Literatuur Zonder Leeftijd. Jaargang 5

[p. 49]

Friese kinder- en jeugdliteratuur
Jant van der Weg - Laverman

Na een aantal jaren, dat de Friese kinder- en jeugdliteratuur volop bloeide met oorspronkelijk en vertaald werk, lijkt de bloei er momenteel een beetje uit te zijn. Vorig jaar nog was er alom beweging en fleur, maar voortekenen van de windstilte van nu waren reeds te ontwaren. Die windstilte is dan nu duidelijk ingetreden. In dit eerste halfjaar van 1991 zijn nieuwe uitgaven voor kinderen en oudere jeugd tenminste op de vingers van één hand te tellen. Dit lijkt voor een groot deel te maken te hebben met bezuinigingen die ook de provincie Friesland niet voorbij zijn gegaan. In de provinciale letterennota die begin dit jaar in werking is gesteld, zijn de subsidies voor Friestalige boeken in het algemeen sterk ingeperkt en het lijkt erop, dat met name het kinderboek hiervan de grootste klappen krijgt. Natuurlijk heb je met een vicieuze cirkel te maken die daarbij hoe langer hoe meer een sneeuwbaleffect krijgt. Uitgevers klagen dat ze te weinig nieuwe manuscripten krijgen. Schrijvers komen niet zo snel met een nieuw manuscript, omdat ze de toestand kennen en omdat hun vorige nog steeds niet in boekvorm is verschenen. De markt verschraalt, want ook aan vertalingen verschijnt er maar weinig meer. Het probleem bij de literatuur in het Fries, ook bij de kinder- en jeugdliteratuur, is, dat er nog altijd te weinig lezers zijn om de uitgave van boeken commercieel aantrekkelijk te maken. Bij de situatie van dit moment hebben de lezers die er dan toch wel zijn, door een gebrek aan nieuwe aanvoer te weinig keus. Terwijl in de literatuur voor volwassenen van bezuinigingen nog niet veel te merken is, lijken de klappen, zoals zo vaak, weer het kleine en de kleinen te treffen.

Toch hoeft dit stuk niet helemaal in mineur verder te gaan. Creativiteit en inventiviteit zijn gelukkig nog niet verloren gegaan. Misschien inspireert een dergelijke situatie juist tot creatief omgaan met de beperkte middelen. Er zijn tenminste initiatieven te noemen die - op heel beperkte schaal - getuigen van nieuw elan. Waarschijnlijk hebben we dan ook met een overgangsperiode te maken.

Nachtboek

Zo werd in de tweede helft van 1990 op korte termijn een boek gemaakt, dat

[p. 50]

redelijk succesvol blijkt te zijn. In augustus van dat jaar werd het project voor het maken van dit boek opgestart met het uitschrijven van een prijsvraag voor auteurs, gevestigde of debuterende. Het thema daarbij was hetzelfde dat de bibliotheken hadden uitgeschreven voor hun leesprogramma van het winterseizoen 1990/1991: ‘nacht’. Dat er in Friesland nog genoeg auteurs voor de leeftijdsgroep 8 tot 12 jaar, waarvoor het boek bestemd was, rondstappen, bleek uit de respons. De jury, bestaande uit de initiatiefnemers, Siets Ypenga van de Centrale Bibliotheekdienst en Alian Akkermans van uitgeverij de AFUK, gecompleteerd met Douwe Kootstra en Jant van der Weg-Laverman, maakte een keuze uit de verhalen, gedichten, raadsels e.d. Deze keuze werd aangevuld met gegevens over het woord ‘nacht’ en het idioom daarmee uit het materiaal voor het Woordenboek der Friese Taal, met informatieve artikelen en allerlei andere zaken die met het thema hadden te maken. Het in een stevige band en mooi uitgevoerde boek werd door verschillende illustratoren versierd. Op een feestelijke avond werd het boek aan en door de lezers aangeboden. Tiny Mulder, een bekende Friese auteur o.a. voor kinderen, die voor haar pensioen recensente voor het Friesch Dagblad was, mocht het eerste exemplaar in ontvangst nemen.

Detectiveserie

Dezelfde uitgeverij die het Nachtboek op de markt bracht, de AFUK, is vorig jaar ook begonnen met een detectiveserie. Het schrijverscollectief, bestaande uit Riemkje Hoogland, Anny de Jong en Jan Schotanus heeft rond de speurdersfiguur Mentha Minnema nu drie boeken geschreven en is van plan in de toekomst met nog meer delen te komen. Het adres van de AFUK is: Kanaalstraat 1, 8933 AL Leeuwarden.

Friese Kinderen Boek

Ook buiten Friesland worden plannetjes gesmeed die met Friese kinderliteratuur te maken hebben. Zo zetelt in Amsterdam de kleine uitgeverij ‘Wimpel’, die al eerder met het Amsterdamse Kinderen Boek op de markt kwam. Vorig jaar kregen veel Friese auteurs een brief van deze uitgeverij in de bus met de vraag, of ze mee wilden werken aan een Fries Kinderen Boek. Daarin zullen naast verhalen ook zeer veel informatieve zaken aan de orde komen die met Friesland hebben te maken. Naast natuurlijk de taal zijn dat onderwerpen als geschiedenis en landschap, sport en toerisme, wet en recht, musea en ga zo maar door. Het is de bedoeling, dat het boek eind 1991 zal worden aangeboden. Het zal, uiteraard, in twee edities verschijnen, een

[p. 51]

Nederlandstalige en een Friestalige.

Kinderboekenweek

De wat sombere toestand waarover de inleiding van dit verhaal verhandelde, heeft de mensen van de stichting it Fryske Boek er niet van kunnen weerhouden door te gaan met de activiteiten rond de kinderboekenweek in oktober a.s. En gelijk hebben ze natuurlijk! Voor het Kinderboekenweekboek of ‘Aksjeboek foar bern’ (Actieboek voor kinderen), zoals het nu genoemd wordt, is dit jaar de schrijver Mindert Wijnstra gevraagd. Hij kreeg de opdracht een verhaal te schrijven dat met het thema ‘Huizen in boeken’ te maken heeft. Zijn dochter Babs Wijnstra die momenteel een opleiding aan de Kunstacademie Minerva in Groningen volgt, zal het boek van illustraties voorzien, zoals ze dat al eerder met werk van haar vader deed. Het boek heeft de titel: ‘It hûs fol ferhalen’ (Het huis vol verhalen) meegekregen.

Naast dit boek komt er de laatste jaren een lesbrief uit die door een speciale commissie werd samengesteld. Dit jaar is er een nieuw samenwerkingsverband gecreëerd waarin naast de Stichting It Fryske Boek vertegenwoordigd zijn de Gemeenschappelijke Onderwijsbegeleidingsdienst, de uitgever van de Friese Bernekrante (Kinderkrant) en de Centrale Bibliotheekdienst Friesland. Het BerneBoekeBlad (Kinderboekenblad), zoals dit nieuwe blad gaat heten, heeft als titel ‘Hûs te boek’, daarmee verwijzend naar het thema ‘Huizen in boeken’. Het aardige is dat een bouwplaat zal worden bijgesloten van de pastorie in Nes, waar de bekende schrijfster Nynke van Hichtum in de vorige eeuw werd geboren.

Over beide uitgaven zijn inlichtingen te verkrijgen bij Stichting It Fryske Boek, Dimpte Haven 11, 9001 AX Grou.

De hierboven genoemde activiteiten zijn bedoeld het lezen in het algemeen te promoten en het lezen van Friese boeken in het bijzonder. Daar zou het breekpunt voor de toekomst weleens kunnen liggen. Wanneer schrijvers en uitgevers merken dat kinderen plezier hebben in (Fries) lezen, dan inspireert dit beide groeperingen waarschijnlijk weer vol vuur aan het werk te gaan. Binnen het beperkte provinciale subsidiebudget kan het Friese kinder- en jeugdboek dan zijn rechtmatige plaats opeisen.