Literatuur Zonder Leeftijd. Jaargang 14

[p. 446]

Wie ben je liefste?
Over de gedichten van Hans en Monique Hagen
Remco Ekkers

Een klein meisje in een kleurige warme wereld van poëzie. Remco Ekkers ontdekt haar in de gedichtenbundel Jij bent de liefste van Hans en Monique Hagen.

Je zoekt een woord dat zeggen wil, dat de ander de liefste is. Dat is een probleem. Bestaat zo'n woord? Of moet je dat laten zien, laten voelen? Hebben woorden die macht? Is dat de droom van een kind? Of van een dichter? Je droomt dat je alles mag en kunt en hebt. Eén ding wil je niet: verdriet. Dat is een wens waarvan je weet, dat hij nooit uitkomt. Verdriet hoort er op een vreemde manier bij.

Je kunt je wel van alles verbeelden: de dingen die je kwijt bent, kun je terug halen en dan lijkt het of ze weer bij je zijn. Je voelt je geweldig, dankzij je fantasie. Je hebt nieuwe schoenen en je loopt door de stad of over het strand, het weiland. De wereld draait onder je voeten. Je denkt en zegt en schrijft:

mijn nieuwe schoenen
zijn zo groot
de hele wereld
past eronder.

Je zucht: dàt is poëzie. En ja, dat is waar. Maar je wilde iets schrijven voor kinderen, voor kleine kinderen. Leuke woorden, die een beetje rijmen, met lekkere herhalingen, bijvoorbeeld:

baby baby tralala
baby baby boem
knijp je neus dicht hopsasa
ik pluk voor jou een bloem

in een vaasje naast je bed
baby baby ba
dan ruik je niet naar baby poep
maar naar een fresia.

[p. 447]

Weet het kind wat een fresia is? Geeft niet: het klinkt lekker en die poep is duidelijk genoeg. Of een hondje, dat scoort altijd. Een hondje met een aaistaart. Een neologisme en meteen duidelijk. Aaistaart, aaistaart...zwaaistaart. Ook leuk. Een kinderlijke zinswending er bij:

ik wil een hondje
met een zwaaistaart
en dat ik altijd met 'm speel.

[p. 448]

Mama vindt dat ik niet zo moet zeuren, maar als ik een hondje heb, zal ik niet meer zeuren, want dat heb ik altijd iets of iemand om mee te spelen:

en dat ik altijd met 'm speel
en nooit meer zeur
dat ik me nooit
nooit meer verveel.

Herhaling met variatie:

ik wil een hondje
met een aaistaart
't geeft niet wat voor kleur
dat ik er altijd
altijd voor zal zorgen
gisteren, vandaag en morgen.

Die kleur is een vondst, ingegeven door het gezeur. Tekeningen erbij van een klein meisje dat op elf manieren speelt met het hondje: hij zit op mijn rug, hij staat op mijn buik, met zijn achterpootjes. Ik hou hem vast bij zijn voorpootjes. Vindt hij het leuk? Ik laat hem

kunstjes doen, zoals in een circus, op een ton. Dat heb ik wel eens gezien met olifanten. Of was het een dressuur met hondjes? Ik til het hondje op met mijn armen en voeten. Spannend: ik op mijn rug en het hondje omhoog. Ik til hem ergens naartoe. Ik zet hem op mijn schouders, zoals papa bij mij wel eens doet. Ik ga op hem rijden, maar ik ben veel te zwaar, dus ik doe alsof.

We spelen met de bal, onze neuzen aan weerszijden. Moeilijk! Ook een soort act. Ik gooi hem in de lucht, vang hem weer op. Durf ik dat? Ik geef hem eten in een bord op de grond; ik ernaast, ook met een bord. Hij eet met zijn snuit, ik met mijn handen. Dat alles op een prachtige, dieprode kleur. De letters in het wit.

Als je valt, kun je bloeden. Druppeltjes. Net als bloed. Is dat een metafoor of een metoniem?

Soms
val ik hard
dan huilt mijn knie.

[p. 449]

Mijn knie huilt als het ware: een metafoor. Ik verschuif het huilen van mijn ogen naar mijn knie: een metoniem.

en uit mijn ogen
druppeltjes verdriet
soms
val ik zacht
dan huil ik niet.

Verdriet - niet. Spelen met woorden. Jong, klein, baby. Hond, koe, bed. Puppie, kalf, wiegje.

Ah!

een baby-vliegtuig is een vliegje
een baby-brood is een kadetje
een zachte z een zetje

Vondst! Waar kwam dat vandaan? Nog twee:

een kleine gek een gekkie
en een baby-plant heet stekkie.

Wolken zijn rare dingen. Ze zweven door de lucht. Waar komen ze vandaan? Kun je ze vangen? Als je hoog op een toren staat, met een hengel? Zal wel niet. Ze zweven hoog in de lucht, altijd maar verder, als het waait. Staan ze wel eens stil? Ja toch! Maar ze zijn de volgende dag wel verdwenen. Als de lucht bewolkt is, zie je de zon niet. Hij moet de wolken wegbranden, dan voel je de warmte. Hij moet als een grote lamp gaan branden. De zon geeft schaduw.

Ook zoiets raars: schaduw. De schaduw is altijd achter je of voor of opzij, maar hij zit altijd aan je vast.

Zon
kom op
zet je stralen aan
dan kan ik naast mijn schaduw staan.

[p. 450]

Zonnebloemen draaien met de zon mee, de hele dag. En 's nachts? Ze kunnen toch maar niet doordraaien? Dan wurgt de plant zichzelf. De plant draait dus terug. 's Nachts natuurlijk. Mooi beeld:

's nachts
draaien zonnebloemen
langzaamaan
niet vlug
's nachts
draaien zonnebloemen
zachtjes terug.

Mooi, die herhaling, dat ritme van de woorden, waarin het langzame, stille draaien wordt gevoeld. Langzaam of snel, straks of meteen. Kom je aan tafel? Nu meteen of zo straks. Ik kom straks, nou dan kan het wel even duren. Wat kunnen woorden toch gekke dingen doen. Als je zegt: ik kom straks, mag je zelf nog heel lang blijven zitten. Als mama slaapt en niks zegt, is ze dan wel mijn mama? Ja natuurlijk, maar ze is toch anders. Als ze haar ogen dicht heeft en mij niet ziet en mij niet hoort, omdat ze slaapt, is ze dan nog wel echt? En als ik niet thuis ben, ben ik er dan nog wel? Als ik ga logeren, bij opa - dat is leuk. Ik mag zelf zeggen wat ik wil eten. Opa kan heel goed pannenkoeken bakken. Papa brengt me weg. Nou, dat zegt het toch al? Ik ben dus weg! Papa geeft me drie kusjes, want ik ben drie nachten weg.

Op de tekening zit ik op de rug van de opa-stoel. Opa leest de krant. Heel lang. Ik heb mijn poppen meegenomen: de lange-neus-pop, het konijn met het rokje, het beest met de zwarte neus of snavel, de aap, het beertje. De kat wou in de schemerlamp klimmen, maar hij is in slaap gevallen. Hij heeft zijn pootjes om de standaard geknoopt, of heb ik dat zelf gedaan? Ik weet het niet meer. Zit ik wel op de stoel? Welnee, dat ben ik niet! Dat is mijn meisjespop! Zie je wel, ik ben weg! Oma is leuk.

oma is lachen
oma is rimpels
oma is lief
en oma is oud

haar haren zijn van zilver
en haar tanden zijn van goud.

[p. 451]

Toon Hermans kon dat ook zo mooi, maar dat weet dat kind niet. Wie ben jij eigenlijk? Ben jij een kind dat wordt voorgelezen, een kind dat zelf al kan lezen, een kind dat nog leeft in de papa of oma, de schrijvers?

In ieder geval ben jij een kind dat zich aangesproken voelt door de echt kinderlijke motieven en de voor een kind begrijpelijke taal die de voorlezer niet hoeft te veranderen; een kind dat zich verwondert over de dingen om hem heen, over de woorden, over het feit dat je kunt denken, over het komen en gaan van gebeurtenissen en stemmingen. Een kind dat geniet van mooie kleuren en prachtige tekeningen. En dan moet je niet gaan zeuren over kinderen die alleen naar de tv kijken en Nintendo-spelletjes willen doen of oranje petjes willen dragen. Er zijn ook genoeg volwassenen die niet van Eva Gerlach houden of van Hans Tentije en wel van Paul de Leeuw of Edwin van de Sar.

Jij bent een kind dat ook van poëzie houdt. Je bent een dichter of een kunstenaar en je bent Hans en Monique Hagen dankbaar dat zij het hebben opgeschreven, met zorg. Ze hebben bijna alles wat teveel zou worden, of wat te veel voor de hand ligt (voor wie?) weggelaten. Ze hebben goed gekeken en geluisterd naar de muziek van de woorden die bij hen omhoogkwamen. En je bent Marit Törnqvist dankbaar die de teksten goed heeft gelezen en een eigen kleurige, warme wereld heeft getekend rond dat kleine meisje dat je uiteindelijk bent.

Hans en Monique Hagen, Jij bent de liefste. Met tekeningen van Marit Törnqvist. 56 blz. Amsterdam, Querido, 2000. f 28,50.