Los en vast. Jaargang 1866

[p. 72]

Jan de Wit aan Adam Thijssen.

Leiden, 27 Februari 66.

amice,

Onlangs hoorde ik van iemand, die een dichtbundeltje had willen uitgeven onder den titel: Schamele proeven van edele pogingen. 't Is bij het plan gebleven, en ingeval gij uw voornemen mocht ten uitvoer brengen en een dito bundeltje in 't licht zenden, dan zoudt ge misschien voor een prijsje dien titel kunnen overnemen. Naar uw eersteling te oordeel en zal het althans uwe proeven niet aan schamelheid ontbreken. En wat het edele uwer pogingen betreft, wat daaraan te kort mocht komen kan door een étiquette worden vergoed. Een ‘liefdadig doel’ maakt menige poging voor het minst even edel als een lintje iemand ridderlijk maakt.

Is het u evenwel met uw raadvragen ernst geweest en kunt ge weerstaan ‘au désir de te voir imprimé,’ hou dan voorloopig uw versjes nog t'huis. Uw candidaats in de medicijnen zal er geen schade door lijden en de Nederlandsche zangberg evenmin. Ronduit gezegd, gij kunt uw

[p. 73]

tijd beter besteden dan met het fabriceeren van zoo'n ‘zeurende jongeling.’

Of ik er dan niet om gelachen heb? Ja, dat heb ik, en 't is zeker wat waard nu en dan eens hartelijk te lachen. De vis comica blijft ongetwijfeld een krachtig levenselixer, en als de menschen er wat meer van gebruikten, ze zouden zich minder vervelen en minder ziek zijn, lichamelijk en zedelijk.

Dit bewijst evenwel niet dat het parodieeren en travesteeren een gelukkig genre mag heeten. Kan men er aan doen, 1^o. zonder personeel te worden, 2^o. zonder in 't profane en obscoene te vervallen, ik heb er vrede mee. Maar Aristophanes was niet de eerste, die het niet kon, en de bekende professor te Deventer zal de laatste niet zijn.

Wat uw proeve betreft, ik twijfel geen oogenblik aan uw goede intentie. Gij hebt willen zeggen dat ‘de zieke jongeling’ van Van Beers een erg ziekelijk vers is. Dit stond u zeker vrij, al komt ge er wat laat mee. Het was stellig wat heel kras van den dichter, de ‘juichende boeren’ en de ‘blonde boerinnen’ kwalijk te nemen, dat ze bij de kermispret ‘niet aan lijden en sterven dachten.’ Het plotseling sterven van Hendrik is voorts even onnatuurlijk als het verhaal van zijn vrijage onnoozel. Het ensemble mag in één woord naar worden genoemd, ik stem het toe. Toch kan ik mij in uwe travestie niet goed vinden.

Primo, is er naar mijn gevoelen iets onedelmoedigs in, iemands werk zoo totaal te persiffleeren. Een man als Van Beers verdient zelfs bij zijn ongelukkigsten arbeid iets beters.

[p. 74]

Ten tweede kan het niet missen of men moet in een doorgaande parodie ook de ernstige gedachten van den oorspronkelijken tekst in het narrenpak kleeden. Dit hebt ook gij gedaan, en daarmee staat ge op de grens van het profane, indien niet met beide voeten er in.

Ten derde ben ik 't met Von Schiller eens: ‘Sobald es der Dichter bloss auf ein Lachstück anlegt und weiter nichts will als uns gelustigen, so können wir ihm auch das Niedrige hingehen lassen, nur muss er nicht Unwillen oder Ekel erregen. Unwillen erregt er, wenn er das Niedrige da anbringt, wo wir es schlechterdings nicht verzeihen können, bei Menschen nämlich, von denen wir berechtigt sind, feinere Sitten zu fordern.’

En wat hebt gij gedaan? Gij hebt professoren en studenten als dronken voorgesteld. Dat zijn toch, meen ik, personen ‘von denen wir berechtigt sind, feinere Sitten zu fordern’....

Van welken kant ik haar ook bezie, de parodie van een bepaald stuk wil mij maar niet bevallen. Ze doet ons bij den auteur altijd eenige wreedheid en onrechtvaardigheid onderstellen, al pleegt hij die min of meer argeloos. Daarenboven heeft ze een te parasitisch karakter om ten volle geestig te zijn. Men moet zelfs, vergeef mij, eenigszins een aapachtige natuur hebben om te parodieeren.

Iets anders is het, daarentegen, een genre belachelijk te maken. Kunt gij, zonder iemand in 't bijzonder te kwetsen, een of andere verkeerde richting van uw tijd aan de kaak stellen, ga gerust uw gang. Allicht zult ge dan nieuwe banen van ontwikkeling openen. Cervantes heeft, als gij wilt, de romantiek zijner dagen geparodieerd, maar tevens den realistischen roman in 't leven ge-

[p. 75]

roepen. Eeuwen vroeger had de dichter der Batrachomuomachia aan het al te hoogdravend epos de les gelezen. Van de puriteinsche braafheidsmanie à la Richardson hebben Fielding en Sterne de lucht gezuiverd. De epistolae obscurorum virorum zijn een nagel aan de doodkist van het pedante scholasticisme geweest. Vrij bont door elkaar noem ik eenige voorbeelden uit duizend, die het heilzame der satire in 't licht stellen. Nog is er wat mee te doen voor wie lust en kracht heeft. Helaas, dwaasheden en zonden te over.

Maar zou sentimentaliteit wel de ergste kwaal zijn in onze dagen? Mij dunkt, de meerderheid is positief genoeg... Aan overgevoeligheid lijden de meesten tegenwoordig niet. Doch hierover later.

Wilt ge nu toch uw ‘zeurende jongeling’ uitgeven, dan hoop ik dat Jan Van Beers, als hij hem onder de oogen mocht krijgen, Socrates' voorbeeld zal volgen. Gij weet, toen Aristophanes hem in de ‘Wolken’ tot een kwasterigen sophist maakte, toen lachte hij zelf met de lachers mee. En dat deed aan het effect, door den blijspeldichter bedoeld, geen goed.

Vale.

t.t.

jan.