Lust en Gratie. Jaargang 2
(1985)– [tijdschrift] Lust en Gratie– Auteursrechtelijk beschermd
[pagina 76]
| |
Vriendin-nen
| |
[pagina 77]
| |
‘Al die tijd, al die tijd dacht ik dat ik Jude miste.’ En het verlies drukte op haar borst en kwam in haar keel omhoog. ‘Wij waren meisjes samen,’ zei ze alsof ze iets uitlegde. ‘O Heer, Sula,’ riep ze, ‘meisje, meisje, meisjemeisjemeisje.’ Het was een prachtige uitroep - luid en lang - maar er zat geen bodem in en er was geen bovenkant, alleen cirkels en cirkels van verdriet.Ga naar voetnoot4 MijmerendeGa naar voetnoot5 vrouwen concluderen waarschijnlijk dat de woorden ‘Wij waren meisjes samen’ wel degelijk iets verklaren, misschien zelfs alles. Het lijkt of Nels bezoek aan het kerkhof na de dood van Eva (Sula's grootmoeder, die Sula met bijna een kwart eeuw overleefde) een vulkanische eruptie van het Metageheugen veroorzaakte. Tientallen jaren lag het Metageheugen te smeulen onder de schema's, of categorieën, van ‘volwassen’ geheugen. De ‘mijlsteen’ die Nels diepe Geheugen had geblokkeerd was het feit dat ze verlaten was door haar man, Jude, die Sula haar had ‘ontnomen’. Deze ‘mijlsteen’ van volwassen/mannelijk geïdentificeerd geheugen is alom aanwezig bij patriarchaal bezeten vrouwen. Nog voordat het zover is, heeft de ‘vreselijke’ gebeurtenis al plaatsgevonden in de sfeer van anticipatie. Daarom functioneert zij voortdurend als een afsluiten van het diepe Geheugen van vrouwenvriendschap, als een vervreemdend voorgrond-‘geheugen’ van detoekomst. Vlak voor haar dood begreep Sula intuïtief de manier waarop dit Geheugen-blok in Nel zou blijven functioneren: Toen Nel de deur sloot, zocht Sula naar meer medicijn... ‘Ze zal die weg aflopen, met een rechte rug in die oude groene jas, de riem van haar handtas helemaal naar de elleboog geduwd; ze zal eraan denken hoeveel ik haar gekost heb, en ze zal zich nooit meer de tijd herinneren dat we twee zielen en één gedachte waren en niet te koop.’Ga naar voetnoot6 Het enige woord dat niet klopte in Sula's voorspelling was ‘nooit’. Hoewel er een kwart eeuw voor nodig was, vond de vulkanische | |
[pagina 78]
| |
eruptie van het Metageheugen wel degelijk plaats. Het landschap waardoor Nels weg had geleid was gynesthetischGa naar voetnoot7 waarneembaar. Ze Realiseerde zich de werkelijk belangrijke gebeurtenissen uit het verleden, in plaats van degene die conventioneel belangrijk worden geacht. De vriendschap van Nel en Sula in haar meisjestijd was transcendent. Ze waren allebei droomsters en begrepen allebei de omstandigheden die tegen hen waren: Omdat ze jaren tevoren ontdekt hadden dat ze noch wit noch man waren, en dat alle vrijheid en triomf voor hen verboden was, creëerden ze voor zichzelf iets anders om te zijn.Ga naar voetnoot8 Het feit dat zoveel vrouwen sterk hebben gereageerd op dit verhaal, suggereert dat dergelijke ervaringen in de meisjestijd geen uitzonderingen zijn. ‘Sula’ raakt de snaren van herinnering aan voorbije dingen in vrouwen die schijnbaar totaal anders zijn dan Nel en Sula - anders vanwege haar rassen- en economische achtergrond, vanwege ‘scholing’ en individueel temperament. Toch bestaat er een gemeenschappelijk Geheugen om ‘iets anders te creëren om te zijn’. Als dergelijke snaren in de psyche van vrouwen worden geraakt, zijn de roerselen van Metageheugen merkbaar. Er zijn bewegingen van her-inneren die verder gaan dan de beschaving. Het tapijt van Vriendin-nen dat een boek als ‘Sula’ helpt weven, beroert de lucht, de atmosfeer die vrouwen ademen. Diep ademend roepen Muzen die momenten van zijnd-e in haar meisjestijd terug, en wel zó dat ze bewegingen van zijnd-e worden. Het extatische Metageheugen van elke vrouw is absoluut uniek. Maar de draden van gemeenschappelijkheid zijn Lumineus zichtbaar, harmonieus hoorbaar. Deze extatische ervaring van Metageheugen-dragende vrouwen suggereert dat de waarachtige verbanden en de ware diversiteit van Oude WijvenGa naar voetnoot9 voornamelijk in het Rijk van Metamorfosferen kunnen worden ontdekt. Als vrouwen zich uitsluitend op basis van onderdrukking verbinden, worden vormen van door mannen gemaakte ‘gemeenschappelijkheid’ en ‘diversiteit’ steeds belangrijker, zodat het potentieel voor sterke vrouwen-banden wordt gemaskeerd. Als | |
[pagina 79]
| |
vrouwen zich hoofdzakelijk verbinden op grond van mannelijk geïdentificeerde ‘gemeenschappelijkheid’ en ‘diversiteit’, wordt de hoop op Metamorfose een ongrijpbare droom. Het tragische schouwspel van Arabische en joodse vrouwen die hun woede ten onrechte op elkaar afvuren, illustreert dit patriarchaal gecreëerde scenario. Je zou ook kunnen denken aan de vrouwen in Noord- en Zuid-Ierland. Je zou ook kunnen denken aan de vrouwen in je eigen omgeving, waar splitsingen vaak niets te maken hebben met de gemeenschappelijke zaak van het feminisme. Je hoeft alleen maar te denken - als je dat kunt verdragen - aan het ziekenhuis in je omgeving. Hoewel daar veel kundige en gevoelige verpleegsters werken, komt het met zelden voor dat een verpleegster zich meer identificeert met ‘wat de dokter voorschrijft’ - zelfs als ze zeker weet dat wat hij voorschrijft de ondergang van de patiënt betekent - dan met de patient zelf. Als die patiënt een vrouw is, kan de distantie die de verpleegster neemt van haar Zelf en bijgevolg van de vrouwelijke patiënt, verbijsterend en afgrijselijk zijn. Als de patiënte een gekleurde vrouw is of arm, dan bestaat de kans dat haar mishandeling nog erger wordt. Vrouwen kunnen er gemakkelijk toe komen (of gebracht worden) te vergeten dat rassen- en etnische onderdrukking, net als seksuele onderdrukking die het primaire en universele model is van dit tot slachtoffer maken, een uitvinding van mannen is. In een poging de oorzaken van dit soort geheugenverlies en verwardheid te ontdekken, merken Furies dat de constructies van patriarchale beschaving de assimilatie van vrouwen vereisen, en bijgevolg het isolement van elkaar, van ons Zelf. Het valt niet te ontkennen dat vrouwen op deze hele planeet verschillende behoeften en verplichtingen hebben, die overweldigend zijn. Ondanks en dankzij dit feit, blijven Muzen contexten Weven van Vriendin-nen, die verder reiken dan assimilatie/isolement. Sirenen lokken vrouwen naar plaatsen waar vrouwenvriendschappen tot leven, tot bloei komen. Daardoor bevorderen zij een Vriendin-nen dat de beschaving voorbij gaat. Andere werken van vrouwen die veel minder expliciet zijn dan ‘Sula’ over het onderwerp vrouwenvriendschap, hebben soms zo'n bezwerend effect op grote aantallen vrouwen dat Feeksen het sterke vermoeden koesteren dat ze boodschappen bevatten die gedecodeerd moeten worden. Een dergelijk werk is Emily Brönte's ‘Wuthering Heights’. Veel Treiter-Gnostica'sGa naar voetnoot10 hebben opgemerkt, in ieder geval | |
[pagina 80]
| |
voor ons Zelf, dat Heathcliff niet echt lijkt op de mannen die wij gekend hebben. Dat roept overduidelijk Treiterende vragen op. We weten dat Emily gedwongen was een mannelijke ‘schrijversnaam’ te gebruiken: ‘Ellis Bell’. Is het dan niet heel logisch om te denken dat ze misschien ook gedwongen was om het geslacht te veranderen van de grote liefde in Catherine's leven? Barbara Deming suggereerde een aantal jaren geleden dat Heathcliff de andere kant is van Catherine's Zelf. Ze citeert ‘zijn’ uitroep van wanhoop na Catherine's dood: ‘O God! Het is onbeschrijflijk! Ik kan niet leven zonder mijn leven! Ik kan niet leven zonder mijn ziel!’Ga naar voetnoot11 Van haar kant had Catherine tegen Nelly gezegd: ‘Nelly, ik ben Heathcliff!’Ga naar voetnoot12 Voor Virago's blijkt uit deze woorden en uit de E-motionele context van ‘Wuthering Heights’ duidelijk genoeg dat Heathcliff de vermomming is van de Vriendin van Emily Brönte's dromen. ‘Hij’ voelt een gelijkenis met Catherine die alleen een ander vrouwen-Zelf kan voelen. Ook de figuur van Laurie in Louisa May Alcotts ‘Little Women’ kan door Slimmerds ervan worden verdacht de onmogelijke vrouw uit Jo's dromen, haar Zelf en alterego te zijn. ‘Hij’ heeft de vrijheid en mogelijkheid zijn arsenaal aan mogelijkheden te ontplooien - een vrijheid die Louisa/Jo in het rigide negentiende-eeuwse Engeland werd ontzegd. Crone-ologisch volgt uit deze veronderstelling dat Alcotts creatieve verbeelding niet kon toestaan dat Jo met Laurie trouwde. Een Treitervraag die HagsenGa naar voetnoot13 herhaaldelijk teistert is eenvoudig deze: hoe werken dergelijke gecodeerde werken van vrouwen op onze verbeelding? Het is onmiddellijk duidelijk dat ze niet functioneren als door mannen gemaakte mythische figuren die vrouwelijke symbolen zijn met een getransformeerd geslacht, zoals Jezus. Terwijl Jezus het produkt is van mannelijke mythe-makers, gefabriceerd om patriarchale doeleinden te dienen, wordt de creatieve verbeelding van vrouwen die zich proberen te ontworstelen aan geestelijke banden, door een heel andere bedoeling geïnspireerd. Het werk van deze vrouwen moet worden gedecodeerd omdat beNoemen hoorde bij het Afschuwelijke Taboe en omdat de onderlinge band tussen vrouwen werd verbroken. Zo probeerde Emily Brönte te beNoemen wat Onbenoembaar is wanneer de sancties van het sekse-kastesysteem zo overduidelijk | |
[pagina 81]
| |
werkzaam zijn als in haar milieu het geval was. Terwijl propagandisten van het patriarchaat krachten van vrouwen proberen te maskeren, te veranderen en te bezitten door ze toe te schrijven aan mannen, proberen scheppende vrouwen binnen het patriarchaat uitdrukking te geven aan transcendentie van vrouwen, zelfs als dat gestalte moet krijgen in mannelijk vlees. Lezeressen van dergelijke door vrouwen geschreven werken begrijpen heel vaak intuïtief het dilemma van de auteurs, want ze hebben dit dilemma gedeeld en vaak tragisch doorleefd. Ze vertaalden daarbij Lust naar vrouwenvriendschap in ‘behoefte’ aan mannen. Dat begrijpen kan zowel bij de auteur als de lezeres onderbewust zijn. Maar de boodschappen zijn aanwezig en de gedeeltelijk verborgen werking/worsteling van de verbeelding van vrouwen naar Metamorfose bezit - om het met Nelle Morton te zeggen - ‘een fantastische coherentie’.Ga naar voetnoot14 Ik wil suggereren dat, gegeven de realiteit van onderbewuste kennis, dergelijke werken hebben bijgedragen aan de context van Vriendin-nen. Toch zijn ze nauwelijks voldoende en indien niet gedecodeerd, zijn het niet meer dan hongerrantsoenen. Net zoals er enorme verschillen bestaan tussen expliciete, Metageheugen-inspirerende vrouwenfictie over vrouwenvriendschappen en gecodeerde, impliciete fictie over dit onderwerp, zo bestaan er essentiële verschillen tussen theoretische werken die vanuit een feministisch perspectief geschreven zijn en door vrouwen geschreven theoretische werken die proberen ‘universeel’ of ‘humanistisch’ te zijn, maar die daarmee de Staat van Gynocide negeren. In dat laatste geval moet er bij de auteurs een zekere mate van dissociatie bestaan van haar reële levensomstandigheden, zowel intern als extern. Want er is net zo min een ‘humanistisch’ perspectief mogelijk binnen het patriarchaat, als er een werkelijk ‘algemeen’ begrip bestaat. Julia Penelope heeft aangetoond dat woorden als man, men, mensen, professor, enz. pseudo-algemeen zijn.Ga naar voetnoot15 Vrouwen die zich laten misleiden door pseudo-algemene begrippen en ‘humanistische’ ideologieën - allemaal uitvindingen van mannen - kunnen aan de context van Vriendin-nen bijdragen, maar hun bijdrage laat enigszins te Wensen over. Treiter-Gnostica's moeten de analyse voortzetten en zich serieus afvragen of theretische werken van ‘humanistische’ vrouwen - | |
[pagina 82]
| |
werken geschreven vanuit een pseudo-algemeen perspectief - soms de kracht kunnen hebben om de vulkanische erupties van Metageheugen te bewerkstelligen die noodzakelijk zijn voor bloeiende vrouwenvriendschappen. De ervaring van lezeressen/onderzoeksters van dergelijke werken bevestigt het feit dat ze in sommige gevallen inderdaad het Metageheugen prikkelen, maar meestal alleen als de lezeres ze onderbrengt in een al gewekt metapatriarchaal bewustzijn. Omdat vrouwelijke ‘humanistische’ auteurs in sommige opzichten meer gemystificeerd zijn dan haar mannelijke mentors en collega's (ondanks luidruchtige of bedrieglijke protesten weten mannen dat men enz. verwijst naar mannen), wordt de kans kleiner dat zij de eerste beweegsters van metageheugen kunnen zijn. Freudiaanse schrijfsters, jungiaanse schrijfsters, christelijke schrijfsters, marxistische schrijfsters, New-Age schrijfsters en anderen, bevinden zich allemaal in een chronische toestand. Deze toestand, die vaak ongenoemd blijft, is het mentorschap van mannen. De mentale blokkades van pseudo-algemene vrouwen zijn mentorblokkades. Bovendien is de leugenachtige houding van mannen-mentors onherstelbaar, niet aflatend, onder de heerschappij van mannen. Die toestand kan alleen worden hersteld als die heerschappij wordt beëindigd, want vrouwen onder het mentorschap van mannen zijn verdeelde, misleide geesten. Nadat ze de weg hebben afgelegd door de leergangen van, door en voor mannen, zijn pseudo-algemene vrouwen gedissocieerd. Het Weven van Vriendin-nen vereist dat mannen ophouden de geest van vrouwen te sturen/verwarren. Voor zover Geluk een leven van contemplatie is, en voor zover vriendschap het delen van Geluk is, impliceert op vrouwen gerichte, Metamorfoserende vriendschap het overboord gooien van mannelijke scholing/beheersing van het intellect van vrouwen. Dat wil niet zeggen dat Treiters haar ABC niet moeten leren. Sommigen zullen zelfs de hoogst bereikbare graad halen. Als Muzen gebruiken vrouwen die, maar ze weigeren om door het brein van de meester bezeten te worden. Tangen bestuderen het Afleren, verbranden onze banden/her-inneringen met Verzengende Tongen van Vuur. De hiernavolgende korte beschrijving geeft iets van de sfeer weer van de activiteiten van metapatriarchale vrouwen die werken op de grenzen van de academische wereld en daarvoorbij: Preutse TantesGa naar voetnoot16 ontwarren de kwalijke knopen/nieten (niet toegestaan, niet te trots, niet te ver, niet een ster) van de vrouwen die niet-zijn. Schikgodinnen voorspellen onheil voor degenen die | |
[pagina 83]
| |
het Neurieën en het Dromen van Oude Wijven dichtpleisteren. Krijsend bijten Draken op de pijpen van Bebaarde Broeders Weetal-niets. Undinen elimineren Eminente Professoren. Gorgonen vermalen goeroe's voor haar ontbijt. Het gekraak is niet te horen vanwege het luide gezang van de Sirenen. Inmiddels roepen de Maenaden: ‘Op je plaatsen, klaar... af!,’ terwijl Furies de lonten aansteken. Salamanders springen door de vlammen. ‘Weg met die spelletjes van hun!’ gillen de Hellevegen. Het hele bouwwerk gaat op in rook. | |
Vriendin-nen en vrouwenvriendschappen IIDe context van Vriendin-nen wordt uiteraard niet uitsluitend geweven uit boeken. De resultaten van het creatieve vrouwenactivisme - zoals Blijf-van-m'n-Lijfhuizen, opvangcentra voor verkrachte vrouwen, antiporno-demonstraties, vrouwenconcerten, antikernwapenprotesten, de vrouwengezondheidsbeweging, vrouwenrituelen - zijn fundamentele componenten van de context van Vriendin-nen. De meest essentiële factor is het feit dat Vriendin-nen wordt geweven uit de vezels van vrouwenlevens. De bijdrage van een Wilde vrouw aan Vriendin-nen uit zich niet alleen in woorden, maar ook op ontelbare andere manieren. Gebaren, gevatte opmerkingen, gelaatsuitdrukkingen, vluchtige blikken, een bepaalde glinstering in het oog, liefkozingen, manier van kleden, manier van lopen, keuze van beroep, keuze van omgeving - dit zijn enkele signalen van het deelnemen van vrouwen aan Vriendin-nen, of van haar niet-deelnemen aan dit proces van Spinnen/Weven. Deze signalen woren op een complexe manier overgebracht en | |
[pagina 84]
| |
ontvangen. Zij vormen het gynergieveldGa naar voetnoot17 dat een vrouw uitstraalt en omgeeft en dat we haar aura kunnen noemen. Muzen leren beter vertrouwen op onze gynesthetische waarnemingen als het erom gaat te ontdekken waar een andere vrouw haar energie op richt. Om zelfvertrouwen op dit gebied te ontwikkelen moeten we niet gaan oordelen in moralistische zin, maar ons vermogen versterken om vast te stellen met wie we ons willen verbinden - dat wil zeggen onze gynergie uitwisselen - en onder welke omstandigheden. Zoals Jan Rayond het zo bondig zei: Er zijn vrouwen die voor vrouwen waren/zijn. Vrouwen moeten leren zich met zulke vrouwen te identificeren. Vrouwen moeten ook leren haar vriendinnen te herkennen.Ga naar voetnoot18 Het gaat hierbij om twee verschillende dingen. Ten eerste is het noodzakelijk om vrouwen die voor vrouwen zijn te kunnen herkennen. Zulke vrouwen zou ik Vriendin-nende vrouwen willen Noemen. Ten tweede is het noodzakelijk om tussen deze vrouwen diegenen te kunnen herkennen met wie de ontwikkeling van Elementaire vriendschap mogelijk is. Eèn Slimme Preutse Tante vindt/kiest vriendinnen met wie ze Elementaire relaties kan ontwikkelen. De Elementaire spirituele/fysieke context/sfeer waarin zulke vriendschappen kunnen bloeien, wordt geweven/gesponnen door het uitgestrekte netwerk van Vriendin-nende vrouwen van wie velen elkaar zelfs nog nooit hebben ontmoet. Toch zijn ze allemaal uiterst belangrijk voor het leven en de vriendschap van alle anderen. Dit gedeeltelijk ontzichtbare netwerk wordt gewoonlijk Zusterschap genoemd. Naar het oordeel van Oude Wijven heeft dit woord gedurende een vrij lange Crone-tijd de meest afschuwelijke aanvallen, beledigingen en teleurstellingen moeten doorstaan maar heeft het haar kracht behouden. In deze context kunnen vrouwen erop hopen ons potentieel voor het vinden en ontwikkelen van diepe, Zelf-transformerende vriendschappen te Realiseren. Zulke vriendschappen houden de communicatie van Geluk in. Voor Hagsen betekent dit het op vele niveau's delen van ons Metamorfisch zijnd-e, waarbij we gezamenlijk ons op een metawijze vorm gegeven leven, onze creativiteit op het spel zetten. Het betekent dat we gezamenlijk een duik nemen in de wonder-schone | |
[pagina 85]
| |
diepten van Metageheugen. Het betekent gezamenlijk voorbij de beschaving reizen, aldoor/allerwegen verder en dieper in Metamorfosferen. Dit Realiseren van de Lust om Geluk te delen, om samen met Anderen gehoor te geven aan de Wilde roep van Erbij Horen, impliceert het wekken van Bovennatuurlijke Krachten van Be-Heksen.
Fragment uit ‘Pure Lust’, pp. 379-386. (vertaald door May van Sligter) |
|