Liter. Jaargang 20

[p. 70]

Maatwerk

- ‘Maatwerk’ presenteert opiniërende, actuele of persoonlijke stukken, of combinaties daarvan, over boeken en andere gebeurtenissen. -

Hemels brood

Toen Stefan van Dierendonck vijf jaar geleden debuteerde met de roman En het regende brood, trok hij veel meer aandacht dan literaire nieuwkomers in de regel te beurt valt. In het programma van Pauw en Witteman, bij uitstek een podium waar auteurs wordt gesommeerd om achter hun werk vandaan te komen en eerlijk te bekennen dat alles wat ze schrijven aan hun eigen bestaan is ontleend, was hij gewillig genoeg om te bevestigen dat zijn eerste boek in eigen ervaringen wortelde. Net als zijn hoofdpersoon Clemens Driessen was hij op jonge leeftijd tot rooms-katholiek priester gewijd, had hij van zijn bisschop de kans gekregen om in Rome verder te studeren, om daar allengs tot de conclusie te komen dat er van zijn aanvankelijke roeping zo weinig meer over was hij dat hij maar beter uit kon te treden. De directe aanleiding daartoe was, heel prozaïsch, een glutenallergie. Van Dierendoncks maag was niet bestand tegen tarwehoudende hosties, en omdat het bisschoppelijk gezag hem niet toestond glutenvrij in de viering van het misoffer voor te gaan, zag hij geen andere mogelijkheid dan de moederkerk de rug toe te keren. De frase ‘spreek slechts één woord en ik zal gezond worden’ klonk hem, doodziek van de tarwekiem, zo wrang in de oren dat er iets in hem knapte.

Op de vraag van Pauw en Witteman of er bij het besluit om het priesterschap op te geven nog andere overwegingen hadden gespeeld, gaf Van Dierendonck aan dat zekere misstanden in de rooms-katholieke kerk, zoals het wijdverbreide seksuele misbruik, hem ook flink dwars zaten. Van de problemen rond de handhaving van het celibaat maakte hij geen melding. Laat dat laatste nu het hoofdmotief zijn in Van Dierendoncks nieuwe boek En het sneeuwde in Rome. Hier legt de held het priesterboord af nadat hij tijdens een langdurig verblijf in de eeuwige stad verliefd is geworden op zijn docente Italiaans.

Met zijn tweede roman heeft Van Dierendonck het toekomstige talkshowhosts wel bijzonder gemakkelijk gemaakt. Want hoewel hij in een obligate noot vooraf laat weten dat hij de werkelijkheid naar zijn hand heeft gezet door er fictie van te maken, is het voor zijn lezers overduidelijk dat hij naar eigen beeld en gelijkenis een hoofdpersoon heeft gecreëerd die Stefan heet, op jonge leeftijd priester is geworden, naar Rome is getrokken om er kerkgeschiedenis te gaan studeren, de hostie niet verdroeg, van zijn geloof en zijn gelofte is afgevallen, om tenslotte zijn ervaringen te boek te stellen in een debuutroman waarin zijn alter ego Clemens Driessen de hoofdrol speelt.

Niet alleen het personage Stefan laat zich met gemak herleiden tot een bestaand model, ook zijn mentor kunnen we op honderd meter afstand herkennen. De in Rome residerende, zeergeleerde priester, tevens Bekende Nederlander en televisiepersoonlijkheid, die geregeld een ‘dunne, slimme glimlach’ op zijn ‘asgrijze’, maar ook ‘aristocra-

[p. 71]

tisch en aantrekkelijk’ gezicht weet te toveren, lijkt verdacht veel op Antoine Bodar. De Bossche bisschop bij wie Stefan aanvankelijk zeer in de gunst staat, krijgt net als de mentor geen naam, maar wij weten dat hij in het echt Hurkmans heet.

Nu hoeft het autobiografische gehalte van En het sneeuwde in Rome ons niet te plagen. Al wat ertoe doet is de vraag of Van Dierendonck erin geslaagd is om er een literair geslaagde roman van te brouwen. Die vraag kan een heel eind in bevestigende zin worden beantwoord. Binnen het raamwerk van het autofictionele genre dat de laatste jaren zoveel furore maakt, ontplooit hij voldoende vertellerskwaliteiten om ons tweehonderddertig bladzijden lang te blijven boeien. De hoofdlijn van zijn verhaal, de verliefdheid op de Romeinse Arianna, weet hij mooi te omvlechten met flashbacks en flashforwards. Hij heeft een elegante hand van schrijven, is niet wars van ironie en zelfspot, en neemt zichzelf waar nodig flink de maat. Al wat me op den duur een beetje tegen gaat staan zijn de passages die zo lijken te zijn ontleend aan een highbrow reisgids voor Rome en Omstreken. Van Dierendonck is in dezen ervaringsdeskundige en dat zullen we weten ook. Dus voert hij ons langs bekende en minder bekende bezienswaardigheden en knoopt daar de nodige cultuurfilosofische uitweidingen aan vast.

Zijn echte belang dankt dit boek niet zozeer aan de toeristische excursies en zelfs niet aan de liefdesgeschiedenis, maar aan de geloofscrisis die er, zoals dat ook het geval was in En het regende brood, het zwaartepunt van vormt. Zonder in allerlei abstract-theologische redeneringen te vervallen weet Van Dierendonck het drama van een priester aanschouwelijk te maken, een priester die aanvankelijk steun vindt bij de traditionele vormen en rituelen van de kerk, maar vaste grond onder zijn voeten verliest wanneer hij tot de conclusie komt dat die vormen en rituelen niets anders zijn dan het harde pantser om een wormstekige kern. Zodra hij niet langer in staat is de hemel te laten neerdalen in het aardse brood, blijkt die hemel leeg. In hoeverre die bevinding Van Dierendoncks laatste woord is wacht ik met enige spanning af. Misschien moet hij na En het regende brood en En het sneeuwde in Rome het drieluik maar volmaken met En het vroor in Nijmegen. Of zou het in Nijmegen ook kunnen dooien?

Stefan van Dierendonck, En het sneeuwde in Rome. De Bezige Bij, Amsterdam 2017, 272 blz., €19,99.

Jaap Goedegebuure