Lust en Gratie. Jaargang 10

[p. 33]

Erotiek
• Audre Lorde

‘When I speak of the erotic, then, I speak of it as an assertion of the life-force of women; of that creative energy empowered, the knowledge and use of which we are now reclaiming in our language, our history, our dancing, our loving, our work, our lives.’

Ik denk vaak aan Audre, Gamba Adisa, zoals haar Afrikaanse naam, haar in 1990 tijdens een ritueel op St. Croix gegeven, luidde. Ze was de apostel van het evangelie van de erotiek en ze zorgde ervoor dat haar eigen leven van het erotische doordesemd was. Audre maakte een feest van leven, tot in de kleinste, schijnbaar onbetekenende details. Ik herinner me de week toen ze in het voorjaar van 1989 bij mij in Los Angeles logeerde. Audre had de gewoonte vrouwen op straat aan te spreken en ze te complimenteren met een mooie kleurrijke rok, hun haar of een vriendelijke glimlach. De zon brak vaak ogenblikkelijk door wanneer ze dat deed, juist in dat autistische Los Angeles. Ook plukte ze, wanneer we door mijn keurige, overwegend witte, ‘middle-class’ straat liepen, roze en paarse bloemen uit tuinen, die ze ons in het haar stak. Op een avond in die week heeft ze - moeder, grote zus, geliefde - mijn haren gewassen, ingevet en gevlochten. Is er groter tederheid dan die geboren uit gedeelde, overwonnen, maar herinnerde pijn? Lachend en huppelend liepen we over straat, als twee ondeugende ‘teenagers’, armen over elkaars schouders en we deden net alsof we daardoor, in die homofobe omgeving, niet in ernstige problemen zouden kunnen komen. Maar ook in ‘belangrijker’, politieke zaken was ze erotisch, geïnformeerd door haar diepste gevoel over wat goed was: toen ze in de zomer van 1986 in Nederland was en er door een organisatiefout een dubbele verplichting in haar agenda was geslopen, aarzelde ze geen moment om te kiezen voor een ontmoeting met zwarte vrouwen van de ‘basis’, ten koste van een postmodernistische, feministische academische bijeenkomst, die - wie zal het verbazen? - voornamelijk door witten bezocht zou worden.

Het erotische, stelde Audre, is vaak tegen vrouwen gebruikt en we zijn opgezadeld met de valse overtuiging dat het onderdrukt moet worden, willen

[p. 34]

we werkelijk sterk zijn. Erotiek wordt alleen maar toelaatbaar geacht op het gebied van seks, en vooral wanneer het in dienst van mannen staat. Het is, in de vervreemding van onszelf waarin we als vrouwen leven, geen wonder dat erotiek vaak verward wordt met pornografie, maar het is precies het tegenovergestelde: pornografie is een directe ontkenning van erotiek, omdat het de onderdrukking van echt gevoel vertegenwoordigt. Audre zag het erotische als een kern van creatieve energie in vrouwen, die bevrijd moet worden uit het vlies waarin het meestal opgesloten zit, waardoor ons leven gekleurd en beïnvloed zal worden op een wijze die ons dieper, voller en intenser zal doen ervaren. Door van binnen naar buiten te leven, in contact met ons gevoel en de kennis die daardoor vrij komt, beginnen we op een verantwoordelijke manier met onszelf en met anderen om te gaan. Concreet kwam het erop neer dat ze vrouwen altijd, op die indringende manier die haar eigen was, aanmoedigde om na te denken over hoe erotisch hun leven is. (Audre had geen tijd te vermorsen, had geen geduld met omtrekkende bewegingen.) Van iedere vrouw die ze ontmoette, wilde ze meteen weten hoe de zaken ervoor stonden en ze stuurde er bij iedereen op aan om de volheid en de diepte van de erotiek toe te laten en niet met minder genoegen te nemen om die dingen in ons leven - lijden, zelfontkenning, stress, verdoofd zijn - die niet met het erotische, het beste, het sterkste, het vreugdevolste in onszelf in overeenstemming zijn, te veranderen.

Audre bevindt zich nu op een plaats waar telefoongesprekken en brieven niet meer mogelijk zijn. Toen ze nog leefde, namen we regelmatig werk, de liefde, de laatste nieuwtjes over wederzijdse vriendinnen en kennissen door en we beschreven elkaar ook altijd - een internationale zwarte-vrouwentrek - hoe ons haar er nu uitzag, krullen, een Afro, vlechten, dreadlocks, kaal door de laatste chemotherapie. Wat is culturele inscriptie als het geen lichamelijke inscriptie is? We geloofden, als dochters van de Zwarte Diaspora, dat er een ander leven was waarin zij zou opgaan na haar aardse bestaan. In de opdracht die ze in de bundel Our Dead Behind Us (1986) voor mij schreef, staat:

and if you ever try to reach me
and I cannot hear you
these words are in place

[p. 35]

 

of any dead air

 

between us.

Er is geen dode lucht tussen ons: ‘Not dead, not dead, but escaped; not bond, but free.’ Het zijn de woorden die de zwarte socioloog W.E.B. DuBois gebruikte in een ontroerend essay ‘On the Passing of the First-Born’ over zijn kort na de geboorte overleden zoontje, en zo denk ik ook over haar. Ik fantaseer wel eens over dat nieuwe leven dat ze nu heeft, haar daarbij een nog geconcentreerder vorm van erotiek toewensend dan ooit:

being a woman full of loving
turned on
and a little bit raunchy
and heavy
with my own black song

Ze woont nu op een eilandje in de Caraïbische Zee, maar dan zonder dodelijk vernietigende orkanen. Buiten is het heerlijk vochtig-warm en binnen is er een luchtkoelingssysteem waardoor haar boeken niet meer beschimmelen en wegkwijnen. 's Morgens vroeg zoekt ze obsidiaan, granaat, turkoois en schelpen op het strand, waarvan ze later kettingen en armbanden voor haar geliefden maakt. Ze kan nu goed zien, wat ook mooi van pas komt als ze op haar wandelingen elastiekjes en ander nuttig spul tegenkomt. Ze geeft ongegeneerd toe aan haar hamsterneigingen. Als hobby en hossel houdt ze bijen; de werkzaamheden georganiseerd in een kleine coöperatie. Door de superieure kwaliteit van de zware, donkere honing heeft ze een reputatie verworven en mensen komen van heinde en ver om in te kopen.

In dat nieuwe leven heeft ze alle tijd om te schrijven, om het vervolg op Zami, A New Spelling of my Name (1982) met de weerbarstige protagoniste Deotima af te maken. In haar kamer brandt ze wierooktorentjes en kaarsen, terwijl ze schrijft op haar kleine draagbare pc, waarvan ze nu eindelijk alle kuren onder de knie heeft. Omdat er geen racisme, seksisme en homofobie meer zijn die haar woede voeden, blijft er veel tijd en energie over om liefdesgedichten te schrijven. Dat is nu haar favoriete genre en ze

[p. 36]

zorgt er wel voor dat ze altijd meer dan voldoende stof heeft om uit te putten. Ze heeft een speciaal vriendinnetje met hetzelfde lichaam als haar lievelingsbeeldje van ivoor en een Afro-Egyptisch gezicht, aan wie ze 's nachts de gedichten die ze die dag geschreven heeft, voorleest. Ze wassen en vlechten elkaars haar, dat nu altijd overvloedig aanwezig is. Er is hier geen waardering meer verbonden aan het onderscheid tussen (stone) butches en femmes, en Gamba Adisa's magie zal altijd diep doortrokken zijn van overheersende overgave; een ongenaakbare zwarte panter, tijdelijk uit vrije wil getemd. Ze is omringd door mooie vrouwen in alle kleuren van de regenboog, met wie ze de kunst van het flirten verder perfectioneert en de geliefde godinnen Oya, Oshun, Mawulisa, Afrekete en Aido Hwedo zijn in al hun gratie en wijsheid aanwezig. Zij vertellen oude verhalen die nergens opgeschreven staan.

Herenigd met belangrijke anderen, met wie ze nog ‘lopende zaken’ af moest handelen: haar eerste liefde Genevieve, haar moeder en vader. 's Avonds zijn er vaak bijeenkomsten waar verhalen worden verteld, waar gezongen, muziek gemaakt en gedanst wordt. De discussies met Sojourner, Fannie Lou, Harriet, Zora Neale, Pat, Thandi Modise, Sofie, Malcolm, Martin, Anton, Walter en W.E.B. over Panafrikanisme zijn levendig en prikkelend. Er is al sprake van een actiegroep ter ondersteuning van de mensen op aarde, maar de precieze details daarvan moeten nog uitgewerkt worden. Vooral Zora Neale wil nog weleens dwarsliggen en al genomen besluiten in de volgende bijeenkomst terugdraaien. Verder zijn er workshops waar Audre, begaafd lerares, haar kennis over schrijven en dichten aan jongeren overdraagt. Ze draagt met de hand gemaakte koninklijke Afrikaanse gewaden, veelkleurig en wijd, en haar eigen sieraden. In haar peper en zoutkleurige dreadlocks zijn paarse bloemen gestoken en ze is onweerstaanbaar, stralend, gelukkig.

En het eten, niet te vergeten. Iedere dag is het gezamenlijke eten een feest: koffie met suiker en melk, koekjes en chocola, witte wijn, sushi, pom met snijbonen en rijst, gekruide kip met veel peper. En ze hoeft ook niet omzichtig te doen als ze zin heeft om een jointje te roken. Als het zo uitkomt, gaat ze op reis naar de Equinox, de wisseling van dag en nacht op Hawaii, naar haar halfzusters op Cariacou en vriendinnen in alle delen van de wereld. Amsterdam en Berlijn zijn daar zeker bij; ze had een stukje van haar hart in dit deel van de wereld liggen.

[p. 37]

Audre maakte een erotisch kunstwerk van haar leven; in haar nieuwe bestaan zal dat niet minder zijn.

‘Not dead, not dead, but escaped; not bond, but free.’

Gloria Wekker