Literatuur Zonder Leeftijd. Jaargang 10

[p. 139]

Pelgrim
Peter van den Hoven

Met Raaf en Vos als zijn onafscheidelijke secondanten is Bod Pa, uit de nieuwe jeugdroman van Anton Quintana, een van de meest merkwaardige, geheimzinnige en intrigerende personages die ik ooit in een boek ben tegengekomen. Hij heeft het voorkomen van een mismaakte dwerg, blind, lelijk, moeilijk ter been, en is dichter, sjamaan, zwaardvechter en regelmatig dronken verhalenverteller in éen. Als, in de tijd van Marco Polo, zijn gedrongen gestalte op een paardje tussen stofwolken uit het niets van de Centraal-Aziatische woestijn het eerste hoofdstuk van de roman binnenrijdt - een gebeurtenis die bladzijden lang prachtig wordt opgeroepen - is de toon gezet voor een fascinerende zoektocht van bijna driehonderd bladzijden naar de diepste wijsheden in een mensenleven.

Bod Pa is te hulp geroepen door de vader van Perregrin, een herdersjongen van een jaar of veertien, wiens been niet goed wil genezen en telkens opnieuw breekt. Allerlei magiërs en goeroes hebben al vele kruiden en smeerseltjes geprobeerd, maar niemand is geslaagd. Perregrin moet in het begin niets van de vreemdeling hebben en verafschuwt diens uiterlijk en gedrag, maar heel geleidelijk, zonder dat de dwerg daar zichtbaar moeite voor doet, groeit er tussen die twee een speciale band. Bod Pa wint het vertrouwen van de wat eenzelvige jongen die zich moeilijk gewonnen geeft.

Beide zijn buitenstaanders (zoals ze ook in andere boeken van Quintana voorkomen, in Padjelanta (1973), De Bavianenkoning (1982) en De vuurman (1987)), of uitgestotenen, die zich noodgedwongen buiten of aan de rand van de samenleving ophouden en vaak onder extreem moeilijke omstandigheden moeten zien te overleven. Bod Pa noemt Perregrin consequent Pelgrim en geeft met deze naamsverandering hun positie aan: niet alleen een vreemdeling in eigen land, maar daardoor ook een reiziger, een zwerver, iemand die op zoek is.

Ze ondernemen vele pelgrimstochten en tijdens die reizen, vol valkuilen en levensbedreigende ontberingen, vertelt Bod Pa verhalen met vaak tegenstrijdige levenswaarheden en ongrijpbare, oeroude wijsheden. Die soms lang uitgesponnen, maar altijd boeiend opge-

[p. 140]

schreven vertellingen zijn zowel amusant als leerzaam, maar missen absoluut een belerende toon. Samen vormen ze een indrukwekkende demonstratie van de noodzaak van verandering en beweging, van vooruitgang naar een nieuwe fase, een nieuwe stap.

Voor Perregrin versterken ze de behoefte en het verlangen naar een keuze om op eigen benen te staan, een proces dat, ook letterlijk, gepaard gaat met keihard vallen en verbeten opstaan. Het was alsof hij afscheid van zichzelf moest nemen; het leek op doodgaan. De jongen die hij nog pas gisteren geweest was, zou hij nooit meer terugzien. En toch, hij wist dat het niet anders kon. Zoals hij geweest was, ging het niet langer. Veranderen was noodzakelijk. Veranderen móést. ‘Je kan geen brekebeen blijven,’ zei hij hardop tegen zichzelf in de nacht. De brekebeen geneest zichzelf en leert lopen.

Het boek van Bod Pa is een knappe Bildungsroman in ongewone verpakking. De indentiteitscrisis en de daarmee gepaard gaande mentale en fysieke verwarring die Perregrin doormaakt, wordt door de katalysator Bod Pa en diens sterke en sterkende verhalen van stilstand naar beweging gedrongen. Quintana vindt daarvoor vele schitterende beelden en schetst die in een rijke, poëtische taal, die zowel compact (vooral in de dialogen) als wijdlopig (in de beschrijvingen) is, maar de lezer steeds weet te raken.

Het spel van tegenspraken en contrasten, van paradoxen en uitersten, van bevrijdende humor en diepgravende betekenissen speelt hij subliem en schijnbaar moeiteloos. Quintana is in dit boek zelf een pelgrim in de taal, een begenadigd reiziger, sjamaan en verteller die vele lezende volgelingen gegund zij.

(uit: Vernieuwing, tijdschrift voor onderwijs en opvoeding, Jrg 55, nr 1, januari 1996, blz 28.)