Lust en Gratie. Jaargang 10

[p. 114]

Traditie
• Buchi Emecheta

Het leven van de Afrikaanse vrouw loopt als rode draad door de boeken van Buchi Emecheta, die zelf in 1944 in Nigeria is geboren. Zij verhuisde in de jaren zestig naar Londen, waar ze sociologie studeerde. Centraal is de overlevingsstrijd die de vrouwen moeten voeren, eerst om los te komen van hun traditionele families en daarna om te kunnen overleven in een vijandige omgeving als Lagos of Londen. Emancipatie is daarbij de boodschap.

De Afrikaanse vrouw is volgens de tradities eerst eigendom van de vader die de bruidsprijs ontvangt, daarna eigendom van haar man en diens familie en tenslotte eigendom van haar zonen. Dochters worden ondergeschikt gemaakt en geconfronteerd met gedwongen huwelijken, onophoudelijke zwangerschappen en polygamie van hun echtgenoot. Emecheta stelt dit systeem aan de kaak door op een rustige, onverbloemde wijze te vertellen over het moeizame leven van haar krachtige hoofdfiguren, allemaal vrouwen. In De zegeningen van het moederschap verzucht de hoofdpersoon: ‘God, wanneer schept u eens een vrouw die zichzelf genoeg is, een compleet mens, niet iemands aanhangsel?’

In De slavin wordt het jonge meisje Obejeta na de dood van haar ouders als slavin verkocht aan een ver familielid, een rijke vrouw die in kleding handelt. Als eigenares van Obejeta mag zij bepalen wie haar huwelijkspartner zal zijn. Obejeta vlucht naar de man van haar keuze, maar is niet vrij om met hem te trouwen zolang de bruidsprijs niet aan haar eigenares is voldaan. In De prijs van de bruid speelt ongeveer hetzelfde. Aku-nna moet na de dood van haar ouders naar het platteland verhuizen, alwaar ze in botsing komt met de tradities. Ook zij wordt gedwongen te trouwen met een man die zij verafschuwt, maar weet met haar minnaar te ontsnappen. De familie weigert uit protest de bruidsprijs aan te nemen.

Waar de vrouwen in haar boeken vooral vanaf willen, zijn de knellende tradities. Ze willen gewaardeerd worden voor wat ze zijn en streven naar onafhankelijk handelen en denken, met behoud van sommige traditionele waarden en normen. Het moederschap speelt daarbij een belangrijke rol: kinderen zijn de trots van hun moeders, zoals in De zegeningen van het moe-

[p. 115]

derschap wordt beschreven. Volgens de traditie is een vrouw pas een vrouw als ze kinderen heeft gekregen. Nnu Ego woont met haar kinderen en luie, profiterende man in de stad Lagos, ver van haar familie in het binnenland. Met kunst- en vliegwerk weet ze zichzelf en haar gezin in leven te houden. Haar belangrijkste doel is ervoor te zorgen dat haar kinderen goed terechtkomen. Dit doet zij zoals ‘gewoonlijk’ door zichzelf weg te cijferen en zich van alles te ontzeggen. Want zo is de redenatie, als je kinderen het goed hebben, krijg je het zelf ook goed op je oude dag. Zelfs in haar sterven cijfert ze zichzelf weg. ‘Op zekere avond, toen Nnu Ego op weg naar huis was, ging ze langs de kant van het pad liggen, denkende dat ze er al was. Daar stierf ze in haar eentje, zonder kind om haar hand vast te houden, zonder bevriend persoon om tegen te praten. Ze had nooit echte vriendschap gekend; daarvoor had ze het te druk gehad met de zegeningen van het moederschap.’

De romans zijn prachtig om te lezen. Daarnaast openen ze de ogen van de lezer voor de lange, moeizame strijd die Afrikaanse vrouwen te voeren hebben. Het belangrijkste in het leven van deze vrouwen en in Emecheta's eigen leven wordt verwoord in de titel van haar autobiografie Het hoofd boven water. Hoe dan ook overleven als slavin, als moeder en als tweederangs burger. Met de hoop ooit als vrouw erkend te worden.

Usha Marhé