Lust en Gratie. Jaargang 1

[p. 19]

Christa Reinig
Stof en as

Sommige mensen hebben nog nooit van hun leven een glas witte wijn omgestoten; als ze iets van tafel vegen, dan is het de rode wijn en die belandt nooit gewoon op een servet maar altijd op het spierwitte berbertapijt. De schaal met tomatensaus die uit hun twee linkerhanden valt bereikt de grond niet eens om zich aldaar door een gelukkige samenloop van omstandigheden met de rode wijnvlek te verenigen. Nee, na een parabolische bocht genomen te hebben keert ze uit de vierde dimensie terug om zich vervolgens aan het behang te hechten. De ambitie van dit soort mensen wordt nooit bevredigd door het uitdrukken van hun sigaret op een houten ontbijtplankje; zij branden het gat per definitie in het eikenhouten tafelblad. En al deze ongelukjes overkomen hun nooit in hun eigen huis of in een hotel, het overkomt ze altijd bij verre vrienden.

Dit soort vernielzuchtige zonderlingen noemen wij schlemielen en een schlemiel is over het algemeen een aseksuele eenpitter. Als twee schlemielen tegen elkaar opbieden, ontvouwt zich een tragedie die ieders voorstellingsvermogen overtreft: het wordt een gigantische puinhoop.

Onze twee vriendinnen waren vertrokken en hadden geheel volgens afspraak de sleutel onder de mat gedeponeerd. Als echte schlemielen hadden ze het verdomd er een briefje met hun exkuses bij te leggen. Ze belden ons ook niet op en stuurden geen rozen. Hadden ze net als ieder normaal mens hun exkuses aangeboden hadden wij gezegd: ‘Welnee, laat maar, dat geeft helemaal niet.’ En hadden ondertussen stiekum onze tanden op elkaar geklemd. Ze waren verre vrienden gebleven en hadden opnieuw bommen kunnen gooien. Nee, die waren we dus gelukkig kwijt.

[p. 20]

We haalden de sleutel onder de mat vandaan, gingen naar binnen en volgden sprakeloos het spoor van vernielingen dat onze vriendinnen dwars door onze bezittingen hadden getrokken. We gingen zitten en ontdekten het brandgat in het tafelblad. Eva zei: ‘Nu kopen we rotanmeubelen.’ Vanuit een of ander instinkt bleven we in de huiskamer in de fauteuils slapen, oog in oog met die afgrijselijke rode spetters waarmee ons behang van boven tot onder geverfd was. De volgende dag gooide Eva ons bed gewoon het raam uit, laadde het in onze bestelauto en bracht het naar de vuilnisstortplaats. Ze heeft het me niet laten zien en ik informeerde er ook niet naar. We beraadslaagden over de vernieuwing van ons interieur. Het had geen zin om de kapotte plekken te restaureren. We besloten op een bepaald niet kleine ramp groots te reageren en wilden het hele huis van onder tot boven vernieuwen. Nog dezelfde avond stond de behangtafel in de inmiddels lege huiskamer.

Ik wilde de trap uit de kelder halen. Eva verbood het me. Ik ben 65 en een beetje kinderlijk, Eva is 71 en bezit de nodige rijpheid van geest. Ze komt met de trap de kelder uit en zegt: ‘Ik heb altijd al een hekel aan die lampekap gehad en bovendien hebben we nu meer licht nodig.’ En ze begint met de renovatie bij het enige wat de schlemielen ontzien hebben. Drie maanden hebben we gewerkt tot we erbij neervielen en dat heeft ons ervoor behoed elkaar ook nog die woorden naar het hoofd te slingeren die het definitieve einde van onze relatie hadden betekend. Maar wát er gezegd werd was voldoende. Eigenlijk zijn we alleen maar bij elkaar gebleven omdat we ons huis niet zo half af achter wilden laten. Eén woord hebben we echter niet uitgesproken, meestal dachten we er niet eens aan. Maar het was de stilte in het centrum van al onze ruzies. Het woord ‘heupfraktuur’. ‘Het punt is’, zegt ze hoog boven op de trap, ‘dat als we eens echt onderuit gaan, we er op moeten letten dat ze ons niet in een rolstoel zetten. Artsen schrikken nergens voor terug.’ - ‘Rustig maar’, zei ik troostend, ‘de gifdrank die ik ga bereiden had niet alleen Socrates het loodje laten leggen, die had alles tot en met Hegel uit de weg geruimd.’ Eva zegt twijfelend ‘O ja?’ en klimt met de lampekap naar beneden.

De meubels hebben we eruit gegooid, we ontbijten aan de behangtafel. Met één klap onthoofdt Eva twee zachtgekookte eitjes en begint zoals gewoonlijk over mijn testament te zeuren. Moreel is dat haar goed recht, want ze is mijn levensgezellin en als ik het tijdelijke met het eeuwige verwisseld heb, dan komt er een uiterst afgrijselijke horde hyena's opdraven die een papiertje toont waaruit je kunt opmaken dat dit mijn familie moet voorstellen. En dan pakken ze Eva het huis af en de auto en alles wat ze door de jaren heen samen met mij met haar eigen handen heeft opgebouwd. Moreel heeft ze gelijk, logisch heeft ze ongelijk. Als we namelijk geheel volgens afspraak hand in hand

[p. 21]

eruit willen stappen, waarvoor hebben we dan eigenlijk een testament nodig? Bovendien staat ze naar leeftijd en ook naar de traptreden die ze dagelijks opklimt dichter bij de hemelpoort dan ik. En dan komt de zwarte kogel op mij afrollen. Zonder Eva wil ik niet leven. Maar samen met Eva sterven? Ik kan het mezelf wel toewensen maar ik kan mezelf niet dwingen om te willen sterven. Misschien ben ik gewoon te jong. We laten het onderwerp rusten en besluiten langs het behang een sierstrookje aan te brengen. Eva noteert het op een briefje. Dan verdelen we de kamer. Aan de ene kant sop ik de muur en aan de andere kant wit zij het plafond. Ze is nog maar nauwelijks boven of ze begint weer. De begrafeniskosten. Voor niets gaat de zon op, maar de dood is een van de meest elitaire dienstverlenende instanties en gaat behoorlijk duur worden. Ik zeg: ‘Begin je nu alweer. Ik heb alles geregeld. Buiten de suksessierechten krijg je geen problemen en die zul je wel aankunnen, gezien de grootte van de erfenis.’ Ze zucht van inspanning om zich op de wankele trap staande te houden: ‘Daar gaat het niet om.’ Daarna zwijgen we een hele poos. Als we elkaar in de oneindig groot lijkende ruimte weer ontmoeten probeert ze mij te sussen. ‘Kijk, het gaat toch helemaal niet om mij, ik wil niet eens langer leven dan jij. Het gaat om het principe. Begrafenissen worden almaar duurder en een paar jaar later openen ze zo'n graf weer. Alle lijken worden om de tien jaar op één hoop gegooid en dan liggen jouw botten overal verspreid en tussen je gebeente liggen de knoken van de een of andere kerel.’ Ze huivert in mijn plaats. ‘En ik lig moederziel in mijn urn. Ik word nu eenmaal gekremeerd en daar blijf ik bij.’ En ik blijf bij mijn begrafenis, denk ik en houd mijn mond, terwijl zij de trap weer opklimt. Terwijl de muren moeten drogen haasten wij ons naar de verfwinkel om een nieuwe lading te halen en we hebben geluk: we vinden behang met een patroon waarover we allebei even enthousiast zijn. En als ons huis af is zal het alleen al door dit patroon twee keer zo mooi en in ieder geval van binnen twee keer zo groot lijken als ooit tevoren. Daarna zijn we gebroken en we weten zeker dat ons vandaag niets meer zal lukken. We gaan op een terrasje een ijsje eten. Hoewel Eva en ik eenzelfde portie oplepelen, vertelt ze me bij iedere hap hoeveel bakteriën ik binnen krijg en als in een filmscenario brengt ze heel plastisch de gebeurtenissen, die zich nu in mijn lijf afspelen, in beeld. Ze wijst me op wat ik wel met mijn ogen heb gezien maar niet met mijn verstand heb geregistreerd: de ijscoman is vast een uur of twee geleden wezen plassen. Toen heeft hij zijn piemel gehanteerd. ‘Geloof je nou echt dat hij daarna de tijd heeft genomen zijn handen te wassen?’ Daarna pakt hij een houten lepel. ‘Heb je de bak gezien waaruit hij die lepel haalt?’ Natuurlijk, het is een bak met water. ‘Heb je dat water wel gezien?’ Jazeker, het is een mengsel van verschillende soorten ijs die daarin samensmelten. Eva werpt mij een bedroefde blik

[p. 22]

toe net of ik voor haar ogen moet sterven. Maar aangezien zij een teerhartig wezen is wordt haar afkeer van de vuiligheid in de wereld door haar zorg om het welzijn van haar medemens overstemd. Nog steeds genietend lepelen we allebei ons ijsje met de bakteriën van de lepel uit het afwaswater van de ijscoman met zijn smerige pik naar binnen.

Ik zeg: ‘Al het kwaad van de wereld zit bevroren in het ijs’. Eva weet het beter: ‘Al het leven trekt naar de kou toe. Het meest uitbundig krioelende leven op deze planeet vind je niet in Tokio, maar in de diepvriezers van Tokio. Slechts een klein aantal wezens nestelt zich om en nabij het vriespunt en een overmoedig schepsel wiens bestaan afhankelijk is van een temperatuur tussen de 36,5 en 37,5 graden boven nul, is een ramp waar we ons verder niet druk over hoeven maken, omdat het namelijk niet van duurzame aard is.’ Met een sprong belandt ze weer bij mijn begrafenis. Of ik wel weet hoe de struktuur van rottend vlees verandert, hoe het ruikt, hoe lagere levensvormen, waartegen het weerbare lichaam zich nog kan verzetten het wél winnen van het weerloze vlees en zich vermenigvuldigen. Dat doet me niets. Ik geloof dat moeder natuur het iedereen naar de zin maakt. Leven en sterven vormen een onverbrekelijke keten. Ik verheug me gewoon op het moment waarop mijn kist dichtklapt en mijn lichaam zich zonder angst of pijn of ademhaling kan transformeren. Want wat anderen stinkende ontbinding noemen is voor mijn lichaam veeleer de bevrijding uit de grenzen van de huid en de uitbreiding in de ruimte tot een gasachtige toestand. Wormen zullen aan mij knagen en dat is hun goed recht, want hoeveel wormen heb ik wel niet met talloze blaadjes sla opgegeten. En vroeg of laat legt de ontbinding het mooiste van het menselijk lichaam bloot: het skelet. Wat is er volmaakter dan een menselijke hersenpan? En die wil je door het vuur vernielen. De koepel van de Petersdom steek je toch ook niet in brand?

Buddha is verbrand, zegt zij. Jezus is begraven, zeg ik. Hektor en Achilles zijn verbrand, zegt zij. Schopenhauer en Karl May zijn begraven, zeg ik. Carl en Marie von Clausewitz zijn begraven, zeg ik. Siegfried en Brünhilde zijn verbrand, zegt zij. Oude pruis! roept zij. Pruisen is dood en begraven, zeg ik, en in de DDR rusten de homoseksuele Carl en de lesbische Marie, wier gezamenlijk werk de Lesbian Nation niet onverschillig zou moeten laten, in één en hetzelfde graf. Sappho, zegt zij, Sappho is verbrand.

Die potten vragen wel wat veel van me! Ik laat me tot oploskoffie verwerken en in een koffiekopje verzegelen. Waar blijf ikzelf? Voor mij is de dood een soort verruiming. In een urn kun je niet boven jezelf uitstijgen. ‘In je kist kun je ook niet boven jezelf uitstijgen.’ Ik leg haar precies uit hoe een kist uit elkaar valt en de overblijfselen van mijn lichaam naar alle kanten uit de voegen van mijn kist treden. Ze trekt

[p. 23]

een vies gezicht. Heel lang geleden heeft ze ooit medicijnen gestudeerd, voor haar hoeft het niet meer.

Mijn moeder had een halfedelsteen die boven op het kastje met haar spulletjes stond. Op de steen stond met mooie gouden letters: ‘De liefde eindigt nimmer’. Op een keer was ik kwaad op haar en heb toen de ‘n’ weggekrabd. Iedereen vond het enig en lachte steeds om de nieuwe wijze spreuk: ‘De liefde eindigt immer’. Mijn moeder liet het zo staan en hij bleef er jaren liggen. Misschien begreep ze wel het een en ander. Liefde hoeft niet immer op te houden. Het is voldoende als ze één keer ophoudt en dan wil ik hetgeen waarvan ik niet meer houd ook niet meer zien. Wij vechten om iets dat misschien niet eens bestaat, een liefde tussen Eva en Lilith die nimmer eindigt. We bestellen nog een kopje koffie om onze mond weer op te warmen en dan vertel ik haar mijn twijfels. Ze luistert koeltjes en zegt ter afsluiting: ‘Je hebt gelijk, daar moeten we het maar bij laten, jij in je kist en ik in mijn urn’. Dat is precies wat ik wilde. Maar de konsekwentie wil ik niet, namelijk dat we dan maar ter plekke uit elkaar moeten als we niet samen onder de grond of in een urn kunnen liggen. Eva heeft een kleindochter op wie ik erg ben gesteld en die niet met mannen wenst te leven. Nee, mannen gun ik ons huis niet. We maken het af en dan gaat ieder haar eigen weg en dat meisje krijgt ons huis. Maar we moeten doorgaan en om ons laatste werk samen te kunnen voltooien laat ik in mijn testament zetten dat ik gekremeerd wil worden. Ziezo, nu heeft ieder haar eigen plek en dan is het gezeur afgelopen.

Ik vertel het haar en plaag haar: ‘Nu kun jij je krematie in een begrafenis laten veranderen, dan sta jij aan de andere kant.’ - ‘Nee’, zegt ze streng, ‘je kent mijn overtuiging en daar blijf ik bij. Deze aarde is een hel en alle aardse lusten van alle levende wezens wegen niet op tegen de pijn van een katje dat dood moet gaan, omdat ik ertegen mijn wil overheen ben gereden en vervolgens achter mijn stuur instort. Ik wil deze aarde niet, ik hoop op een beter leven na de dood op een mooiere planeet.’ - ‘Waarom’, vraag ik door, ‘waarom wind je je dan zo op over mijn overblijfselen?’

‘Eigenlijk heeft dat op de weg platgereden katje nog geboft’, zegt ze peinzend, ‘het meeste van wat zich op deze aardbol afspeelt is erger dan de dood.’ En daarmee belanden we weer bij het onderwerp gifdrank en liever dood dan in een rolstoel en waarom laat zo'n schoft van een arts je niet gewoon dood gaan als je dood wilt. Ik zeg: ‘Aan mijn leven verdienen de artsen en aan mijn dood verdienen de doodgravers. En als doodgravers meer macht hadden dan artsen, dan bestonden er geen chirurgie en geen intensive care en geen trans- en infusies en geen slangetjes, geen overvolle ziekenzalen, geen patiënten die menselijkerwijs gesproken eigenlijk al een half jaar onder de grond zouden moeten liggen. Als doodgravers macht hadden zouden

[p. 24]

ze artsen dwingen mensen te helpen met doodgaan, dan zou de funktie van “euthanasist” aanzien genieten. Maar omdat artsen meer macht hebben dan doodgravers, daarom mogen wij niet gewoon doodgaan. En wie maakt artsen tot de meest machtige mannen op deze aardbol?’

De waarheid is dat ik helemaal niet wil sterven. Mijn lichaam is een vaste burcht en ik betaal de loodgieters die er aan komen sleutelen elke prijs om zo lang mogelijk in mijn half gesloopte ruïne te kunnen blijven wonen.

Op een dag was ons huis af en we dachten er niet over het weg te schenken, wij bleven er gewoon in wonen. Eva had vreselijke pijn in haar rug en kreeg van woede een huilbui. Terwijl ik haar masseerde, vervloekte ze de twee schlemielen. Ik moest even nadenken over wie ze het had en zei toen: ‘Kijk toch eens hoe mooi het allemaal is geworden. Het lijkt wel een oneindig grote ruimte in plaats van een gewone kamer. En die lichte rotanmeubelen en alleen al het feit dat we hebben besloten dat afschuwelijk verharende berbertapijt de deur uit te doen, dat hebben we allemaal aan hun te danken.’ Eva zei kribbig: ‘En de voordelige manier waarop we ons geld zijn kwijtgeraakt, nog net op tijd voordat het niets meer waard is.’ Ik lachte en zei: ‘Ja, precies.’ Ik liep de trap op en ging in ons nieuwe bed liggen, aan Eva's kant ging ik liggen om het alvast voor haar op te warmen. Ik keek naar het plafond en moest er aan denken hoe zij daar boven met haar kwast had staan zwaaien. En toen schoot dat afgrijselijke woord door mijn hoofd: ‘heupfraktuur’. Ik zag mezelf weer naast de trap staan, een hand aan de zijkant en een op de trede, alsof ik een ongeluk had kunnen voorkomen als het gebeurd was. Ik had mezelf kunnen geruststellen met de gedachte dat alles goed was afgelopen, maar dat klopte niet. Integendeel. Het ergste - en dat werd met de dag bedreigender - stond ons tenslotte nog te wachten.

Eva kwam boven en riep al in de deuropening: ‘Lilith, je hebt net iets gemist op de TV.’ Ze kroop in haar warme kuil en ik schoof naar mijn kant. Ze vertelde: ‘Moet je nagaan, in Praag of Warschau leeft de een of andere alchimist en mystikus en die heeft brandnetels verbrand en de as ingevroren. En wat zag hij toen hij in de glaasjes keek? De brandnetels, precies zoals ze waren, alleen niet groen, maar prachtig mooi als doorzichtig filigraanwerk, snap je?’

Ik ben nogal traag van begrip, dus legde zij het precieser uit: ‘Zo moet ook onze as door elkaar geschud en vermengd worden; ze moet met water verdund en ingevroren worden. En dan verrijzen onze wezens helemaal met elkaar verweven. Zoals we nu zijn, zo zullen we zijn tot in de eeuwigheid.’

Ik strekte mijn benen onder de ijskoude lakens en stond op het punt één van mijn grapjes los te laten. Ik had willen zeggen: ‘Alleen niet zo

[p. 25]

groen’, maar ik liet het maar achterwege. Het zal me moeilijk vallen om in het eeuwige ijs mijn mond te houden.

vertaald door Birgit Felstau
vrouwenvertaalkollektief ‘De Bron’
‘Asche und Erde’, uitgeverij ‘Frauenoffensive’, München.