Literatuur Zonder Leeftijd. Jaargang 10

[p. 452]

[p. 453]

Goede verstaanders
Selma Noort

Tot voor kort schreef Selma Noort vooral verhalen voor oudere kinderen. Naar aanleiding van Geen gewone ketting legde de redactie van Literatuur zonder leeftijd haar de vraag voor of schrijven voor een veel jongere doelgroep ‘anders’ is.

Al mijn boeken zijn ‘anders’, tenzij het vervolgverhalen zijn. Ik kies er voor iedere keer een andere stijl te gebruiken en een andere benadering. Dat vind ik nu juist de uitdaging van schrijven. In het begin maakte deze manier van werken mij ‘moeilijk herkenbaar’. De reacties die ik via het optreden voor Stichting Schrijvers School Samenleving kreeg, varieerden van Hoe bestaat het! Is dat ook een boek van u? Dat zou ik nooit gedacht hebben tot Die boeken vind ik hartstikke leuk, maar die andere niet zo, want die zijn moeilijker/somberder of te fantasierijk.

Ik begon te schrijven toen ik net twintig was, vooral over kinderen in de (vroege) puberteit. Die boeken kwamen terecht bij kinderen, die in leeftijd min of meer overeenkwamen met de hoofdpersonen: bovenbouwers en pubers. Mij viel de typering ten deel: een schrijfster voor de oudere jeugd die haar boeken situeert in de arbeidersklasse.

Enkele jaren later wilde ik juist wat meer afstand nemen van die werkelijkheid. Mijn toon werd luchtiger en een volkomen kolderiek verhaal volgde: Kunstenaar Wilhelmus Poot kust zijn kleindochter. Dit was voorlopig ook mijn laatste boek voor de leeftijdsgroep van veertien jaar en ouder. En dat had te maken met de lezingen die ik toen gaf. Ik belandde vrijwel altijd in groep acht, in de brugklas en een enkele keer in de tweede klas van het voortgezet onderwijs. Dat zijn niet altijd de leukste groepen. De kinderen zijn er vaak slecht gemotiveerd, op het onverschillige af. En om zo'n groep dan in krap 45 minuten voor je te winnen, liefst vier keer op één dag, is een opgave waar je zin in moet hebben. Toen ik een keer per ongeluk in groep zes kwam, kreeg ik een veel hartelijker welkom. De kinderen vroegen me daar het hemd van het lijf en zo kreeg ik zin iets voor jongere kinderen te schrijven. Gewoon omdat die zo leuk en spontaan zijn. Dat werd Eilandheimwee.

[p. 454]

In dat boek voert fantasie de boventoon. Daarna verschenen er twee vervolgen en werden mijn drie jongetjes geboren. Die jongetjes stelden vragen waarop ik zo beknopt en duidelijk mogelijk een antwoord moest geven. Antwoorden op levensvragen over goed en kwaad, oorlog en dood, familie en liefde etcetera. Inmiddels had ik Opstapboekjes voor de Averroès Stichting geschreven en leerde ik bij Zwijsen werken met beperkingen op het gebied van inhoud, stijl, moeilijkheidsgraad en thematiek. Ik heb daar zeer veel van geleerd, zoals het volgen van één hoofdlijn en het achterwege laten van zijlijnen. Hiermee werd gelijk een ander probleem opgelost. Dat van het gebrek aan stof. Ik kwam erachter dat ik gewoonlijk veel te veel tegelijk verwerkte in één boek.

Het idee over een kind dat ‘een ketting van verhalen’ rijgt, speelde al een tijdlang door mijn hoofd. Het bleek echter als gegeven niet genoeg om ermee aan het werk te kunnen gaan. Tot ik in mijn omgeving geconfronteerd werd met drie jonge vrouwen die kanker kregen. Eén van hen, laat ik haar ‘Jane’ noemen, was jonger dan ik. Zij had twee kinderen onder de vier jaar. Mijn angst om dood te gaan, na de geboorte van mijn zoontjes ontstaan, werd hierdoor nog eens aangewakkerd. In de periode van zwangerschap, het verzorgen van baby's en heel jonge kinderen ben je al zo kwetsbaar. Het hologige gezicht van deze Jane kwam mij keer op keer voor ogen.

Zo is tussen het drogen van kindertranen, rondvliegend Duplo en warme slappe lijfjes met plakhandjes Geen gewone ketting ontstaan. Want drie paar ogen kijken me vol vertrouwen aan en ik zou alles willen doen om hen te kunnen beloven dat ik er altijd voor ze zal zijn als ze me nodig hebben. Jane zal ook zo in die opgeheven gezichtjes hebben gekeken en hoe moet ze zich toen gevoeld hebben?

Geen gewone ketting is in twee middagen geschreven. Op een manier die mijn kinderen moeten kunnen begrijpen. Het heeft een beknopte vorm, kort maar krachtig. Enkele van die levensvragen waar jonge kinderen mee komen zijn in het verhaal verwerkt: liefde, dood, familiebanden. Mijn kinderen vragen niet veel over de ‘kinderboerderij’. Ze vinden ‘varkens met hoedjes op’ wel leuk, maar hun denken draait meer om ‘the real thing’.

Het schrijven over het waarom van dit boek stelde ik telkens uit, omdat ik ‘onpersoonlijk’ wilde blijven. Dat kan echter niet. Geen gewone ketting gaat over mijn angst nu al dood te gaan en over de

[p. 455]

angst dat mijn zoons zullen worden afgescheept met kinderboerderijidyllen als ze proberen verdriet en gemis te verwerken... Het gaat over een kind dat verbaal de zeggingskracht van de volwassene mist, maar dat door middel van andere communicatievormen haar boodschap over weet te brengen.

Ik ben van mening dat alle kinderen krachtig en bezield communiceren. Ik wens hen goede verstaanders toe.