Literatuur. Jaargang 16

[p. 41]

Literatuur-nieuws

Imago figurata

Uitgeverij Brepols te Turnhout kondigt een prestigieuze reeks uitgaven aan op het terrein van de bimediale genres uit Renaissance en Barok, Imago figurata. De reeks bestaat uit drie subseries van respectievelijk edities (reprints met nieuwe inleidingen; kritische edities; elektronische uitgaven), studies (monografieën en essaybundels) en naslagwerken (bibliografieën, indices, woordenboeken).

De hoofdredactie wordt gevoerd door drie specialisten op het gebied van de emblematiek: Peter M. Daly (Montreal), John Manning (Lampeter, Wales) en Karel Porteman (Leuven). In de raad van advies zitten onder anderen Karl Enenkel (Leiden), Marc van Vaeck (Leuven) en Ilja M. Veldman (Amsterdam, VU).

Alle bimediale genres komen in aanmerking voor behandeling in deze serie: emblematiek en impresa, geïllustreerde pamfletten, toneel en feesten, kunst en architectuur. Er staan drie tekstedities op stapel en vier delen studies:

•	Editions, vol. 1: Antonius à Bur gundia, Linguae vitia et remedia (Antwerpen, 1631), editie Toon van Houdt (BEF 2300);
•	Editions, vol. 2: Johannes Kreihing, Emblemata ethico-politica (Antwerpen, 1661), editie G. Richard Dimler (BEF 3000);
•	Editions, vol. 3: Hieronymus Ammon, Imitatio Crameriana (Neurenberg, 1649), editie Sabine Mödersheim (BEF 2250);
•	Studies, vol. 1A: Marc van Vaeck en John Manning (red.), The jesuits and the emblem tradition;
•	Studies, vol. 1B: Karel Porteman, Marc van Vaeck en John Manning (red.), The emblem tradition and the Low Countries;
•	Studies, vol. 1C: Peter M. Daly, John Manning en Marc van Vaeck (red.), Emblems from Alciato to the Tattoo;
•	Studies, vol. 2: Hans J. Böker en Peter M. Daly (red.), The emblem and architecture: from the sixteenth to eighteenth century (BEF 3500).

Nadere informatie kan men verkrijgen bij Brepols Publishers, Steenweg op Tielen 68, 2300 Turnhout, 014-402500, fax 428919, e-mail: [e-mail], Internet: http://www.brepols.com/publishers/.

pjv

Symposium poëzie Bilderdijk

De Vereniging ‘Het Bilderdijk-Museum’, die in het gebouw van de Vrije Universiteit te Amsterdam een bescheiden museum beheert, organiseert op vrijdag 28 mei 1999 een symposium dat aan de poëzie van Willem Bilderdijk (1756-1831) gewijd is. Natuurlijk is er de afgelopen decennia veel onderzoek gedaan naar Bilderdijks leven en denken, maar diepgaande interpretaties van zijn gedichten zijn zeldzaam gebleven. Daarom is besloten enkele gerenommeerde poezielezers te vragen tijdens het symposium een gedicht naar keuze aan een gedegen close-reading te onderwerpen. Er zal ruim gelegenheid voor discussie gegeven worden. De sprekers zijn: Kees Fens. Rein Bloem, Wilt Idema, Peter van Lier, Michael Zeeman en Piet

Willem Bilderdijk.

Gerbrandy. De bijdragen zullen later in het jaar gebundeld worden. Het symposium vindt plaats in een zaal naast het museum.

Voor nadere inlichtingen en opgave kan men terecht bij de secretaris van de vereniging, Dr. M. van Hattum (020-6454368), of bij de voorzitter van het symposium, Piet Gerbrandy (0543-515349).

gvb

Tentoonstelling Louis Couperus

In het voorjaar van 1999 gaat in de Nederlandse bioscoop de film A woman of the North in première. Het is een film die gebaseerd is op Couperus' roman Aan de weg der vreugde, die geregisseerd is door Frans Weisz met in de hoofdrollen Johanna ter Steege en de Italiaan Massimo Ghini.

Naar aanleiding van deze film heeft het Louis Couperus Museum een tentoonstelling georgani-

[p. 42]

seerd rond het boek van Couperus dat in 1908 verscheen. Daarbij zijn de interpretaties van het boek van Jeannette Koch en Maarten Klein het uitgangspunt voor de tentoonstelling en die worden op hun beurt vergeleken met de interpretatie die Frans Weisz geeft in zijn film.

Couperus schreef Aan de weg der vreugde in 1906 in Italië. Hij reisde vervolgens door heel Italië om uiteindelijk neer te strijken in Nice. In de tentoonstelling wordt getracht een beeld te geven van het Italië zoals Couperus het moet hebben gezien tijdens zijn rondreis langs steden als Florence, Rome, Napels, Venetië en Siena. Daarnaast besteedt de tentoonstelling aandacht aan de Engelse schrijfster Ouida (1839-1908) die Couperus heeft gekend en bewonderd.

De tentoonstelling Leert mij de verre vreugde eens bereiken! loopt nog tot 28 maart 1999 in het Louis Couperus Museum (Javastraat 17, 2585 AB Den Haag, 070-9364065). De openingstijden van het museum zijn: donderdag tot en met zondag van 12.00 - 17.00 u.

gvb

De opvolger van ‘Knuvelder’

Er wordt al lange tijd gewerkt aan de nieuwe literatuurgeschiedenis, de opvolger van ‘Knuvelder’. Maar wie gaat hem uitgeven? Uit de open inschrijving waar in totaal zeven uitgevers op gereageerd hebben, is Prometheus naar voren gekomen. De Amsterdamse uitgever zal hierbij samen gaan werken met de Standaard Uitgeverij in Antwerpen. Mededingers waren Manteau, Amsterdam University Press, EduActief, Contact, De Arbeiderspers en De Geus. Negen Nederlandse en Vlaamse wetenschappers werken mee aan het tot stand komen van de zeven delen. Dit zijn Frits van Oostrom, Herman Pleij, Hugo Brems en Jaap Goedegebuure als de meest bekende schrijvers. Verder werken mee: Mieke Smits-Veldt en Wim van den Berg (beiden werkzaam aan de Universiteit van Amsterdam), Karel Porteman (Universiteit Leuven), Joost Kloek (Universiteit Utrecht) en Pieter Couttenier (Universiteit van Antwerpen). De hoofdredactie is in handen van dr. A. Gelderblom en prof. dr. A. Musschoot. Met het bedrag van 2,4 miljoen gulden (400.000 gulden per jaar) koopt de Nederlandse Taalunie schrijftijd vrij voor de medewerkers. De contracten met de genoemde Universiteiten zijn al afgesloten. De cd-rom versie zal tussen de één à anderhalve ton gaan kosten. De royalty's van de zeven delen gaan naar de Stichting Literatuurgeschiedenis en komen ten goede aan de twaalf bestuursleden, te weten: de auteurs, de hoofdredacteuren en de algemeen secretaris van de Taalunie. De verdeelsleutel is nog niet bekend. De ‘Knuvelder’ zal tussen 2004 en 2006 verschijnen.

juul verheijen

Archief van Angèle Manteau

In september 1998 heeft Angèle Manteau haar persoonlijk en literair archief overgedragen aan de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag. Angèle Manteau, geboren te Dinant in 1911, heeft een indrukwekkende carrière gemaakt als uitgever. In 1932 nam zij de Brusselse vestiging over van A.A.M. Stols, in 1938 vestigde zij Uitgeversmaatschappij A. Manteau NV. In 1971 ging de uitgeverij over in andere handen en trad Angèle Manteau in dienst van Elsevier te Amsterdam. In 1987 werd zij in de adelstand verheven met de titel van baronesse.

Het archief omvat duizenden brieven, maar ook knipsels, foto's, leesrapporten, folders en enkele manuscripten. Het materiaal heeft voornamelijk betrekking op de periode na 1971, toen Angèle Manteau in Nederland actief was. De brieven en andere documenten zijn afkomstig van talrijke schrijfsters, van Adriaan Roland Holst tot Oscar van den Boogaard, van Gerard Reve tot Hannes Meinkema. Interessant is dat ook talloze afschriften aanwezig zijn van brieven die Manteau zelf geschreven heeft, zodat dikwijls briefwisselingen zijn te reconstrueren. Het archief is aan de Koninklijke Bibliotheek overgedragen na bemiddeling van het Leidse antiquariaat Aioloz, dat de bibliotheek van mevrouw Manteau heeft aangekocht.

De komende tijd zal een begin worden gemaakt met de ordening en ontsluiting van het archief. Daarna is het materiaal toegankelijk voor belangstellenden. Het wordt ter inzage gegeven na schriftelijke toestemming van mevrouw Manteau. Het recht op publicatie van brieven en dergelijke is onver-

[p. 43]

vreemdbaar en berust bij de betreffende auteurs of hun rechthebbenden.

koninklijke bibliotheek den haag

CD-ROM klassieke Nederlandse literatuur: van de Middeleeuwen tot en met de Tachtigers

Begin 1999 verschijnt de cd-rom Klassieke Nederlandse Literatuur (ƒ 99,90; isbn 9053440453; productie: ab-c media; uitgave: Spectrum Software). De cd-rom bevat een elektronische bibliotheek met de complete teksten van zo'n 150 bekende werken. De teksten zijn te doorzoeken, te kopiëren en uit te printen. De weergave kan geheel naar wens worden ingesteld. Bij een selectie van de werken biedt de cd verhelderende inleidingen en samenvattingen met koppelingen naar de tekst. Moeilijke of verouderde woorden worden verklaard. Van alle auteurs zijn biografieën opgenomen. De cd-rom is rijk geïllustreerd met afbeeldingen van handschriften, oude drukken, oorspronkelijke illustraties en schrijversportretten. Gerenommeerde literair-historici (Herman Pleij, Jan Fontijn en anderen) vertellen over hun geliefde schrijver en bekende stemmen lezen fragmenten voor. In de Tijdbalk staan literaire en historische gebeurtenissen overzichtelijk naast elkaar. Liederen uit de Middeleeuwen en de Renaissance, uitgevoerd door Camerata Traiectina, brengen het geheel tot leven.

Deze unieke cd-rom is bedoeld voor iedereen die van literatuur en geschiedenis houdt, en vormt een handig naslagwerk voor scholieren en studenten. Nooit eerder was er zo'n grote collectie aan Nederlandse teksten in een keer beschikbaar.

Voor de cd rom is ab-c media nog op zoek naar digitale edities. Dit is de kans om edities te publiceren waarvan (her)uitgave op papier niet rendabel is. Wie nog diskettes in een la heeft liggen waar niets mee wordt gedaan, of wie zoekt naar een mogelijkheid tot uitgave, kan contact opnemen. Afhankelijk van welk werk het betreft is een financiële vergoeding beschikbaar. Het moet gaan om kritische edities, hoewel woord- en zaakcommentaar optioneel zijn. Zowel digitale edities van bekendere, tot de canon behorende werken als van onbekendere, verrassende werken zijn welkom.

Meer informatie: ab-c media, t.a.v. Arjan den Boer, Oudegracht 5b, 3511 AB Utrecht, 030-2315047, fax [phone], e-mail: [e-mail], Internet: http://www.ab-c.nl.

arjan den boer

BoekAgenda 1999

Wie nog niet in het bezit is van een agenda voor 1999 reppe zich naar de boekhandel om de tweede BoekAgenda aan te schaffen. Wie al een agenda heeft, moet echter hetzelfde doen, want de BoekAgenda kan ook als naslagwerk dienen voor het opzoeken van boekenmarkten en -beurzen, veilingen, stripbeurzen, boekententoonstellingen, adressen van antiquariaten en bibliotheken, cursussen, musea, tijdschriften, verenigingen en websites op het gebied van het boek.

De BoekAgenda 1999, die onder redactie van Niki de Bruin, Andrea Langendoen en Pascale Pere is samengesteld, wordt geopend met een essay van Fokas Holthuis over de veranderingen in de wereld van het antiquariaat. Verder staan er bij iedere week van het jaar korte, doch vaak zeer opmerkelijke stukjes over de meest diverse aspecten van het boek, zoals over hoe je boekenbergruimte kunt winnen door de middenpanelen van je deuren te vervangen door een dubbele boekenkast (zie week 4).

De BoekAgenda is een uitgave van Uitgeverij Arcadia te Haarlem en Kalander, Stichting voor Cultuurhistorische Projecten te Leiden (isbn 90 6613 007 5). Wie voor ƒ 25, - per jaar donateur wordt van Kalander krijgt de agenda geheel gratis. Informatie: Kalander, Postbus 780, 2300 AT Leiden, tel./fax [phone], e-mail: [e-mail], web: http://www.kalander.nl.

Miep Diekmann

In het Letterkundig Museum loopt tot 9 mei aanstaande nog de tentoonstelling die gewijd is aan het vijftigjarig schrijverschap van Miep Diekmann. De schrijfster heeft een belangrijke rol gespeeld in de emancipatie van de kinder- en jeugdliteratuur. Ze zette zich in voor de totstandkoming van een staatsprijs, de huidige Theo Thijssenprijs, en de Nienke van Hichtumprijs. Twintig jaar lang recen-

[p. 44]

seerde ze kinderboeken in de Haagsche Courant, ze was een veelgevraagd spreekster op scholen en coachte tal van aankomende auteurs.

Miep Diekmann schreef meer dan zestig boeken, waarvan er veel zijn vertaald in het Duits, Engels, Frans, Spaans en Tsjechisch. Zelf vertaalde ze ook tal van boeken, voornamelijk uit het Tsjechisch. Op de tentoonstelling wordt vooral aandacht geschonken aan het omvangrijke oeuvre van Miep Diekmann. Maar er is ook een film te zien van haar verblijf op Curaçao uit de jaren 1935 tot 1939. Daarnaast is het werk te zien van de illustratoren van de boeken van Diekmann.

Bij de tentoonstelling hoort een uitgave die in samenwerking met uitgeverij Leopold tot stand is gekomen: Ogen in je achterhoofd. Over Miep Diekmann. Het boek is opgenomen in de reeks Schrijversprentenboeken, waarin het als deel 42 verscheen. Nadere informatie over boek en tentoonstelling kan men inwinnen bij Aagtje Smid (070-3339632).

gvb

Literaire activiteiten in Zwolle

Zoals elk jaar organiseert de Stichting Literaire Activiteiten Zwolle (SLAZ) voor het seizoen 1988-1999 weer een reeks voorstellingen en avonden over literatuur. Op zaterdag 13 februari treedt de schrijver Armando op in de Stadsgehoorzaal. Hij leest voor uit eigen werk en speelt viool met zijn Armando-kwartet. Aanvang: 19.30 u.

Op 15 maart is er een literaire avond met Connie Palmen in het kader van de Boekenweek 1999. Connie Palmen schrijft voor 1999 het boekenweekgeschenk. Het optreden vindt plaats in het Odeontheater in Zwolle, aanvang 20.00 u.

Op 30 maart is er een Literair Theater, eveneens in Odeon. Daarin zullen Willem Wilmink en zijn muzikale vrienden Karel Bosman en Frank Beiman optreden. De avond begint om 20.00 u.

De literaire slotavond valt op 19 mei 1999 en wordt ook in het Odeontheater gehouden. Daarbij zal onder meer een literaire prijs worden uitgereikt in het kader van een door de SLAZ georganiseerde talentenjacht.

Voor nadere informatie over de avonden kan men zich wenden tot het secretariaat van SLAZ, Postbus 1496, 8001 BL Zwolle of tot Schouwburg Odeon, Blijmarkt 25, 8011 ND Zwolle (038-4218500).

gvb

Nieuwtjes

•	De SNS Bank/RUG-dissertatieprijs 1998 is roegekend aan dr. r.a.m. aerts voor zijn proefschrift De letterheren; liberale cultuur in de negentiende eeuw: het tijdschrift De Gids. De prijs, waaraan een geldbedrag van tienduizend gulden is verbonden, is op 4 november 1998 in Groningen aan Remieg Aerts uitgereikt.
•	h.h. ter balk heeft de Constantijn Huygensprijs ontvangen voor zijn hele oeuvre. De prijs bedraagt tienduizend gulden.
•	annekee van blokland kreeg de Rotterdamse Pendrecht Cultuurprijs 1998 ter waarde van 15.000 gulden, voor haar bijzondere verdiensten op het raakvlak van literatuur en theater. Zij is drijvende kracht achter de Rotterdamse toneelgroep Bonheur.
•	Over het water, een boek van hans maarten van den brink is geselecteerd voor de ECI-prijs Schrijvers van Nu. Aan de nominatie is een bedrag van 5.000 gulden verbonden. De prijs wordt op Hans Maarten van den Brink is blij met zijn nominatie voor de ECI-Prijs voor Schrijvers van Nu. Rechts, jury-voorzitter Van Thijn. Fotograaf Rob List.

[p. 45]

	4 februari 1999 voor de tweede keer uitgereikt. De andere genomineerden zijn: Maria Stahlie, Piet Meeuse, Hafid Bouazza, Arthur Japin, Karel Glastra van Loon, Geert van Istendael en Frans Kingma.
•	hugo claus is winnaar van de Aristeion literatuurprijs. Zijn roman De geruchten werd gezien als het beste van de zes europese nominaties. In november ontving hij het bedrag van 44.000 gulden.
•	Voor zijn roman De verbeelding ontving herman franke de Generale Bank Literatuurprijs 1998 ter waarde van 100.000 gulden.
•	De troost van de slapstick van arnon grunberg leverde hem het Charlotte-Köhlerstipendium op ter waarde van 15.000 gulden.
•	Het Letterkundig Museum heeft ook het jongste literaire archief van hella haasse geschonken gekregen; een groot deel van haar archief bevond zich al in Den Haag. Bij de nieuwe aanwinsten zitten ook de aantekeningen van de schrijfster voor Mevrouw Bentinck en Heren van de thee.
•	atte jongstra ontving de Greshoffprijs 1998 voor de essaybundel Familieportret. De prijs bedraagt 5.000 gulden.
•	Het literair Café Doetinchem organiseert ook in 1999 weer enkele literaire avonden. Op zo'n avond is steeds een auteur aanwezig die door een deskundige gesprekspartner geïnterviewd zal worden. Tevens wordt er uit eigen werk voorgelezen, boeken gesigneerd en vragen uit het publiek beantwoord. Het spits wordt afgebeten door rutger kopland (27 januari) gevolgd door carl friedman (24 februari) en als laatste Hella Haase. Fotograaf: M. van Loggem. helga ruebsamen (28 april). Aanvangstijd: 20.00 uur. Locatie: de Kelder van Brasserie De Graafschap, Simonsplein Doetinchem.
•	willem g. van maanen ontving de Charlotte-Köhlerprijs voor zijn verhalenbundel De vrouw met Dobermann. Deze prijs wordt eens in de vijf jaar uitgereikt en levert 40.000 gulden op.
•	De bundel De geest van de dichter van marita mathijsen is verschenen in een heruitgave. Mathijsen won met deze bundel in 1991 de Multatuliprijs en haar totale werk is dit jaar bekroond met de Prins Bernhard Fonds Prijs voor de Geesteswetenschappen. (100.000 gulden)
•	De priester-dichter huub oosterhuis heeft begin november 1998 bij gelegenheid van zijn afscheid als directeur van het centrum voor religie, politiek en cultuur De Rode Hoed de zilveren medaille van de stad Amsterdam gekregen.
•	De musical Heerlijk duur het langst van annie m.g. schmidt en harry bannink staat sinds september 1998, na meer dan dertig jaar, weer op de planken. Hoofdrollen zijn voor Jenny Arean, Jaspetina de Jong, Marnix Kappers, Paul de Leeuw en anderen. De musical is Advertentie van Heerlijk duurt het langst. Fotograaf: Jan Swinkels.

[p. 46]

	tot 18 april te bezoeken in theaters door het hele land. Informatie op te vragen bij Impresariaat Gislebert Thierens b.v., 020-6750966.
•	Het jaarverslag van Stichting Fonds voor de Letteren is uit. Hierin kunt u alles lezen over beleid en procedures en de bijlagen geven namen, titels, bedragen en de samenstelling van de verschillende commissies. Tot 1 oktober 1999 is het verslag op te vragen bij Stichting Fonds voor de Letteren, Herengracht 376, 1016 CH Amsterdam.
•	De Nederlandse Taalunie heeft de Taalunie-Toneelschrijfprijs toegekend aan peer wittenbols. Hij ontving 20.000 gulden voor zij theaterteksten geschreven voor de in Maastricht gevestigde theatergroep De Federatie.
•	Bij de VPRO wordt dit televisieseizoen Zeeman met boeken uitgezonden. In dit programma discussieert michael zeeman met een aantal bevlogen lezers. Maandelijks op woensdag, 23.20 uur, Ned. 3.
•	In een ander programma, Het Leven en De Werken, besteden michaël zeeman en paul scheffer aandacht aan mensen uit de wereld van wetenschap, cultuur en politiek. Vanaf november, 23.15 uur, Ned. 3.
•	Op 12 november 1998 overleed te Doorn dr. antonia maria crammagré (*6 april 1907 te Amsterdam). Ton Cram is jarenlang medewerker geweest aan de Universiteit van Amsterdam, eerst bij prof. Donkersloot, vanaf 1956 bij prof. Stuiveling. Generaties studenten heeft zij ingewijd in de geschiedenis van de literatuurgeschiedenis en in de letterkunde van de 19e eeuw. Zij promoveerde in 1962 op Dèr Mouw - Adwaita: denker en dichter. Bij haar afscheid van het Instituut voor Neerlandistiek in 1972 wijdde het tijdschrift Spektator een speciaal nummer aan haar, het Ton Cram-nummer (jrg. 1, nr. 7/8).
•	Op 7 november 1998 overleed te Amsterdam de grafisch vormgever en schilder theo kurpershoek (*8 oktober 1914 te Rotterdam). Hij is de ontwerper van tal van boekomslagen voor uitgeverij Querido, waaronder die voor de Salamander-reeks.
•	Op 20 oktober 1998 overleed te Dordrecht dr. samuel jan lenselink (*28 juni 1912 te Rijsoord), neerlandicus en hymnoloog. Lenselink was van 1964 tot 1977 wetenschappelijk hoofdmedewerker bij de opleiding Nederlands van de Universiteit Leiden. Veel van zijn publicaties betreffen het zestiende-eeuwse lied, inclusief Marnix van St. Aldegonde en het Wilhelmus, onder meer zijn Utrechtse dissertatie uit 1959 De Nederlandse psalmberijmingen in de 16e eeuw van de Souterliedekens tot Datheen met hun voorgangers in Duitsland en Frankrijk (2e dr. 1983) en zijn samen met A. Maljaars uitgegeven Het Wilhelmus, een bibliografie uit 1993.
•	Op 16 oktober 1998 is, op 89 jarige leeftijd, de dichteres vasalis (Margaretha Droogleever Fortuyn-Leenmans) overleden. Voor haar kleine oeuvre, zo'n honderd gedichten, ontving zij de P.C. Hooftprijs en de Constantijn Huygensprijs. Vasalis publiceerde drie bundels: Parken en woestijnen, De vogel Phoenix en Vergezichten en gezichten. Verder publiceerde zij gedichten in het tijdschrift Tirade.