Lust en Gratie. Jaargang 10

[p. 90]

Peperneutpilletje
• Astrid Lindgren

Punt één. Pippilotta Victualia Rolgordyna Kruizemunta Efraimsdochter Langkous is een echte held. Ze redt Tommy als hij aangevallen wordt door een stier, ze redt twee jongetjes uit een brandend huis en doet daarna een wilde dans op de brandladder waarbij ze een zelfgemaakt lied zingt over het vuur dat brandt voor allen die dansen. Pippi is voor niets en niemand bang. Ze is namelijk vreselijk sterk. In haar eentje tilt ze haar paard van de veranda van Villa Kakelbont in de tuin. Als er 's nachts twee dieven inbreken om haar koffer met gouden tientjes te stelen, duwt ze die grote mannen met haar wijsvinger omver en dwingt ze daarna tot drie uur 's nachts om beurten met haar te walsen omdat Pippi dat zichzelf net heeft geleerd. Als Pippi meespeelde in Jurassic Park was het daar niet zo uit de hand gelopen en dan hadden de meisjes die naar de film zijn gaan kijken tenminste een ander voorbeeld gekregen dan dat stomme tutje dat maar zit te gillen en waarvan je bijna hoopt dat ze door zo'n dinosaurus wordt opgegeten. Pippi had eerst die gevaarlijke dino's als kaatsbal gebruikt en had ze daarna zo mak als een lammetje mee uit wandelen genomen.

Pippi redt ook wel eens iemand die eigenlijk niet gered hoeft te worden, zoals de wanhopige hoofdrolspeelster in het toneelstuk ‘Wie sluipt er door de bosjes’, dat Pippi op de jaarmarkt ziet. ‘Ik kan je wel vertellen wie er door de bosjes sluipt’, roept Pippi tegen de actrice, ‘pas op, achter je. En ze stort zich op de acteur die haar belager speelt. ‘Je mag wel bij mij komen wonen op Villa Kakelbont’, zegt Pippi vervolgens tegen de actrice, die niet echt blij is met dit intermezzo. Maar het publiek heeft genoten. Pippi maakt geen onderscheid tussen echt en illusie, vandaar dat ze ook zo verschrikkelijk veel liegt. Als Pippi er bij betrokken is, wordt iedere gebeurtenis een fantastische gebeurtenis. En dat hoeft helemaal geen spectaculaire redding te zijn. Aan alles wat Pippi tijdens het dingen zoeken vindt, aan ieder dopje en ieder klein klosje schrijft ze een mysterieuze of zeer belangrijke betekenis toe. Het roestige blik dat Pippi vindt en dat ze op haar hoofd zet, zodat ze niks meer ziet en struikelt en valt, is aanleiding voor een prachtige filosofie over hoe het blik Pippi tijdens haar val heeft beschermd, en dat het dus allemaal zo heeft moeten zijn. Pippi laat zien hoe je zelf je eigen

[p. 91]

wereld creëert met je eigen regels en je eigen filosofieën en óók dat maakt haar tot een echte held.

Punt twee. Pippi kan het erg goed vinden met zichzelf. Ze woont helemaal alleen in Villa Kakelbont, met haar paard en haar aapje meneer Nilsson. Haar moeder is al heel lang dood, volgens Pippi is ze een engel die uit de hemel naar haar kleine meisje kijkt, en haar vader is een zeeman die overboord is gewaaid en die volgens Pippi is aangespoeld op een exotisch eiland. Pippi vindt het soms best jammer dat ze er niet zijn om lol met haar te maken, maar ze kan het zonder ouders prima stellen. Die zeggen toch alleen maar dat je naar bed moet als je net hebt bedacht om jezelf te leren walsen en die zeggen dat je levertraan moet eten als je net zin hebt in een berg toffies. Ook haar twee vriendjes, de buurkinderen Tommy en Anneke heeft ze niet nodig. Als ze komen is het leuk, als ze weer weggaan omdat ze naar school moeten, dan moeten ze dat zelf maar weten. Als Pippi op Taka-tuka land Tommy en Anneke van een hongerige haai redt die hen bijna had verslonden, moet ze daarna tot ieders verbazing even huilen van de schrik. Maar Pippi zegt tegen hen dat het is omdat de haai nu zonder eten naar huis moet. Een lone ranger is ze, het meisje met het aapje en het paard, maar wel een hele vrolijke. Iedere minuut van haar leven is voor haar een avontuur en als dat avontuur zich niet aandient, dan verzint ze het gewoon zelf. Altijd als Tommy en Anneke bij haar op bezoek komen, heeft ze zich zojuist met hart en ziel in een nieuw project gestort. Vijfhonderd peperkoekjes bakken, of dingenzoekertje spelen, of het paard een lang verhaal vertellen, of een schilderij maken op het behang, of in de dekenkist spelen dat ze een sardine in blik is, of uitvinden wat een door Pippi zelfbedacht woord zou betekenen.

Punt zeven. Pippi doet precies waar ze zin in heeft. Ze laat zich drijven op haar eigen spontane ideeën en bindt de strijd aan met iedereen die probeert haar ergens van te weerhouden. Eerst geeft ze een slim en vaak erg brutaal antwoord, waarmee ze mensen verwart en meestal onmiddellijk heel boos maakt. ‘Hou je maar een beetje kalm’, zegt ze tegen de winkeljuffrouw die woest is als Pippi de arm van een etalagepop heeft afgebroken omdat ze de pop een beetje te enthousiast een hand heeft gegeven. ‘Ik dacht dat dit een winkel was waar je jezelf moest bedienen. En ik was van plan om deze arm te kopen.’ Maar als de juffrouw nog woester wordt, legt Pippi een gouden tientje op de toonbank en telkens blijkt dat met veel geld ieder principe en iedere volwassene kan worden omgekocht. Buigend als een knipmes zegt

[p. 92]

de juffrouw dat Pippi de hele etalagepop wel mee mag nemen, waarop Pippi verontwaardigd snuift dat je bij de slager toch ook niet het hele varken krijgt aangesmeerd als je een stukje spek wilt kopen.

Naast haar koffer met geld heeft ze natuurlijk haar bovenmenselijke kracht, zodat ze de politiemannen die haar in het weeshuis willen stoppen maar een paar maal in de lucht hoeft te gooien om ervoor te zorgen dat ze nooit meer terugkomen. Geld, kracht en een anarchistische geest, daarmee garandeert Pippi zichzelf de absolute vrijheid. Met een meewarige blik bekijkt ze Tommy en Anneke, die dat vermogen om precies te doen waar ze zin in hebben, al bijna hebben verloren. Vergeleken bij Pippi zijn Tommy en Anneke kleine volwassenen, die bijvoorbeeld niet eens kunnen genieten van de kadootjes die Pippi uitdeelt ter gelegenheid van haar eigen verjaardag. Als je zelf jarig bent dan gééf je toch geen kadootjes, roepen ze uit. Pippi is telkens weer verbijsterd over al die regels waar Tommy en Anneke steeds mee op de proppen komen. Hoezo mag ik jullie geen kadootjes geven? Staat er ergens in jullie schoolboekjes dat dat verboden is? Is er iets met de tafels van dinges dat maakt dat dat niet kan?

School blijft voor Pippi iets onbegrijpelijks waar je alleen maar onnuttige dingen leert en waar je vrijheid en je fantasie in de kiem worden gesmoord. Waar je een tekening moet maken op een klein vierkantje papier, waarop Pippi's paard toch echt niet past zodat ze verder moet gaan op de vloer en iedereen boos wordt. ‘Ik ga pas naar school als ik wil weten hoe je het woord zeeziek spelt’, zegt Pippi zo nu en dan, maar omdat ze nooit zeeziek is, hoeft ze zich voorlopig niet over de spelling van dat woord druk te maken en als ze ooit zeeziek zou worden, vermoedt ze dat ze wel wat anders te doen heeft dan zeeziek te spellen. De kennis uit de schoolboekjes, die de kinderen tot kleine volwassenen maakt, weegt niet op tegen Pippi's levenservaring, waarmee ze zich uitstekend redt en die haar bovendien meer plezier geeft.

Punt drieënvijftig. Pippi is altijd vrolijk. Ze laat zich niet deprimeren door al die regels en gedragscodes die de mensen om haar heen zo belangrijk vinden. Integendeel, iedere nieuwe regel is voor Pippi een bron van vermaak. Als Pippi ongevraagd op theevisite komt bij het dameskransje van de moeder van Tommy en Anneke, beheerst ze de eerste vijfentwintig minuten het gesprek, totdat de dames haar streng voorhouden dat je niet zomaar iets kunt zeggen, maar dat je met je verhaal moet aansluiten bij het gespreksonderwerp. Het resultaat van zo'n expliciet gestelde regel is dat Pippi met

[p. 93]

een satanisch genoegen aan de opdracht probeert te voldoen: ieder onderwerp dat een van de dames aansnijdt, wordt onmiddellijk door Pippi overgenomen, waarbij zij op alles wat de dames zeggen met een grote inzet doorfantaseert. Pippi gebruikt de regels zoals het haar uitkomt. Ineens gaat ze haar geld tellen omdat dat haar nodig lijkt, maar ze heeft nog nooit de moeite genomen om echt te leren tellen. ‘Wat heb je nog meer voor getallen in die tellerij’, peinst ze na een tijdje, en noemt dan alleen de getallen op die ze leuk vindt.

Het leukste Pippi-verhaal vind ik haar bezoek aan school, als juffrouw Rozenbloem haar jaarlijkse bezoek aflegt. Dat is een rijke dame die aan de brave kindertjes lekkers uitdeelt en aan de arme kindertjes kleren, maar alleen maar als ze braaf zijn. Ze zit achter een tafel en ondervraagt de kinderen een voor een. Die moeten zich opstellen in verschillende rijen al naar gelang het aantal broers en zusjes dat ze hebben. Als ze de vragen slecht beantwoorden of een laag cijfer hebben voor gedrag, moeten ze zich in de hoek gaan schamen. Gelukkig komt Pippi langs, die onmiddellijk in het schaamhoekje belandt omdat ze niet weet wanneer Frederik Hendrik is gestorven. Kom, wij gaan onze eigen vraagsport verzinnen, oppert Pippi vrolijk, maar we moeten wel verschillende rijen hebben want dat moet van juffrouw Rozenbloem. In de ene rij moeten de kinderen gaan staan die weten dat Frederik Hendrik dood is, en in de andere degenen die dat nog niet weten. De kinderen moeten een voor een bij Pippi komen om een vraag te beantwoorden, bijvoorbeeld of ze iemand weten die dood is, en iedereen zegt Frederik Hendrik en allemaal krijgen ze een enorme zak snoep.

Punt honderdtweeënnegentig. Pippi wordt nooit volwassen. In het laatste hoofdstuk van het laatste Pippi-boek slikt ze samen met Tommy en Anneke een heel speciaal pilletje. Het is dat Pippi zei dat het een peperneutpilletje was, zegt Tommy later tegen Anneke, anders had hij gezworen dat het gewoon groene erwten waren. Die had Pippi lang geleden in Rio gekregen van een oud indianenopperhoofd. ‘Lief klein pilletje peperneut, ik wil nimmer worden greut’, moesten ze daar van Pippi bij zeggen en dan zouden ze alledrie niet groot hoeven te worden. Je moest wel ‘greut’ zeggen en niet ‘groot’, want dan ging je juist met grote snelheid groeien, dat was natuurlijk weer iemand overkomen die Pippi vroeger kende. Volwassenworden is niet iets om naar te verlangen, vindt Pippi. Grote mensen hebben nooit iets leuks. Ze hebben alleen maar een boel vervelend werk en

[p. 94]

saaie kleren en likdoorns en ‘inkomenbelasting’, zoals Pippi dat noemt. Ik heb nog geen likdoorns en met het vervelende werk valt het wel mee en met de kleren ook, maar toevallig ga ik vanmiddag voor het eerst praten over hoe het moet met mijn ‘inkomenbelasting’. Help. Wie heeft er een peperneutpilletje voor me. Ze lijken op groene erwten maar ze zijn het niet.

Marijn van der Jagt