Liter. Jaargang 20

Zo smokkel je een mens

In zijn meest recente roman combineert Tommy Wieringa de urgente kwestie van vluchtelingensmokkel met de Nederlandse migratieproblematiek. Wieringa begint aan De dood van Murat Idrissi met slechts enkele feiten uit een rechtszaak die hij een tiental jaren geleden bezocht. In de loop van het verhaal ontstaat een overtuigende immigrantengeschiedenis. Wieringa maakt inzichtelijk en zelfs bijna aannemelijk hoe twee jonge Marokkaans-Nederlandse vrouwen zover komen om een levende en later dode jongeman in hun kofferbak mee te nemen over de Straat van Gibraltar en Spanje in.

Het boek begint grimmig met een korte historische introductie op de Straat van Gibraltar: eeuwen van meedogenloos water vol dood. Na deze dreigende inleiding waarin voor de lezer alle laatste restanten hoop op rotsen te pletter vallen, ontmoeten we de hoofdpersonen Ilham en Thouraya. Deze twee jonge vrouwen zijn in Nederland uit Marokkaanse ouders geboren en zijn nu ongepland - Ilham reist zelfs met het paspoort van haar zusje - op vakantie naar Rabat. Thouraya is de durfal, Ilham volgt. In Ma-

[p. 78]

rokko laten ze zich rondleiden door mooiboy - ook bekend als verkapt smokkelaar - Saleh, eveneens van Marokkaans-Nederlandse afkomst. Hij neemt hen mee naar het strand en de club, maar laat hen ook het ‘echte Marokko’ zien: de krotwoning van de familie Idrissi, waar ook zoon Murat woont.

Saleh oppert om Murat mee te smokkelen naar Nederland. Maar zelfs waaghals Thouraya twijfelt aan Salehs dwingende appel. ‘Iedereen is gegaan, mijn ouders, die van jou - jij hebt een goed leven daardoor. Maar hem ga jij niet helpen. Wat ben jij voor een persoon?! Jij denkt alleen maar aan jezelf, echt.’ Salehs beschuldigende woorden, de tranen van moeder Idrissi en de belofte van €3.000,- trekken de meiden uiteindelijk over de streep. In plaats van het reservewiel nemen ze Murat mee over de Straat van Gibraltar in hun gehuurde Audi a4.

Wanneer ze tot hun afgrijzen ontdekken dat Murat de bootreis niet heeft overleefd, is Saleh nergens meer te bekennen. Thouraya en Ilham rijden met het lijk in hun kofferbak en zo goed als platzak door Spanje. Wieringa plaatst zijn beschrijving van hun reis steeds middenin het landschap. Als lezer vóel je hoe de brandende Spaanse zon en de droogte de wanhoop en het schuldbesef aanwakkeren. We lezen mee met Ilhams gedachten: ‘Zij heeft het leven van Murat Idrissi genomen. Ze heeft het genomen door toe te stemmen. Haar “ja” was zijn doodvonnis. Een ziel voor een ziel: symmetrische vergelding.’

Wieringa geeft met deze roman een van de vele naamloze doden langs de Spaanse snelweg een gezicht en een verhaal. Murat Idrissi en zijn overmoedige smokkelaars komen dankzij de beeldende pen van Wieringa tot leven.

Je zou je af kunnen vragen waarom het verhaal zo kort is. De thematiek is zeer rijk en gelaagd en had met gemak meer pagina's kunnen vullen. Maar ook deze beknopte ruim honderd pagina's laten een blijvende indruk achter. De dood van Murat Idrissi leg je niet makkelijk naast je neer.

Tommy Wieringa, De dood van Murat Idrissi. Hollands Diep, Amsterdam 2017, 128 blz., €16,99.

Anke Brons