Literatuur Zonder Leeftijd. Jaargang 27

[p. 102]

Ik wil er zes
Rita Verschuur

Het mooiste boek van Imme en/of Harrie. Hoe kies je dat? Ik trek er zo een dozijn uit mijn boekenkast. Wil ik dit of wil ik dat of wil ik die?

Ik wil er zes. Zes mooiste boeken op een rij.

Voorop ligt het zwaarste. Ik pak de Odysseia. Een vertaling in het werk van een scheppend kunstenaar, mag dat? Ja, deze wel. Ik ga regelrecht naar boek 17 en zoek daar de regels weer op waar de stervende hond Argos zijn meester herkent. ‘Hij kwispelde met zijn staart, hij legde zijn oren plat, maar / had geen kracht meer om naar Odysseus toe te kruipen. / Die keek vlug opzij en veegde langs zijn ogen...’ Ik kan niet meer stoppen met lezen.

Imme doet iets met deze taal wat niemand tot nu toe gekund of gedurfd heeft. Het homerische ritme behouden, maar dank zij kleine ontregelingen de lezer behoeden voor de hexameterdreun, die bij menig gymnasiast de inhoud heeft verpletterd.

Jarenlang bleef ze verslingerd aan de man van duizend listen, tegen barre uitgeverswinden in. Maar de winden gingen liggen en haar held ontkwam aan het gapende gat van de zee. Hem wachtte een stralende toekomst. En wij wachten nu op de Ilias van Dros!

In De plant van Jan vertelt Harrie hoe zijn held aan een gapend gat is ontkomen. Jan vindt hem op straat en moet hem van zijn moeder in de vuilnisbak gooien. ‘Geeft niks hoor,’ zei de plant. ‘Ik was toch al weggegooid.’ Jan vist hem weer op en overstelpt zijn plant met zo veel liefde, dat die op een dag een bloem krijgt. ‘Ik wist niet dat ik het kon,’ zei plant. ‘Zal ik hem voor mamma plukken?’ vraagt Jan ‘Als je het maar laat,’ zei plant.

Wie zo kan schrijven over een weggegooide plant kan overal wel over schrijven.

Over Het nijlpaard ellende bijvoorbeeld, het romandebuut van Harrie. ‘Ik heb altijd het gevoel dat spiegels zich vergissen wanneer ik erin kijk.

[p. 103]

Want ik weet dat ik er eigenlijk anders uitzie. Gewoner.’ Dat slaat in elk geval niet op de schrijver, die het schrijven en schilderen afwisselt met het componeren van fuga's. Fuga's verzameld in Edition Geelen, Malträtiertes Klavier. Milde melodische rustpunten voor de luisteraar, Harrie's Kunst der Fuge. Wat moet een spiegel met het gezicht van zo'n homo universalis?

‘Je hoofd is een prullenbak die nooit geleegd wordt,’ laat hij zijn hoofdpersoon zeggen. Brokken verleden heeft hij vermengd met fictie en omgesmeed tot een hartverscheurend en tegelijk aandoenlijk verhaal, net als Imme dat heeft gedaan in Annetje Lie in het holst van de nacht.

Toen ik hoorde dat Annetje Lie in het Zweeds vertaald zou worden, was mijn eerste gedachte: Ja maar dat ‘holst’, wat gaan ze daarmee doen, dat sleutelwoord, dat vossenhol onder het dekbed?

De Zweedse vertaalster ging Nederlands leren om dit boek in haar taal om te kunnen zetten. Met ‘het holst’ wist ze geen raad. Wel met de ziel van het verhaal.

De rij wordt korter, de boeken kleiner en dunner, maar ze wegen niet minder zwaar. In Ik wil die van Imme staat op elke bladzij een schilderijtje van Harrie, stuk voor stuk een liefdesverklaring aan Ella, die alleen al door haar kapsel sterk doet denken aan de schrijfster. Ella heeft haar zinnen gezet op het enige paar rode schoentjes, dat nog over is in de winkel, iets aan de krappe kant. Mamma zwicht. De schoenen mogen naast Ella's bord en 's nachts op haar kussen. Ze mag erin naar oma.

Tijdens het voorlezen voel ik aan mijn tenen de queenies weer, de puntige wiebelschoentjes waarin ik strompel door die lange Leidsestraat. Ik, die maat 39 groot genoeg vond. Waarom bestond dit boek nog niet in de tijd van mijn queenies? Was ik even een café binnengeslopen en had ik gedaan als Ella. Schoenen uit, in de wc pot gaan staan en doortrekken. Bestaat er groter geluk?

Tijdens haar worstelingen met Homerus knabbelde Imme continue op worteltjes, bossen rauwe worteltjes. Elke keer dat ik haar zag was haar haar ietsje oranjener. Dat komt ervan, dacht ik, maar toen ik haar vertaling las overwoog ik zelf ook aan de worteltjes te gaan. Tot ik kort daarna Een heel lief konijn in handen kreeg.

‘Op een dag kreeg mevrouw Klein een staart. Ze wist niet wat ze zag.’ Zij op haar leeftijd. Radeloos was ze. Maar het werd erger. Ze kreeg oren.

[p. 104]

Oren die door bleven groeien. Overdag zette ze een hoed of een muts op en 's nachts trok ze er een netje omheen. In wanhoop ging ze naar de dokter. Maar die had niks voor konijnen. ‘Ga maar naar de dierenarts. Hup.’ Ze ging alle dokters langs. Ook een ‘met verstand van verstand’. ‘Oren zijn bijzaak,’ zei die. Maar haar moeder zei: ‘Dat komt ervan,’ en haar kleinkinderen trokken eraan. Toen vroeg ze aan haar man ‘Zie je iets aan me?’ ‘Ach, zei haar man, voor mij ben je altijd goed...’ En hij gaf haar honderd kusjes... Alle mensen hebben wel wat... Ik lijk op een otter, zeggen ze.

En het echtpaar verdween geruisloos van het toneel.

Maar dat andere echtpaar zit bijeen in die ene ruimte, waar de zachte klanken van fuga's vermengd met homerische ritmen vruchtbare aarde vormen voor planten die zomaar gaan bloeien: ‘Ik wist niet dat ik het kon.’