Literatuur Zonder Leeftijd. Jaargang 13

[p. 166]

Het dikke boek van Grimm
Jan van Coillie

Ik was als kind een echte leeswolf. Mijn vader was schoolhoofd en voorzitter van de wijkbibliotheek. Ik weet nog perfect hoe het lokaal eruit zag. Elke week kwam ik er een of twee keer een stapeltje boeken lenen en dat deed ik jarenlang.

Ik vraag me af of grote jeugdauteurs uit Nederland als Annie M.G. Schmidt, Miep Diekmann of Jan Terlouw op de rekken stonden, ik herinner mij er in elk geval niets meer van. Wel weet ik, hoe ik de hele reeks Wipneus en Pim verslonden heb en Pietje Puk en Pietje Prik en later De Rode Ridder en Arendsoog. Ik betwijfel sterk of die boeken voor mij ‘beslissend’ geweest zijn. Er is mij in elk geval niets meer van hun inhoud bijgebleven, alleen nog de herinnering dat ik er helemaal in weg kon duiken en uitkeek naar de volgende delen.

Het boek dat mij in mijn kindertijd het diepst beroerd heeft, is van een heel andere aard: De sprookjes van Grimm, geïllustreerd door Anton Pieck. Mijn vader heeft eruit voorgelezen en later ben ik er zelf jarenlang in blijven lezen en kijken. Mijn vader had de eerste druk van 1940. Toen ik zelf in 1984 de heruitgave kocht, kon ik bij veel sprookjes nog voorspellen welke tekening op de volgende bladzijde stond. Als kind heb ik talloze keren de molens, draken, duivels en kastelen van Anton Pieck overgetekend.

In het dikke boek van Grimm vond ik alles wat ik van verhalen verwachtte. Ik raakte in de ban van de sprookjes vol spanning en avontuur, waarin bedrog, list en heldenmoed de drijfveren vormden voor ongelooflijke belevenissen: ‘Met zijn zessen de wereld rond’, ‘Het levenswater’, ‘De vier volleerde broers’, ‘De prins die nergens bang voor was’ of ‘De zes dienaars’. Een heel aparte aantrekkingskracht oefenden de griezelige sprookjes op me uit. Mijn grote favoriet was ‘De jongen die op reis ging om het griezelen te leren’. Het akelige kasteel met spoken en doodshoofden sprak tot mijn verbeelding en de kleurenprent van Anton Pieck vergat ik nooit. In een tijd dat de dood in kinderboeken nog taboe was, luisterde ik ademloos naar ‘De dood als Peter’ of ‘Speelhans’, waarin de dood bedwongen of gefopt werd. Een boontje had ik ook voor ‘Het dappere snijdertje’, ‘Slimme Hans’ en ‘Vrolijke Frans’. De onbezorgde levensgenieters brachten me met hun rare avonturen aan het lachen. Ook ‘Van de visser en zijn vrouw’ vond ik grappig. Tegelijk hield ik van dat sprookje omwille van het wensvervullende karakter ervan. Had ik zo'n bot gevangen, dan was ik beslist op tijd gestopt met wensen. Om dezelfde reden heb ik altijd gehouden van ‘Tafeltje dek je, ezeltje strek je, knuppel uit de zak’. Ik geloof dat ik echt hoopte ooit

[p. 167]

zulke wonderlijke dingen te vinden. Tot mijn favorieten behoorden tenslotte ‘Broertje en zusje’ en ‘De zeven raven’. Hoe sterk leefde ik mee met dat kleine zusje dat er alles voor over had om haar broers te redden. Thuis waren we met zes broers, zonder zus ...

De sprookjes van Grimm hebben me ook op een bijzonder manier leren houden van taal. Ik vermoed dat mijn vader heel weinig of niets aan de gedrukte tekst veranderde als hij voorlas. De soms wat overladen stijl had voor mij iets magisch. Zinnen als het begin van ‘De kikkerkoning’ herkende ik meteen toen ik het sprookje herlas: ‘In oude tijden, toen wensen nog hielp, leefde er eens een koning. Hij had heel mooie dochters, maar de jongste was zo mooi, dat de zon zelf, die toch veel gezien heeft, warm werd als hij haar in 't gezicht scheen.’ Dat ik nog altijd precies weet hoe Sneeuwwitje eruit zag, is te danken aan die ene onvergetelijke zin: ‘Had ik nu een kindje, zo wit als sneeuw, zo rood als bloed en zo zwart als ebbenhout.’

Ook toverformules en rijmpjes fascineerden me zo sterk dat ik ze nooit meer vergat: ‘Knibbel knabbel knuisje/ wie knabbelt er aan mijn huisje?’, ‘Niemand, niemand, niemand weet/ dat ik repelsteeltje heet’, ‘Roekedekoe, roekedekoe,/ bloed in de schoe/ deze schoen is veel te klein/ de echte bruid zal hier niet zijn’, ‘Mannetje, mannetje Timpe Te,/ botje, botje in de zee,/ mijn vrouwtje die heet Ilsebel,/ ze wil niet zoals ik wil’. De grootste auteurs voor kinderen zijn voor mij auteurs van fantasieverhalen: Roald Dahl, Astrid Lindgren, Annie M.G. Schmidt, Otfried Preussler ... Misschien heeft ook die voorkeur van mij iets met sprookjes te maken.