Literatuur. Jaargang 16

[p. 249]

Literatuur-nieuws

Achtste Bert van Selm-lezing

Op dinsdag 7 september 1999 zal de achtste Bert van Selm-lezing plaatsvinden met de voordracht die dr. Orlanda S.H. Lie zal houden onder de titel ‘Vrouwengeheimen. Geneeskunst en beeldvorming in de Middelnederlandse artesliteratuur’.

De Middelnederlandse artesliteratuur bevat diverse geschriften met gegevens over het vrouwelijk lichaam en de vrouwelijke natuur. Zo zijn er traktaten die zich richten op de anatomie, fysiologie en pathologie van het vrouwelijk lichaam en de behandeling van vrouwenkwalen. Andere teksten stellen het lichaam van de vrouw voor als een vergissing van de natuur, dat een gevaar kan zijn voor de omgeving. In dit soort teksten gaat het om geheime of intieme zaken, zoals de vrouwelijke geslachtsdelen, seksualiteit, menstruatie, bevruchting, voortplanting en bevalling. Ze worden dan ook wel aangeduid als Secretum of Secreta mulierum (heimelijkheid/ heimelijkheden der vrouwen). Wortelend in de Klassieke Oudheid, werd deze traditie in de Middeleeuwen voortgezet door gezaghebbende Latijnse auteurs. Vanaf de twaalfde eeuw ontstaan er ook versies in de volkstaal, waardoor een breder publiek kon worden bereikt. Aan de hand van enkele Middelnederlandse artesteksten en hun overlevering wordt ingegaan op de vraag naar het publiek en de functie van deze teksten. En welke visie op de vrouw werd erin gepropageerd?

Orlanda S.H. Lie is sinds 1976 verbonden aan de Universiteit Utrecht, waar ze thans werkzaam is als universitair hoofddocent Middelnederlandse letterkunde. Ze studeerde Duitse taal- en letterkunde en Middeleeuwse Studies aan de University of California in Berkeley. In 1987 promoveerde zij op The Middle Dutch Prose Lancelot; a study of the Rotterdam fragments and their place in the French, German and Dutch Lancelot en prose tradition (Middelnederlandse Lancelot-romans 2). Ze publiceert regelmatig over Middelnederlandse artesliteratuur, haar belangrijkste specialisme. Verder geniet de overgang van vers naar proza, en de discussie daaromheen, haar bijzondere belangstelling. Ze heeft meegewerkt aan Den duytschen Cathoen; naar de Antwerpse druk van Henrick Eckert van Homberch (Hilversum 1998).

Alumni van de opleiding Nederlands in Leiden, studenten, docenten, vakgenoten en alle andere belangstellenden worden van harte uitgenodigd deze lezing bij te wonen. De lezing vindt plaats in zaal 011 van het Centraal Faciliteitengebouw (gebouw 1175) van het Witte Singel/Doelencomplex te Leiden en begint klokke 16.15 uur. Aansluitend wordt in het restaurant een drankje geschonken. Toegangskaarten voor de lezing kunnen vanaf heden tot 15 augustus worden aangevraagd bij de Universiteit Leiden, opleiding Nederlands, commissie Bert van Selm-lezing, P.N. van Eyckhof 1, Postbus 9515, 2300 RA Leiden. Men kan ook gelijktijdig met de bestelling van de uitgave van deze lezing op de giro-overschrijving een toegangskaart aanvragen. De toegangskaarten worden kort na medio augustus toegestuurd. Voor nadere informatie: secretariaat van de opleiding Nederlands, 071-5272604.

De uitgave van de Bert van Selm-lezingen wordt verzorgd door uitgeverij De Buitenkant te Amsterdam. De achtste Bert van Selm-lezing zal verschijnen op 7 september 1999. U kunt in het bezit komen van een of meer exemplaren door ƒ 19,50 (of een veelvoud daarvan) over te maken naar gironummer 5855625 t.n.v. Universiteit Leiden cs opleiding Nederlandse Taal- en Letterkunde, geb. nr. 1167, Postbus 9515, 2300 RA Leiden; o.v.v. ‘Achtste Bert van Selm-lezing’ of, bij bestelling vanuit het buitenland, door toezending van een eurocheque. De bestelling is op 7 september na afloop van de lezing af te halen of zal na die datum worden toegezonden.

b.p.m. dongelmans

Speciale Walden-uitgave

Als aflevering XLIII van de Mededelingen van het Frederik van Eeden-Genootschap verscheen in april van dit jaar een speciale ‘Walden-uitgave’. Het nummer werd samengesteld door Francisca van Vloten en Arie van Loon. Op 12 september 1998 was er een symposium georganiseerd omdat het toen 100 jaar geleden was dat Van Eeden zich op Walden vestigde om daar zijn beroemde kolonie te beginnen. Dat symposium vormt de grondslag voor dit Waldennummer van de Mededelingen. Er zijn bijdragen opgenomen van Gilles Borrie over Frederik van Eeden als sociaal hervormer, van Elsbeth Etty over Van Eeden en

[p. 250]

Henriëtte Roland Holst, van Arjo Klamer over de sociale en culturele waarden in deze utopistische experimenten en van Francisca van Vloten met een impressie van Walden met foto's van toen en nu.

De Waldenspecial is verkrijgbaar bij de penningmeester van het Van Eeden-Genootschap, Overwaard 9, 4205 PA Gorinchem (0183-620897).

gvb

Godfried Bomans-Genootschap

Onder de titel Onder het stofverscheen een speciaal nummer van het tijdschrift van het Godfried Bomans-Genootschap dat werd samengesteld door Jac Aarts. Het bevat een documentair overzicht van alles wat verscheen in de twintig jaargangen van dit tijdschrift dat zijn levensloop begon in 1974.

Van elk artikel wordt niet alleen de auteur en de titel vermeld, maar ook een korte inhoudsweergave en een vindplaats. Artikelen kunnen met behulp van deze gegevens worden nabesteld bij de secretaris van het genootschap.

Het boekje kan worden besteld door ƒ 18,50 over te maken op gironummer 2999079 t.n.v. Penningmeester Bomans-Genootschap te Den Haag, onder vermelding van de titel Onder het stof.

gvb

Passie voor boeken

Ter gelegenheid van de jaarwisseling verraste de Nederlandse Boekhistorische Vereniging (NBV) haar leden met een fraai boekje getiteld Passie voor boeken. Deze uitgave bevat een uitwerking van het vraaggesprek van Marita Mathijsen

Het Bomans-Genootschap.

met Kees Fens dat op 20 juni 1998 tijdens de jaarvergadering plaatsvond. Op passende wijze werd hiermee het eerste lustrum van de NBV gevierd. Dit gesprek ontwikkelde zich tot een uiterst boeiende ontmoeting tussen twee boekenliefhebbers pur sang. Via de uitgave Passie voor boeken kunnen de leden die niet aanwezig waren, alsnog kennis nemen van het gesprek. Het boekje is eenvoudig doch zeer smaakvol als cahier vormgegeven door Paul Dijstelberge en kan gerekend worden tot de ‘hebbeboekjes’.

Het boekje werd gedrukt op de persen van Jan de Jong van Uitgeverij De Buitenkant. Belangstellenden die dit jaar lid worden van de NBV (opgave bij de secretaris, de heer B.P.M. Dongelmans, Stevinstraat 14, 2405 CP Alphen aan den Rijn) krijgen het boekje gratis thuisgestuurd. Het lidmaatschap kost ƒ 45, - per jaar. Anderen kunnen het boekje bestellen door overmaking van ƒ 12,50 (ƒ 10,00 plus verzendkosten) op girorekening 5537064 t.n.v. Nederlandse Boekhistorische Vereniging te Amsterdam o.v.v. ‘Passie’ en het adres waar het boekje naartoe moet worden gestuurd.

b.p.m. dongelmans

Prijs Knokke-Heist beste jeugdboek

De millenniumeditie van deze manuscriptenprijs heeft het prijzengeld flink verhoogd en de jury is geheel vernieuwd. Het prijzengeld bedroeg 250.000 frank en is verhoogd naar een half miljoen

[p. 251]

(ƒ 27.314, -). De organisatie vindt dit bedrag tekenend voor de waarde die vandaag de dag wordt gehecht aan kinder- en jeugdliteratuur. De jury bestaat uit Jan de Coillie, de eerste doctor in de kinder- en jeugdliteratuur in ons taalgebied. Herman Kakebeeke is betrokken bij de Nederlandse Kinderboekenweek en de Griffeljury. Kathy Lindekens recenseert kinder- en jeugdboeken voor de krant De Morgen en behartigt als parlementslid voornamelijk literaire en culturele belangen. Joke Linders doceert kinder- en jeugdliteratuur aan onder andere de Hogeschool voor de Kunst in Utrecht en is recensente voor het Algemeen Dagblad. Marita Vermeulen is hoofdredacteur van het vaktijdschrift Leesidee Jeugdliteratuur. Het reglement voor deelname is aan te vragen bij Davidsfonds/ Infodok, Blijde-Inkomststraat 79-81, B-3000 Leuven. De uiterste inzenddatum is 30 november 1999 en het manuscript moet onuitgegeven zijn.

juul verheijden

Gedichtendag

Bij Poetry International is het idee ontstaan om een Gedichtendag in het leven te roepen. De eerste editie zal donderdag 27 januari 2000 plaatsvinden. De officiële opening is bij boekhandel Donner in Rotterdam. Bij de Gedichtendag hoort ook een Gedichtendagbundel die geschreven zal worden door Ton Tellegen (uitgeverij Querido). Deze bundel zal twee maanden lang voor enkele guldens te koop zijn. Tevens roept Poetry International

Folder van Poetry International

drie Gedichtendagprijzen in het leven, komt er een televisieprogramma over poëzie, wordt er een Dichter des Vaderlands gekozen en moeten boekenleggers, posters en lesbrieven voor scholen ook de nodige aandacht gaan trekken. Voor de prijzen is een jury samengesteld bestaande uit Anneke van Dijk (Nacht van de Poëzie), Hans Groenewegen (poëziecriticus) en Gerard Rasch (vertaler). Het televisieprogramma wordt verzorgd door de NPS. Bekende Nederlanders zullen hun favoriete gedicht voordragen en een landelijke gedichtentoptien wordt bekend gemaakt. Ook weten we dan wie zich de komende vijf jaar Dichter des Vaderlands mag noemen. Suggesties kunnen worden opgestuurd naar het NRC waarin hiervoor ook een oproep zal worden geplaatst. Voor meer informatie: Stichting Poetry International, tel. [phone], e-mail: gedichtendag @poetry.nl.

juul verheijden

Librisprijs voor Mulisch

In 1993 liep Mulisch de prijs mis voor zijn Ontdekking van de hemel, maar dit jaar kreeg hij, naar zijn eigen woorden ‘gerechtigheid’. Honderdduizend gulden ontving hij voor De procedure. Concurrentie kreeg hij van Cees Noteboom met Allerzielen, Hans Maarten van den Brink met Over het water, Paul Claes met De Phoenix, Ernst Timmer met De stille omgang en Nanne Tepper met De vaders van de gedachte.

Unaniem was de jury niet. Arjan Peters, die De procedure in de Volkskrant had afgedaan als ‘de huisbioscoop van Harry Mulisch’, zorgde ervoor dat de jury ‘niet zonder discussie maar met een afgetekende meerderheid’ tot hun oordeel was gekomen. Mulisch zwaarste concurrent was Noteboom en als de jury geen keuze had kunnen maken was de prijs naar Hans Maarten van den Brink gegaan, die als derde getipt stond.

juul verheijden

Harry Mulisch, De procedure.

[p. 252]

Literaire Tijdschriften in Nederland, deel 7

De reeks Literaire Tijdschriften in Nederland (LTN) ontsluit tijdschriften die in literair- en cultuurhistorisch opzicht van betekenis zijn geweest. Door de gevolgde systematiek kunnen onderzoekers voor allerlei doeleinden snel de informatie vinden die zij nodig hebben.

Ieder deel van de reeks opent met een bibliografische beschrijving, waarin algemene gegevens staan vermeld, zoals titel en ondertitel, redactie en uitgever, frequentie en datum van verschijning. Daarna worden in een analytische inhoudsopgave in chronologische volgorde alle bijdragen vermeld en van korte annotaties voorzien. Tenslotte volgt dan het belangrijkste zoekapparaat: de index, die zowel naar het tijdschrift zelf als naar de analytische inhoudsopgave verwijst. In een doorlopend alfabet zijn niet alleen de namen van de medewerkers te vinden, maar ook alle andere persoonsnamen en een groot aantal zaaknamen. De werkwijze wordt steeds expliciet verantwoord, zodat de gebruiker precies weet waar hij aan toe is.

In de LTN-reeks zijn indertijd bij uitgeverij De Graaf te Nieuwkoop in boekvorm al verschillende delen verschenen: over de tijdschriften Critisch Bulletin (dl. 1-2), De Vrije Bladen (dl. 3), Werk en Criterium (dl. 4), De Stroom en Het Getij (dl. 5) en Podium (dl. 6). In een aangepaste versie wordt de reeks nu in digitale vorm voortgezet. Voorlopig krijgen belangrijke negentiende-eeuwse bladen de voorrang. Als deel 7 is verschenen een beschrijving van De Nieuwe Gids over de periode 1885-1895, verzorgd door drs. Ramona Land. In voorbereiding is een deel over het veelzijdige weekblad De Kroniek (1895-1907). Verder staan onder meer op het programma: de almanak Tesselschade, het Tweemaandelijksch Tijdschrift, De XXe Eeuw, De Beweging en Nederland.

De begeleidingscommissie van dit project bestaat uit drs. G.J. van Bork (UvA), dr. B.P.M. Dongelmans (UL), dr. N. Maas (Haarlem), dr. J.M.J. Sicking (RUG) en dr. P.J. Verkruijsse (UvA). De firma Masters Software te Leiden treedt op als uitgever. Het project wordt mede mogelijk gemaakt door stipendia van de commissie voor literair-historische opdrachten van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde.

De prijs van de diskette met De Nieuwe Gids 1885-1895 bedraagt ƒ 95, - incl. BTW. Deze prijs betreft één licentie voor een particulier of een instituut (per fysieke locatie). Het programma draait onder DOS (versie 3.0 of hoger), Windows (3, '95 en '98) en OS/2 en is geschikt voor gebruik in een netwerk. Benodigde vrije schijfruimte: 8 MB; vrij machinegeheugen ruim 600 kB. Bestellingen kan men richten aan Masters Software, W. de Zwijgerlaan 135, 2316 CX Leiden, tel./ fax [phone].

pjv

‘'t Rolt uit mijn hoofd’

Zo simpel is dus het scheppingsproces van Voskuils Het Bureau: het rolt - zonder enige emotie tijdens het schrijven - zo uit zijn hoofd. Niks geen overtikken van dagboeken of zo. Later tijdens het lezen kan de schepper erom schateren of huilen. Geen wonder dat Voskuil zijn romancyclus als een catharsis ervaart: een hoofd dat zo vol zit, kan niet goed zijn.

De VPRO heeft de interviews die Hanneke Groenteman in haar programma De Plantage heeft gehad met J.J. Voskuil uitgebracht op een drie uur durende videoband: Voskuil in de Plantage. Het laatste interview vond plaats op 28 februari 1999, na het verschijnen van deel 5 en vlak na de publicatie van De moeder van Nicolien. Van dit programma werd een uur uitgezonden, terwijl een tweede uur alleen voor het in de Plantage-studio verzamelde publiek bestemd was. Beide uren staan integraal op de videoband, alsmede het interview dat in januari 1997 bij Voskuil thuis plaatsvond na het verschijnen van deel twee van de romancyclus.

De gesprekken met Han en

Het vijfde deel van Voskuils Het Bureau

[p. 253]

Lousje, of Maarten en Nicolien, zijn natuurlijk een must voor de Bureau-liefhebber, al voegen ze voor de goede lezer niet zoveel toe. De vragen van de aanwezige lezers boden Voskuil vooral de gelegenheid nog wat commentaar aan hun bijbel toe te voegen en zijn teleurstelling uit te spreken over het feit dat enkele critici toch niet zulke goede lezers zijn. De interviews brengen de auteur Voskuil niet dichter bij de lezer dan het romanpersonage Maarten Koning al kon zijn. Een mens blijft nu eenmaal een platte figuur voor een ander.

Dat Voskuil tegenwoordig op de Groenen stemt, kan ook nauwelijks een verrassing genoemd worden: wie van mening is dat de dieren schandelijk mishandeld worden en dat daaraan meteen wat moet gebeuren, heeft blijkbaar de ene illusie (het nut van het wetenschappelijk werk op een instituut) ingewisseld voor een andere (zolang mensen elkaar mishandelen, is er weinig hoop voor het dier). Volgens Lousje is het een ontzettend vervelende bijkomstigheid van het succes van Het Bureau dat er zoveel geld binnenstroomt. Dat de varkens daar wel bij varen, waag ik te betwijfelen; voorlopig profiteren in ieder geval de dagbladen van de advertenties tegen de bio-industrie. Waarom heeft Lousje Han niet uit zijn slaap gehouden met continu gezeur over zijn contract met Van Oorschot? Royalty's hoeven toch niet!

Wie alles nog eens op z'n gemak wil nakijken, bestelle onverwijld Voskuil in de Plantage, VPRO Video 9932, door het overmaken van ƒ 28,50 op giro 444600 t.n.v. VPRO Publieksservice o.v.v.

J.J. Voskuil.

‘Voskuil Video’. De band is ook te koop in de betere boeken- of platenzaak (ISBN 90-6727-034-2).

pjv

Zangers van De Avonden

In het VPRO-programma De Avonden trad enige tijd geleden een aantal schrijvers op die hun gezongen versie van bekende nummers lieten horen. Meestal waren die uitvoeringen niet om aan te horen, zoals bijvoorbeeld Don Duyns versie van Queens Bohemian Rhapsodie of Jan Mulders gebrom in Randy Newmans Quilty. Alleen Wim de Bie en Freek de Jonge kunnen zoiets, maar dat wisten we al. Sommige van deze auteur-zangers leverden een prestatie die een hilarisch effect heeft.

Niettemin (of moeten we zeggen: juist daarom?) heeft de VPRO gemeend deze zangers op een audio-cd te vereeuwigen, waarop behalve de reeds genoemden onder meer Thomas Verbogt, Frak Koenegracht, Manon Uphoff, Louis Lehmann, Rasha Peper, Heere Heeresma Jr. en Andries Moonen te horen zijn.

De audio-cd kan besteld worden bij de VPRO-afdeling Communicatie (tel [phone]; fax [phone]).

gvb

Nieuwtjes

Zie voor de literaire agenda van het NBLC de Internet-site: http://data.nblc.nl/vandaag.html.

De Avonden, muziek uit studio Amstel.

[p. 254]

Andere interessante sites zijn te vinden via: http://www.nblc.nl/biblioweb/ind ex.html.

Voor inlichtingen betreffende de agenda kan men contact opnemen met het NBLC: Jef van Gool, Frank Hockx of Dick Welsink, postbus 43300, 2504 AH Den Haag, 070-3090310 / 192 / 175.

•	anneke brassinga is genomineerd voor de ECI-prijs voor Schrijvers van Nu. De titel van haar boek is Hapschaar. Voor deze nominatie ontvangt zij 5.000 gulden.
•	Jong zijn de winnaars van de el hizjra-prijs voor nieuwe Marokaans-Nederlandse literaire talenten: Lonaay Messari (18), Memomita Faiq Benseddik (25) voor hun poëzie; Gadisja El-Marchouchi (15), Morad Abouzahra (18) en Khalid Boudou (18) voor hun proza.
•	De gouden uilen zijn dit jaar toegekend aan drie Nederlandse auteurs die ieder een geldbedrag van ruim 40.000 gulden ontvingen. De eerste Gouden Uil was voor Geerten Meijsings Tussen mes en keel. Komrij won de prijs voor zijn bloemlezing van stukjes gepubliceerd in NRC Handelsblad, In Liefde Bloeyende. Bij de kinder- en jeugdliteratuur viel Rita Verschuur in de prijzen voor Jubeltenen. 4.000 gulden werd uitgereikt aan degenen die naast de prijzen grepen: Hugo Claus, Esther Jansma, Sylvia vanden Heede en Joke van Leeuwen. Sylvia vanden Heede werd wel als winnaar gekozen door ruim duizend Vlaamse en Nederlandse scholieren. Zij zagen ook Geerten Meijsing en Frank Denissen als winnaars.
•	Het is dertig jaar geleden dat jan hanlo stierf. De erven Hanlo hebben in samenwerking met het literair tijdschrift Tirade een wedstrijd in het leven geroepen waarin gestreden zal worden om de tweejaarlijkse Jan Hanlo-essayprijs. De prijs bedraagt 2.000 gulden. De jury bestaat dit jaar uit Hans Renders, Mirjam van Hengel en Barber van de Pol.
•	lieve joris is voor haar Mali Blues onderscheiden met de driejaarlijkse Cultuurprijs voor proza van de Vlaamse Gemeenschap.
•	literaire tijdschriften-een overzicht is een nieuw magazine dat een actie ondersteunt van het Nederlands Literair Produktie- en Vertalingenfonds om literaire tijdschriften via de openbare bibliotheek te promoten. Hierdoor kunnen bibliotheken drie jaar lang gebruik maken van behoorlijke kortingen op literaire tijdschriften. Het magazine is ook uitsluitend in zeventig deelnemende openbare bibliotheken gratis te raadplegen.
•	geert mak ontvangt voor zijn combinatie van sociale bewogenheid en literair niveau de Henriëtte Roland Holstprijs ter waarde van 3.000 gulden voor zijn Hoe God verdween uit Jorwerd.
•	erik menkveld ontvangt de Lucy B. en de C.W. van der Hoogtprijs voor De karpersimulator. Hij krijgt hier 5.000 gulden voor.
•	Het boekenweekgeschenk voor 2000 zal door harry mulisch worden geschreven. Onder het motto Lectori Salutem gaat volgend jaar de aandacht uit naat de verhalen van Grieken en Romeinen. Mulisch hoeft zich niet aan het thema te houden. Voor de zomervakantie zal het CPNB bekend maken wie het bij het thema passende essay zal gaan schrijven. De boekenweek duurt van 15 tot en met 25 maart.
•	5.000 gulden zijn voor bart plouvier, die met zijn boek Het gemis genomineerd is voor de ECI-prijs 2001.
•	edward van de vendel heeft de Gouden Zoen 1999 gewonnen voor zijn jeugdboek Gijsbrecht. De Gouden Zoen richt zich op boeken voor de jeugd vanaf twaalf jaar. De prijs zal op 24 augustus 1999 worden uitgereikt en Van de Vendel ontvangt dan een erepenning, een oorkonde en een bedrag van 3.000 gulden. De Zilveren Zoenen gingen naar Ted van Lieshout voor het kunstboek voor jongeren Stil leven en naar Per Nilsson voor de jeugdroman De geur van Melisse. Eervolle vermeldingen zijn voor Joke van Leeuwens Bezoekjaren en Noodweer van Suzanne Fischer Staples.
•	herman vuijsje kreeg van 25 buitenlandse vertegenwoordigers in Nederland de Prix des Ambassadeurs 1999 voor zijn boek Correct-Weldenkend Nederland sinds de jaren zestig.
•	De Frans Kellendonkprijs is dit jaar toegekend aan dirk van weelden. De prijs bedraagt 10.000 gulden.
•	joost zwagerman is komend najaar gastdocent aan de universiteit van Groningen. Hij zal een serie werkcolleges geven onder de titel Alleen voor ingewijden-het boek als cult. Op 4 en 11 november zal hij zijn optreden besluiten met twee openbare Aulalezingen.

[p. 255]

•

Op 24 maart 1999 overleed te Den Haag de schrijver pierre hubert dubois (* juli 1917 te Amsterdam). Pierre H. Dubois is de auteur van een veelzijdig oeuvre met poëzie (In den vreemde (1941), Spinrag van de tijd (1977), Stenen en sterren (1994)), essays (Over de grens van de tijd (1997)), romans (In staat van beschuldiging (1958), Requiem voor een verleden tijd (1984)), monografieën over schrijvers als Bordewijk, Van Nijlen en Pierre H Dubois. Gilliams, en biografieën over Marcellus Emants (1964) en - samen met zijn vrouw Simone Dubois- De Bruyn - over Belle van Zuylen (1993). Van 1952 tot 1980 was Dubois chef van de kunstredactie van Het Vaderland. Hij werd bekroond met de Bijzondere prijs van de Jan Campert-stichting 1952, de Prijs van de literaire kritiek 1966, de Henriëtte Roland Holstprijs 1969, de Edo Bergsma-ANWB-prijs 1978 en de Constantijn Huygensprijs 1985.