Literatuur Zonder Leeftijd. Jaargang 10

[p. 456]

[p. 457]

Griekse mythen voor kinderen^*
Imme Dros

In de Ilias van Homeros stormen twee helden elkaar tegemoet op het slagveld. Dionysos uit het griekse kamp en Glaukos uit de belegerde stad Troje.

Dionysos vraagt de van goud blikkerende Glaukos uit voorzorg of hij god of mens is. Met een god wil hij niet vechten. Maar als de gouden verschijning een mens is, wie mogen zijn voorouders dan wel zijn? Dat wil hij weten.

Want voor een Griek geldt: hoe belangrijker de familie van een tegenstander, hoe eervoller de strijd en groter de overwinning. Aan een waardeloze tegenstander is geen eer te behalen.

Maar Glaukos vraagt hem waarom die afkomst er iets toe doet, mensen zijn immers onbetekenende wezens. Hij zegt:

Als de geslachten van bladeren zijn de geslachten van mensen.
Wind blaast de bladeren over de aarde, maar aan de bomen
groeit in het vroege voorjaar weer nieuw blad, zo gaat het ook met
mensengeslachten, mensen komen en mensen verdwijnen...

Toch vertelt hij midden in het strijdgewoel uitvoerig wie zijn voorouders waren en dan steekt Dionysos zijn lans in de grond en zegt: Maar dan zijn wij gastvrienden. Jouw grootvader en mijn grootvader hebben elkaar geschenken gegeven om hun vriendschap te bevestigen.

Na twee generaties weet hij nog te vertellen welke geschenken dat waren. Jullie kregen een prachtige purperen gordel en wij een gouden beker met twee oren die ik nog steeds in mijn paleis heb staan. Laten we elkaar sparen in de strijd en onze wapenrustingen ruilen zodat we elkaar overal herkennen.

Glaukos gaat grif op het voorstel in en ze verwisselen van wapenrusting. Homeros merkt daarbij op dat Zeus het verstand van Glaukos moet hebben vertroebeld, want hij ruilde goud voor brons, goud

* Uitgesproken tijdens de persconferentie voor de Kinderboekenweek (9 september 1996). Imme Dros schreef het kinderboekenweekgeschenk: De huiveringwekkende mythe van Perseus (met tekeningen van Harrie Geelen).

[p. 458]

ter waarde van honderd koeien tegen brons ter waarde van negen.

En zou een purperen gordel eigenlijk even waardevol geweest zijn als een gouden amfoor? Kan de geschiedenis zich op dat moment niet herhaald hebben? Zou het publiek genoten hebben van deze stommiteit en elkaar aangestoten hebben. Zo grootvader, zo kleinzoon.

In mythen, en trouwens ook in sprookjes en volksverhalen wemelt het van geschenken, die iets zeggen over de gever en soms verstrekkende gevolgen hebben voor degene die ze accepteert. De appel van Sneeuwwitje komt van de jaloerse stiefmoeder, de glazen schoentjes van Assepoester komen van de goede petemoei.

Ook de held Perseus krijgt wonderlijke geschenken voordat hij aan een levensgevaarlijke opdracht begint. Zonder die geschenken zou hij de slangenvrouw Medusa niet gedood hebben en dan had hij ook zijn geliefde Andromeda niet kunnen redden uit de kaken van een gruwelijk zeemonster, met gevolg dat Heracles nooit zou zijn geboren en veel prachtige verhalen nooit verteld zouden zijn.

Ik dank de CPNB dat ik juist dit jaar het geschenk voor de kinderboekenweek heb mogen schrijven, want een mooier onderwerp dan dat van 1996 kan ik me niet voorstellen. Hoewel ik behalve van mythologie ook bijzonder veel van volksverhalen en sprookjes houd, was het niet moeilijk te kiezen.

Kinderen hebben vaak nog wel gehoord van Kleinduimpje en Assepoester, van dwergen en heksen en spoken, maar de wonderbaarlijke wereld van de mythologie is voor de meesten onbekend terrein.

Ook de keuze van de mythe was niet moeilijk. De avonturen van Perseus leken me het meest geschikt om hen binnen te leiden in die wereld. Want behalve barre gevechten en griezelige monsters komen er ook allerlei vertrouwde sprookjeselementen in voor: een verdwijnkap, een zwaard dat door steen gaat, een tas die zo groot is als wat men erin stopt.

Griekse mythen vertellen iets over de vragen die mensen zich drieduizend jaar geleden stelden over het ontstaan van de wereld, over onverklaarbare verschijnselen als donder en bliksem, over dood en leven, recht en onrecht. Ze geven bovendien een overzicht van de toen bekende landen en steden. Perseus maakt met de god Hermes lange reizen door de Mykeense wereld, zoals Rémi door Frankrijk en Niels Holgerson door Zweden.

Daarnaast komen er in de heldenverhalen historische feiten voor, versierd, uitvergroot en gedramatiseerd. De vader van de geschiede-

[p. 459]

nis, Herodotos, vertelt over een klein gebied in Egypte waar Griekse gebruiken in ere worden gehouden, een gebied dat vroeger bezocht zou zijn door de held Perseus, afstammeling van Egyptische voorouders.

De mythe van Perseus heeft lange wortels en lijkt zich steeds weer te vertakken. Uiteindelijk bleek de keuze wat te gebruiken en wat niet, wel bijzonder moeilijk.

Maar het boek is af in de vorm die me vanaf het begin voor ogen stond. Ik hoop dat kinderen en hun ouders samen plezier zullen beleven aan het avontuur van Perseus en aan de zwartwit-schilderijtjes van Harrie Geelen en dat dit geschenk voor veel van hen het begin zal zijn van eigen avonturen in de mythologie.