Literatuur Zonder Leeftijd. Jaargang 16

[p. 570]

Vakliteratuur en meer
Wilma van der Pennen en Gerard de Vriend

Michale Fritsche (hrsg), Kinder auf der Flucht. Kinder- und Jugendliteratur zu einem globalen Thema im 20. Jahrhundert (Carl von Ossietzsky Universität Oldenburg, 2001).

De onderzoeksgroep Kinder- und Jugendliteratur van de universiteit in Oldenburg bestaat sinds 1974 en beoogt interdisciplinair onderzoek te entameren door onder meer het organiseren van congressen annex tentoonstellingen. In 2001 vond de 27^e Oldenburger Kinder- und Jugendbuchmesse plaats die, onder auspiciën van de Unicef ‘Kinder auf der Flucht’ als thema had. Bij elke tentoonstelling wordt een catalogus uitgegeven die niet alleen de tentoongestelde boeken presenteert, maar ook een aantal lezingen waarin die boeken in verband zijn gebracht met de thematiek van congres en tentoonstelling. De Neerlandicus Hans Beelen droeg ‘Geschichten im Gepäck’ bij, over vluchtelingenkinderen in Nederlandse kinderboeken. Er zijn bijvoorbeeld ook bijdragen over vluchtelingen uit het zuiden, de oorlogsslachtoffertjes uit voormalig Joegoslavië, joodse kinderen op de vlucht en over Duitse, Griekse en Russische kinderboeken over migranten. Meer algemene artikelen behandelen het tentoonstellen van kinderboeken en de literaire vormgeving en het via illustraties in beeld brengen van ‘de vlucht’.

Lies Wesseling, ‘De hardnekkigheid van culturele hiërarchieën - het geval Schmidt’. In: Jan Baetens & Ginette Verstraete (red), Cultural Studies. Een inleiding. Nijmegen, Vantilt, 2002.

Cultural studies betekent in Angelsaksische landen vaak iets anders dan Culturele Studies in Nederland. Vandaar dat de Engelse titel gekozen is voor een Nederlandstalige inleiding in deze snel groeiende discipline, die onder meer de grenzen tussen hoge en lage cultuur ter discussie stelt, de nieuwe media serieus neemt en ‘gender’-problemen behandelt. Lies Wesseling schrijft over de miskenning van Annie M.G. Schmidt door F. Ruiter en W. Smulders in hun boek Literatuur en moderniteit in Nederland 1840-1990. ‘De koningin mag er niet in’ meent Wesseling - evenmin als andere vrouwen overigens. Ruiter en Smulders zien de grensvervaging zich in de Nederlandse literatuur van de jaren zestig van de vorige eeuw voltrekken. Ze zagen daarbij volgens Wesseling het vooruitstrevende werk van Annie M.G. Schmidt in de jaren vijftig over het hoofd. Zij plaatst vanuit deze

[p. 571]

optiek niet alleen kanttekeningen bij het boek van Ruiter en Smulders, maar ook bij de standpuntbepaling van Smulders over de relatie tussen literatuur voor volwassenen en die voor kinderen (zie LZL 50; 1999). Wesseling bestrijdt de literatuur- en cultuurhistorische aandachtspunten en organisatieprincipes van Ruiter en Smulders. Daarbij ziet ze de miskenning van het werk van Annie M.G. Schmidt als een voorbeeld van dubbele uitsluiting, namelijk van de vrouwelijke auteur en van de schrijfster van kinderboeken.

Anna Katharina Ulrich, Schrift-Kindheiten - Das Kinderbuch als Quelle zur neueren Geschichte der Kindheit. Zürich, Chronos Verlag, 2002.

De Zwitserse Anna Katharina Ulrich volgde jarenlang de ontwikkelingen binnen de Duitstalige kinder- en jeugdliteratuur. In deze publicatie is een aantal van haar belangrijkste bijdragen vanaf 1970 gebundeld. Zij signaleert nieuwe tendensen, onderzoekt het kindbeeld in de jeugdliteratuur en het vader- en moederbeeld in kinderboeken. Haar benadering blijkt na ruim dertig jaar nog even fris: ‘A.K. Ulrichs Einschätzung der antiautoritären Kinderliteratur beeindruckt nach dreissig Jahren durch ihre Hellsichtigkeit, und ihre psychoanalytische Sicht auf Kindheit als historische, vor allem aber als (sprach)psychologische Grösse zeigt, wieviel Verstecktes, Unhinterfragtes plötzlich Licht tritt, wenn es aus einer “fremden”/ neuen Perspektive betrachtet wird.’

Barnboken, Vol. 25 (2002) nr. 1; Astrid Lindgren en Tove Jansson

Barnboken, het Zweedse tijdschrift voor kinder- en jeugdliteratuur, wijdt in dit nummer aandacht aan de twee ‘grand old ladies’ van de kinder- en jeugdliteratuur: Astrid Lindgren en Tove Jansson.

Sonja Svensson analyseert het werk van Astrid Lindgren. Zij concludeert dat Lindgrens boeken appelleren aan de behoefte aan kennis, smaakontwikkeling, gevoel van rechtvaardigheid en goede helden, maar ook bescherming en liefde. Haar grote vakmanschap, artisticiteit en haar gevoel voor menselijke waardigheid staan garant voor een oeuvre dat ‘onze zielen ook in de toekomst zal blijven voeden.’ Vivi Edström komt met een biografisch getinte bijdrage: zij bespreekt Lindgrens liefde voor de lente, die duidelijk in haar werk naar voren komt. Lena Törnqvist gaat op zoek naar Astrid Lindgren in haar persoonlijke archieven, die in Stockholm in de Koninklijke Bibliotheek zijn ondergebracht. In een tweede bijdrage van haar hand vertelt ze over de plannen om in Vimmerby, de geboorteplaats van Lindgren, een museum te vestigen. Over het Moem-universum schrijft Boel Westin, kenner van het werk van Tove Jansson. Mareike Jendis maakte voor

[p. 572]

haar dissertatie een studie van de Duitse vertalingen van Tove Janssons ‘Mumin’-boeken.

Averbode, een uitgever apart 1877-2002. Samengest. door Rita Ghesquière en Patricia Quaghebeur. Averbode, Averbode, 2002.

Uitgeverij Averbode bestaat 125 jaar. Ter gelegenheid daarvan verscheen een herinneringsboek, samengesteld door Rita Ghesquière en Patricia Quaghebeur. Daarin is te vinden hoe de uitgeverij zich ontwikkelde: nu vooral bekend om de educatieve tijdschriften, kinder- en jeugdboeken en het religieuze boekenfonds, maar ooit begonnen als uitgever van religieus propagandamateriaal, zoals bidprentjes en almanakken. Aan deze publicatie ging een jarenlang onderzoek vooraf in samenwerking met de abdij, waar alles ooit begon, en de huidige uitgeverij.

Het boek verscheen in de reeks KADOC-Artes door de Universitaire Pers Leuven en kost € 75,-.