Literatuur Zonder Leeftijd. Jaargang 29

[p. 226]

Ted van Lieshout en altijd After Eight
Jan Kok

Nou is het kerstmis en ik kijk hier uit het raam.
De ruiten zijn beslagen en ik schrijf mijn naam.
Ik wacht tot het ontzettend sneeuwen gaat.
Ik wil een deken over onze straat.

En mag het een keer misschien?
Ik heb haast nog nooit de sneeuw gezien.
...

Dit was het eerste wat ik las van Ted van Lieshout. Aart Staartjes liet het me lezen in de redactieruimte bij de studio van Sesamstraat. We namen samen de teksten door die hij opgestuurd had gekregen.

‘Mooi,’ zei ik. Het had inderdaad al een aantal jaren nauwelijks gesneeuwd. Ik vond het een originele gedachte dat er kinderen van drie of vier jaar waren die nog nooit sneeuw gezien hadden. ‘Bij sommige teksten heb je het gevoel, dat er een zonnetje gaat schijnen,’ zei Aart. ‘En dat soort teksten moeten we hebben.’

Aart Staartjes had me kort daarvoor, eind augustus 1987, aangenomen als dramaturg bij Sesamstraat, De film van Ome Willem en Het Klokhuis. Dat laatste programma moest nog opgezet worden. Vanaf januari 1988 zou het programma eens per week uitgezonden worden. En vanaf begin april dat jaar dagelijks. ‘Ik ben dit redactiewerk gaan doen, omdat ik leuke scènes wil spelen en regisseren,’ zei hij. ‘Maar met al die teksten die nodig zijn voor Het Klokhuis, met daarbij de teksten voor Sesamstraat, wordt het me te gek. ‘Ik ben bijna alleen maar aan het lezen nu.’

Aart Staartjes nam me aan voor eigen rekening. ‘Ik kan je maar 500 gulden per maand betalen,’ zie hij. ‘Voor niks zou ik het ook doen,’ zei ik. Ik vond het geweldig. Stratemaker op Zee-show en J.J. de Bom waren mijn lievelings-

[p. 227]

programma's geweest. Ik kende al het werk van Willem Wilmink en Hans Dorrestijn. Na jaren van melancholiek gepieker leek mijn leven ineens richting te krijgen.

Meneer Aart - hij zat in het pak - vertelde dat Ted het personage Oma van Frank had bedacht voor Sesamstraat. Een beetje stoute, jokkende oude dame, gespeeld door Joekie Broedelet, de moeder van Remco Campert. Ik was die ochtend aan haar voorgesteld.

Nadat we de teksten hadden doorgenomen moest ik een arbeidsovereenkomst invullen. Bij het kopje ‘functie’ aarzelde ik. ‘Wat moet ik daar invullen,’ vroeg ik. ‘Je bent toch dramaturg,’ zei Aart. ‘Daarom heb ik je aangenomen, dus dan moet je daar ook voor uit durven komen.’ Ik vond ‘dramaturg’ altijd een wat aanstellerig, pretentieus woord. Maar natuurlijk vulde ik het nu gehoorzaam in.

Daarna gingen we thee drinken in de kantine. Daar zat Joekie Broedelet te wachten tot ze op moest voor haar volgende scène. ‘Wat deed je ook al weer op kantoor,’ vroeg ze. ‘Ik ben dramaturg,’ zei ik. ‘Oh ja,’ zei ze, ‘ik wist dat het iets vervelends was!’

In die periode werden ook de korte verbindende scènes opgenomen voor de eerste speciale Sesamstraat Sinterklaas-uitzending. In de aflevering werden Amerikaanse items handig aan elkaar gelijmd door teksten van Ted.

Bij de evaluatie met eindredacteur Ben Klokman (de man achter het Jeugdjournaal, Sesamstraat en Het Klokhuis) en Aart Staartjes werd opgemerkt dat de Sinterklaasuitzending toch wat geconstrueerd voelde. Besloten werd dat we het volgend jaar een Sinterklaas-special zouden maken die zich volledig in Sesamstraat zou afspelen. Wie moest die dan schrijven? Ted van Lieshout, natuurlijk!

In mei 1988 nam ik de trein naar Amsterdam. Vanaf Centraal Station tram 9 naar het Rembrandtplein, waar Ted toen woonde. Als kleuter had ik in die tram gezeten, op weg naar Artis. Voor mensen uit de provincie toen een heel avontuur. Op het Rembrandtplein stond het standbeeld van Pisuisse. Samen met z'n vrouw Jenny Gilliam neergeschoten in 1927. Zanger van een van m'n favoriete liederen Mensch durf te leven (tekst Dirk Witte).

[p. 228]

En daar belde ik aan bij Ted van Lieshout, dichter van Van verdriet kun je grappige hoedjes vouwen. Alleen die titel vond ik al geweldig. Kleine jongen onderweg naar de ‘artiestenwereld’, jongste bediende in De Droomfabriek.

Ted schreef die zomer een leuke, lieve Sinterklaas-special, waarin Oma expres stout was, omdat ze graag mee naar Spanje wilde. Desnoods in de zak van Sinterklaas. De aflevering werd enthousiast ontvangen en er werd een traditie ingezet waarin Sinterklaas op 5 december op bezoek kwam in Sesamstraat.

Het klinkt nu vreemd, maar eind jaren tachtig, begin jaren negentig, leek Sinterklaas te gaan verdwijnen om plaats te maken voor de Kerstman. Allerlei winkels begonnen half november al de kerstversiering in hun etalage te hangen. Mocht iemand ooit in een onderzoek beweren, dat de NOS door de intocht van Sinterklaas en zijn bezoek aan Sesamstraat uit te zenden zijn bestaan gered heeft, dan zal ik dat zeker onderschrijven. En aan die redding zal dan beslist ook de naam van Ted van Lieshout verbonden zijn, want het jaar daarop schreef hij opnieuw de Sinterklaas-aflevering.

We zaten in de studio voor opnames van Het Klokhuis. Aart Staartjes en Joost Prinsen namen die middag vier Ta & To-scènes op. Om half zes zette ik de tv even van de studiobeelden over op Ned. 3. ‘Hè, dat is de uitzending van vorig jaar,’ zei ik. Aart Staartjes, gekleed en geschminkt als Ta was net de redactieruimte binnengekomen. ‘Godverdomme,’ zei Aart. ‘Bel de eindregie.’ Ik belde de eindregie. Ze hadden de band niet kunnen vinden, zeiden ze. En konden dus niets anders doen dan de aflevering van vorig jaar herhalen.

Wat was er gebeurd? Er waren allerlei geruchten. De band zou per ongeluk gewist zijn, hij zou per abuis met banden van Studio Sport naar Joegoslavië gestuurd zijn, of naar Roemenië. Tien maanden later kwam de waarheid aan het licht. De editor had na de montage de band in de kofferbak van haar auto gestopt. En was vervolgens vergeten die bij het Videocentrum af te leveren.

In die begintijd schreef Ted veel en snel. Altijd eerlijk en poëtisch. In al zijn teksten zat emotie. Ik herinner me een scène uit de serie Letterliefde, waarin Pino verliefd is op de letter a.

[p. 229]

Hij heet A, maar ik mag a zeggen. Omdat we vriendjes zijn.

Pino wil de letter a een liefdesbrief schrijven. De ‘a’ kan hij zelf schrijven en Lot biedt aan hem te helpen met de andere letters. Ze schrijft: d.g ..rdige .. Pino zet op de puntjes de ‘a’. Dan komt Frank langs. Hij leest de brief: dag aardige a. En Pino zegt trots: Hij kan het lezen!

Een andere tekst van Ted die me meteen te binnenschiet is Een lichtblauw kleurpotlood.

... Dan ga ik slapen en ik droom
een lichtblauw kleurpotlood.
En in de morgen is het donker
stilletjes weggegaan.
De lucht is licht en heel misschien
heb ík dat wel gedaan.

In bijna al z'n teksten prikkelt Ted de nieuwsgierigheid en de fantasie van het kind en geeft daarna zelfvertrouwen en soms ook troost. Of hij roept op tot assertiviteit. Een tekst van Ted kon je moeiteloos uit honderd andere teksten halen. Zuiver, liefdevol, af en toe een licht vilaine toets. Altijd authentiek Ted van Lieshout. Hij was honderd procent verbonden met en loyaal aan het kind dat hij was. En zoals hij schreef, zo was hij, merkte ik toen ik hem regelmatiger sprak.

Niet zo vreemd dus, toen in dat eerste jaar bleek dat het schrijverscollectief de hoeveelheid scènes die nodig was nauwelijks kon opleveren, dat ik aan Aart Staartjes voorstelde Ted erbij te vragen. Aart was meteen enthousiast. Voor Aart Staartjes was de tekst heilig. Overigens ook voor Joost Prinsen, die hem in 1989 opvolgde als drama-coördinator. Hij had sinds de Stratemakeropzeeshow een groep schrijvers om zich heen verzameld die allemaal unieke literaire kwaliteiten hadden. Willem Wilmink, Hans Dorrestijn, Karel Eykman, Jan Riem, Ries Moonen, zij leverden het merendeel van de scènes en liedjes. Ted van Lieshout paste daar, qua literair talent, heel goed bij.

[p. 230]

Vanaf 1988 kwam Ted op de maandelijkse schrijversbijeenkomsten die Aart in zijn huis in Amsterdam hield. De schrijvers lazen elkaar hun teksten voor en aan het eind van de avond werd er ingetekend op de nieuwe thema's. Aart Staartjes zorgde als een moederkloek voor zijn schrijvers. Hij liep tussen de keuken en de kamer heen en weer met koffie, koek, wijn, bier en hapjes. Ik reed in die begintijd mee met Harry Bannink en Willem Wilmink. Als we weggingen stond Aart in de deuropening te zwaaien tot we de hoek om waren.

Nadat Aart Staartjes als coördinator bij Het Klokhuis ermee ophield, werden de vergaderingen al snel bij Ted gehouden. Hij was inmiddels verhuisd naar de Oude Kolk en woonde mooi centraal. Hij liep even zorgzaam rond als Aart Staartjes. En altijd After Eight op de salontafel. Het waren heel mooie tijden met Ted! Ik denk er graag aan terug.