Lust en Gratie. Jaargang 10

[p. 53]

Inversie
• Dorothy Sayers

Dorothy Leigh Sayers was een van de eerste vrouwelijke auteurs van het detective genre. Zij schiep de wereldberoemd geworden lord Peter Wimsey, de aristocratische speurneus die meer heer was dan Dorothy dame. Zij behoorde tot de eerste lichting vrouwen die in Oxford afstudeerde (haar detectiveroman Gaudy Night, vertaald als Onrust in Oxford, speelt zich af in deze academische wereld). Ze bezorgde de Engelse natie een culturele schok met haar hoorspel over Christus (The Man born to be King) en verraste en imponeerde de classici met haar vertaling van de Divina Comedia. Dorothy profileerde zich op een luidruchtige manier, zaaide onrust, niet alleen in Oxford maar overal waar ze acte de présence gaf, en haar ‘mannelijke’ voorkomen bood stof tot speculatie omtrent haar seksuele identiteit.

Ter gelegenheid van het honderdste geboortejaar van Dorothy Sayers verscheen over haar de vierde biografie Her Life and Soul van Barbara Reynolds. Dat zij een opmerkelijk persoon was, blijkt niet alleen uit het aantal biografieën, maar ook uit titels als Such a Strange Lady van Janet Hitchman en The Life of a Courageous Woman van James Brabazon.

Van de vier biografieën zijn die van Brabazon en Reynolds het meest informatief omdat de auteurs Dorothy persoonlijk kenden en gebruik konden maken van voorheen verzegeld bronnenmateriaal. Zij kregen daarvoor toestemming van Anthony Fleming, de geheime zoon van Sayers, wiens ware identiteit pas jaren na haar dood aan het licht kwam. De brieven zijn de documenten in de zaak Dorothy. Toch wijkt de nieuwe biografie niet beduidend af van de andere drie, als het gaat om Dorothy's seksuele identiteit. Dorothy was een ‘masculiene’ persoonlijkheid en er is wel gesuggereerd dat ze lesbisch was. Het is opvallend hoe alle biografen hun best doen om Dorothy te vrijwaren van verdenkingen in deze richting.

Als tiener identificeerde Dorothy zich met de musketiers van Dumas. De hele huishouding werd erbij betrokken als Dorothy toneelstukken ensceneerde waarin zij schitterde als het personage Athos, de hopeloos verliefde. Een nichtje, Ivy Shrimpton, vertolkte de rol van de aanbedene. Dorothy overschreed graag de grens tussen Wahrheit und Dichtung en schreef onder het

[p. 54]

pseudoniem Athos liefdesbrieven aan haar ‘Belle Cousine’. Brabazon noemt het absurd te denken dat Dorothy hier meer mee bedoeld zou hebben. Het was passie om de passie en geen subjectgerichte liefde als Dorothy uitriep: ‘Si je vous aime, c'est que je n'y puis rien’ (Als ik je liefheb, is het omdat ik niet anders kan).

Hitchman merkt over Dorothy's musketierstijd op: Many girls, normal girls not in the least inclined to lesbianism, go through a period of hating themselves for being women, and adopt boyish habits to gain attention.’ Het gedrag van Dorothy paste volgens haar bij Sayers fascinatie voor theater en haar behoefte het leven als een schouwtoneel te zien.

Later op kostschool dweepte Dorothy met de lerares Frans. ‘Schwärmerei’ noemt Reynolds het. ‘I may be in love with Miss White - I probably am’, schreef Dorothy aan haar moeder, maar volgens Brabazon was Dorothy zich er terdege van bewust dat het slechts spel was. Verkleedpartijen bleven haar aantrekken, ook in Oxford verscheen zij in travestie. Foto's uit die tijd tonen Dorothy met snor als ze een door haar hevig bewonderde muziekdocent imiteert in een toneelstuk. Haar persoonlijkheid maakte indruk en ze had binnen de kortste keren een kring van vriendinnen. Ze richtte een schrijfclubje op en bedacht de naam M.A.S. (Mutual Admiration Society). De meisjes ‘gingen’ met elkaar, maar ook dit was niet serieus volgens de biografen.

Dorothy hield ervan zich te profileren en ze was een opmerkelijke figuur in het openbare leven. Toen ze meer bekendheid verwierf met haar detectiveverhalen was haar verschijning dikwijls onderwerp van gesprek. Zij was een forse vrouw, droeg mannelijke kleren en rookte sigaren. Maar deze ‘butchy look’ mogen we volgens Hitchman niet in verband brengen met een homoseksuele aard: ‘Ondanks haar mannelijke stijl van kleden, die nadrukkelijker werd naarmate ze ouder werd, is er geen bewijs dat zij ooit verliefd is geweest op een vrouw. Zeker zou zij zich ertegen hebben verzet als zij zulke neigingen bij zichzelf bespeurd had, omdat iedere vorm van homoseksualiteit een onbespreekbare zonde was in het milieu waarin zij is opgegroeid.’

Brabazon beweert iets dergelijks: ‘We moeten ons niet laten misleiden door het simpele feit dat Dorothy een luide stem had, zich mannelijk kleedde en vriendinnen met dezelfde karakteristieken had. Vrouwen die van vrouwengezelschap hielden, deelden toen en ook tegenwoordig, niet noodzakelijkerwijs het bed. In het begin van deze eeuw waren er veel vrouwen

[p. 55]

bij wie het idee niet eens opkwam, ondanks gedeelde intimiteit en tederheid. Er waren wel vrouwen die op de hoogte waren van de fysieke aspecten van lesbische liefde, maar wier voorkeur voor andere vrouwen toch gebaseerd was op iets anders dan dat, Dorothy was, denk ik, een van hen.’

De weinige bekende uitlatingen over homoseksualiteit zijn niet positief. Ook in haar roman Unnatural Death schetst Dorothy een onflatteus beeld van een lesbische misdadigster.

Haar heteroseksuele aard blijkt volgens Brabazon uit de verliefdheden op mannen. Het waren overigens wel altijd teleurstellende affaires. Zij kreeg een kind van de man van wie ze niet echt hield (ze bracht de niet erkende zoon onder bij haar nicht Ivy die voor de opvoeding zorgde) en degene op wie ze wel gesteld was, liet haar zitten voor een ander. Zij trouwde ten slotte met een derde keus omdat ze geen ‘spinster’ wilde worden. Uit een brief aan de minnaar die haar later de rug toekeerde, blijkt wat zij van een echtgenoot verlangde: een intieme vriendschap gebaseerd op wederzijds respect, inclusief seksueel contact en kinderen.

Het is onduidelijk hoe conventioneel Dorothy was. Haar biografen benadrukken haar originele, controversiële, soms revolutionaire visie op religieuze, sociale en politieke zaken, maar ook op haar behoefte aan handhaving van conventies. Ook op seksueel gebied vinden we dit terug: ze vond enerzijds dat iedereen voor zich moest weten hoe hij zijn leven seksueel inrichtte, anderzijds wilde ze zelf een huwelijk en kinderen. Toch was haar huwelijk (in die tijd) onconventioneel: Dorothy was de kostwinner en Mac huisman en ze behield haar eigen naam. Overigens blijkt uit geciteerde brieven dat er binnen dit huwelijk geen plaats was voor een seksueel liefdesleven.

Er is wel beweerd dat Peter Wimsey, de belichaming van haar ideale man (een gevatte, intellectuele, boekminnende, ietwat vrouwelijke man), geïnspireerd zou zijn op een van de minnaars uit haar leven. Dorothy claimde echter de uniciteit van haar held. Uniek is hij zeker, net als zijzelf. Zijn naam Wimsey refereert aan de eigenzinnigheid; ‘whim’ betekent gril en zijn lijfspreuk was: ‘I hold by my Whimsy’. Uniek is ook de liefdesgeschiedenis die zich vanaf de zevende detectiveroman ontwikkelt tussen Peter Wimsey en Harriet Vane. Harriet is in eerste instantie een cliënt van Wimsey, later worden ze verliefd en trouwen ze. In deze relatie wordt heel wat afgediscussieerd over het leven, over liefde, haat, dood, religie, moraal, literatuur, creativiteit en uiteraard criminaliteit. De verhouding is voornamelijk pla-

[p. 56]

tonisch. Intellectueel zijn ze elkaars gelijken en ook fysiek spiegelen ze elkaar: slank postuur en een niet volgens de normen mooi, maar wel interessant gezicht. Het lijkt alsof Dorothy zichzelf heeft afgebeeld in beiden; de transseksuele geest verdeeld over twee personages.

Dorothy ging ervan uit dat je mensen niet moest stigmatiseren naar aanleiding van hun uiterlijk. Het innerlijk, en dan voornamelijk het intellect, was het belangrijkste voor haar. Intellectuele arbeid en creativiteit zag zij als de essentie van het bestaan. Het intellect is noch mannelijk noch vrouwelijk, het is beide. Brabazon schrijft haar een ‘transsexual mind’ toe en ook Reynolds merkt op: ‘Zij beschouwde het intellect als androgyn - mannelijk, noch vrouwelijk, maar menselijk.’

C.S. Lewis roemde Sayers als een meesterlijke brievenschrijver. Ze correspondeerde met eminenten uit de theater-, literaire en pastorale wereld en om die reden zou een publikatie van alle brieven wenselijk zijn. Maar vooral als we meer willen weten over wie Dorothy ‘eigenlijk’ was, hoe haar identiteit zich gevormd en haar seksualiteit zich ontwikkeld heeft, dan bevatten de brieven ongetwijfeld meer dan de huidige biografieën prijsgeven. Deze bieden een interpretatie van een selectie van de brieven en we lezen zo in zekere zin het verhaal van de biograaf. Het wordt tijd voor Dorothy's eigen verhaal.

Gabriel Bos