Literatuur Zonder Leeftijd. Jaargang 5

[p. 37]

Hans Christian Andersen, 150 jaar in vertaling^1.
Jacques Engels^2.

Honderdvijftig jaar de Deen Andersen in de Nederlandse taal is een feit om te vieren. Waar kan dat beter, dan in de schatkamer van de Nederlandse literatuur.

In 1975 is Andersens honderdste sterfdag op passende wijze in ons land herdacht door middel van bijzondere exposities en jubileumuitgaven. Hoewel de Andersentraditie b.v. in Duitsland, het land waar hij het eerst erkenning vond, veel groter is, heeft ook Nederland een aantal unieke uitgaven geproduceerd. Zo verscheen in ons land een eerste illustratie bij een vertaling van een werk van Andersen, berijmde J.J.L. ten Kate, als enige in de tweede helft van de negentiende eeuw, uit het Duits in het Nederlands de Sprookjes en Verhalen - gelukkig wordt er nu rechtstreeks uit het Deens vertaald - en zijn de Andersen-illustraties van Rie Cramer en Lidia Postma wereldberoemd.

Uitgangspunten voor het samenstellen van deze expositie, waren o.m.: het project moet op kinderen en volwassenen gericht zijn en de belangrijkste bronnen moeten aangeboord worden, zowel in binnen- als buitenland. De Koninklijke Bibliotheek en het Nederlands Bibliotheek en Lektuur Centrum, Dienst Boek en Jeugd, beide te Den Haag en diverse illustratoren, hebben hun (origineel werk afgestaan.

Maar de belangrijkste bron was en mijn meeste inspiratie vond ik in Het Andersen Hus te Odense in Denemarken. Tijdens mijn bezoeken aan dit Andersenmuseum voelde ik mij er thuis en heb in bewondering het daar bijeen gebrachte materiaal uit alle vier de windstreken bekeken. Dat moest ook in Nederland een keer te zien zijn. Andersens literaire nalatenschap is rijk en gigantisch. Niet alleen in Odense, Kopenhagen en heel Denemarken. Je komt hem overàl tegen en zijn erfenis groeit nog steeds. De Deen Hans Christian Andersen mòet wel de meest vertaalde auteur op de wereld zijn.

Deze tentoonstelling biedt als het ware hinkstapsprongs gewijs een overzicht van 150 jaar Nederlandse Andersen traditie. Een keur van bundels uit de jaren heen zijn bijeengebracht. Maar ook schitterende prentenboekuitgaven. Andersens sprookjesteksten op zich zijn beeldend genoeg, doch de illustraties bij de sprookjes geven als het ware een nieuwe dimensie aan het

1. Lezing uitgesproken bij de opening van de Hans Christian Andersen expositie '90-'91 in de aula van de Koninklijke Bibliotheek te Den Haag op donderdag 10 januari 1991.

2. Stafdocent vakken bibliotheek- en documentatiekunde, w.o. kinder- en jeugdliteatuur, aan de Rijkshogeschool Maastricht, Faculteit Economische Dienstverlening.

[p. 38]

sprookje en kunnen, met name voor jonge kinderen, een ondersteuning zijn om hun fantasie te verrijken. Vandaar, dat betreffende de illustratie-traditie vèr in de tijd wordt teruggegaan. Niet alleen het hedendaagse, originele illustratiewerk van onder meer de Nederlandse Lidia Postma, de Duitse Sabine Friederichson, de Oostenrijkse Monika Laimgruber, de Zweedse Elisabeth Nyman, de Spaanse Salvator Dali en de Deense Svend Otto S. zijn te bezichtigen. Maar ook het allereerste Deense illustratiewerk uit Andersens eigen tijd, dat ook in vroegere Nederlandse bundels, als origineel of imitatie, geplaatst moet zijn. Ik noem u: Vilhelm Pedersen, Johannes Larsen, Hans Tegner, Lorenz Frølich, Povl Christensen en Herluf Jensenius. Opmerkelijk is de eenvoud van deze eerste tekeningen, die misschien, daarom wel, het dichtst bij de dichter Andersen staan.

H. Chr. Andersen was niet alleen dichter, romanauteur, sprookjesverteller, maar ook een bijzonder bloemschikker, beoefende het knippen van silhouetten en hij maakte schetsen. Enkele originele voorbeelden van door Andersen zèlf vervaardigde silhouetten en schetsen, deze laatste onder meer gemaakt tijdens een van zijn vele reizen, prijken eveneens op de tentoonstelling. Het allerjongste werk, wat op deze tentoonstelling te zien is, is het, nog maar enkele maanden oude, prachtige resultaat van opdrachten, uitgevoerd door studenten, eerste en derde jaars van de Akademie Beeldende Kunsten van de Rijkshogeschool Maastricht, die, òf door kleur als expressie in de illustratie, òf door een experiment in illustratietechniek, hun licht wierpen op Andersens sprookjes, die zij zèlf uitkozen.

De tentoonstelling is zo ingericht, dat eerst een keur van afzonderlijke sprookjes in boek en prent wordt geboden; de wijze van uitgeven, die bij het publiek en zeker het jongere publiek, misschien het meest bekend is. De trap afdalend, steeds verder terug in de tijd gaand, via de Nederlandse sprookjesbundels en ander werk, komt men uiteindelijk bij de oude 150 jarigen aanbeland; Denen en Nederlanders broederlijk naast elkaar. Dit alles opgesierd met originele illustraties uit diverse tijdsperioden. De expositie wil u een indruk geven van een deel van de sprookjesachtige nalatenschap van een groot dichter. Raakt u na het bezichtigen van de tentoonstelling nog geboeider, dan is een reis naar het idylisch Denemarken de moeite waard.

Denemarken, zijn vaderland, werd door Hans Christian Andersen eens als volgt toegedicht:

‘Waar spreidt de zomer rijker bloemenbed
dan hier tot aan het open strand?
Waar staat de volle maan zo mooi
boven de klaverweien, als in der beuken vaderland?