Liter. Jaargang 20

Als het water stijgt

Aan het begin van de prille relatie tussen Emilia en Bruch wordt Emilia in haar eigen huis bruut verkracht door een indringer. Ze besluit dit niet aan Bruch te vertellen en houdt hem drie maanden op afstand. Als ze uiteindelijk weer contact met hem zoekt, zegt ze dat ze tijd nodig had om na te denken over hun verhouding. Haar beslissing om de verkrachting te verzwijgen heeft grote gevolgen. Dit is in notendop het verhaal van Noodweer, de tweede roman van Marijke Schermer (1975).

Noodweer (2016) bevat slechts 159 pagina's, maar dat doet niet af aan de diepgang van de behandelde thematiek. De vraag die hoofdpersoon Emilia in deze roman drijft, is de vraag die ze letterlijk zo aan haar broer Jacob stelt: ‘Denk je dat intimiteit en openhartigheid synoniem zijn?’ Met andere woor-

[p. 76]

den: is het mogelijk een geheim te bewaren voor je partner en toch een gelukkig huwelijk te hebben? De romantitel Noodweer voorspelt geen goed antwoord op deze vraag en hangt als een donkere wolk boven het verloop van het verhaal.

Het antwoord op deze vraag laat zich dus raden. Natuurlijk is het niet bevorderlijk voor een relatie als een van de twee een levensbepalende, traumatische gebeurtenis verzwijgt. Alle momenten waarop Emilia twijfelt haar geheim toch met Bruch te delen maken me ongeduldig en wekken frustratie. Ik zou haar net dat ene zetje willen geven om het te vertellen, maar uiteraard komt het hoge woord er pas uit aan het einde - al gaat dat heel anders dan verwacht.

Toch zou ik deze roman onrecht doen door te blijven hangen bij dit ongeduld. Het kenmerk van deze roman is nu juist dat Schermer de vraag bijna filosofisch behandelt. Het is hier niet uitsluitend een middel in het opbouwen van de spanningsboog, maar zet aan tot verder nadenken: wat is de kern van intimiteit? Kun je eens gemaakte keuzes terugdraaien? Het leven opnieuw rangschikken? Hier wordt bovendien niet zomaar domweg iets verzwegen. Emilia hield de verkrachting voor zich omdat ze vreesde dat Bruch haar anders zou reduceren tot deze ingrijpende, afschuwelijke ervaring. Verzwijgen was voor haar het beste van beide kwaden - had ze eigenlijk wel een keuze?

Emilia heeft onomkeerbaar gekozen. Dat realiseert ze zich maar al te goed wanneer ze overweegt haar geheim toch nog aan Bruch te vertellen: ‘Het zal niet mogelijk zijn alsnog te vinden wat ze toen had kunnen krijgen: troost, plaatsvervangende woede, zorg. Het zal gaan over het waarom van het verzwijgen in plaats van over de gebeurtenis zelf.’ Wanneer het niet langer lukt haar herinneringen aan de traumatische gebeurtenis te onderdrukken, plaatst het leven Emilia voor een impasse. Ondertussen barst buiten het noodweer los en stijgt het water rondom hun buitendijkse huis. De ontknoping die dan volgt laat zien dat zowel het verraad als de liefde tussen beide partners groter zijn dan gedacht.

In het korte bestek van deze roman kaart Schermer existentiële thema's aan, zoals keuzevrijheid, intimiteit en de verwerking van een trauma. Dat doet ze in scherpe dialogen (Schermer is toneelschrijver) en met literaire souplesse. Het is, kortom, verbazingwekkend dat de roman niet eens de longlist van de Libris Literatuurprijs heeft gehaald.

Marijke Schermer, Noodweer. Uitgeverij Van Oorschot, Amsterdam 2016, 159 blz., €17,50.

Janneke van der Veer