen een tuincolumn voor The Observer, een klus die ze haatte en derhalve tussen bed en ontbijt klaarde.

Wanneer ik voor de zoveelste keer haar opgewekt koutende stukjes lees, gebundeld tot In de tuin, draagt alle neveninformatie vanzelf bij aan de hebberige roes die ze oproepen, maar het is vooral de dringende suggestie die achter haar tips, schema's en kwistig rondgestrooide Latijnse namen opduikt, de suggestie dat je al bladerend wordt bedolven onder een orgie van geurend, bloeiend, nimmer wegrottend manshoog woekerend groen, terwijl je er gewoon bij kunt blijven liggen. Daarom hou ik van haar. Tuin maken? Peanuts, mevrouw. Rozen achter het gordijn.

Eens raakte Sackville-West, door iets wat ze in een stukje had geschreven, overhoop met de voorzitter van de verzamelde bond van plantjeskwekers, waarna ze per ingezonden brief door een legioen fans weer te paard werd gehesen, zo ook door de toneelschrijfster Enid Bagnold. ‘Wel, u zit dus met een muizeklein probleem, Miss (!) Sackville-West; laat mij u daarvan verlossen. Ik ben uw voortdurende en opgewonden lezer. Ik ben een amateur met gele, met botergele vingers - elke lucifer die u in uw ranke columns afstrijkt, ontsteekt in mij een vreugdevuur van dromen-over-volgend-jaar. Ik neem de wapenen op tegen heer Jackman. Mijn mond valt van hem open! Wanneer u de guirlandes clematis over de bebloemkranste appelboom

[p. 119]

beschrijft, stuur ik hem cheque op cheque; overweldigd door de weelderigheid in catalogie en per jaar beter in staat ze te weerstaan, kan ik u níet weerstaan. Oude rozen, zij staan in mijn tuin, een rozerode Virginia-kruiper bungelt aan de bleke vorken van een dode boom, een gazon van tijmsoorten, dus hoezo?, pàkken cheques gaan iedere zondag om vijf uur de deur uit, vooral het tijmgazon. Die leuke kweker de tijmverkoper stuurde mij als persoonlijke vreugdekreet samen met de bestelling een gedicht van u. Als ik de door u geschilderde effecten niet uit de grond weet te watertanden, dan komt dat omdat ik te klunzig ben, te laat begonnen, maar niet omdat mijn chequestrookjes niet blauwbespat zijn met kwekersnamen en allemaal pardoes uitgeschreven en vol hoop en gedateerd des zondags!’

Zo'n brief is vermaak als je weet dat Sackville-West geen oude (appel)boom in een tuin kon zien zonder hem direct als rekje voor klimmers te gebruiken. Klimop, clematis, wingerd, favoriete roos Mme Plantier, allemaal de boom in. Of dat ze zestig vierkante meter Sissinghursttuin volplantte met tijm, een escapade die alleen bovenmodaal kan financieren. Niettemin berichtte ze er dermate aanstekelijk over dat arme Enid Bagnold en, naar ik aanneem, zij niet alleen, die het mechanisme van tuinporno goed begreep, tòch naar de bloemist snelde om thuis te komen met een nèt-echte plastic gerbera.

‘November en december zijn de ergste maanden.’ Alwéér Vita S-W. Destijds ging zij eveneens naar bed mèt zaadcatalogi en de rozenencyclopedie, maar schreef nog even een gloedvol betoogje over de schoonheid van cotoneaster, een struik die juist dezer maanden zou moeten opvallen met rode besjes. Jék, cotoneaster, denk ik dan in mijn woonbed, zo'n gereformeerde plantsoenstruik!, maar ik zwicht in principe voor de tekst die de bloedrode kleuren van herfst oproept. Alleen een gepassioneerd tuinier, die bovendien kan schrijven, is in staat mij een cotoneaster aan te praten. In principe. Ik heb nog nooit na het consumeren van tuinporno de betreffende sterren naar mijn tuinen gesleept om live van ze te smullen. Ik kijk wel uit. Dat zou maar tobben worden over wortelkanker en winterdek, terwijl je voor hetzelfde geld lekker binnen rondhangt en buiten Mme Plantier ivoorwitglanzig door de zwaar bebladerde straatiep klimt.

Postscript. Sackville-Wests klimplantmanie leidde tot een onbedoelde dood. Die van de Sissinghurster appelboom. Mme Plantier heeft hem uiteindelijk met haar volle gewicht verpletterd. En voor wie wil weten hoe het komt dat zo opvallend veel vrouwen, zelfs die van de soort die nooit echt een

[p. 120]

poot uitstak, geheel verkocht zijn aan scheppen en snoeien, die leze in het tweede nummer van Lust & Gratie een stuk van Noor van Crevel met de zoemende titel ‘Van vrouwen, tuinen en geheimen’. Ook daar weer V.S.-W. We komen gewoon nooit van d'r af.

Annet Planten